امکان خروج ترکمنستان و هند از پروژه «تاپی» وجود دارد

«سید مسعود» استاد اقتصاد دانشگاه کابل در گفت‌وگو با خبرنگار دفتر منطقه‌ای خبرگزاری تسنیم، افزایش ناامنی، تاثیر دخالت پاکستان در افغانستان و چالش‌های اقتصادی این کشور را بررسی کرد.

متن کامل این گفت‌وگو در ادامه آمده است:

تسنیم، پروژه گاز تاپی تاکنون فراز و فرودهای زیادی را پشت سر گذاشته است. در حال حاضر این پروژه در چه وضعیتی قرار دارد؟

در سالهای نخستین که پروژه تاپی آغاز شد، خوشبینی برای ادامه کار آن وجود نداشت، زیرا از میان چهار کشور افغانستان، پاکستان، ترکمنستان و هندوستان، پاکستان تلاش می‌کند تا این پروژه با موفقیت به پایان نرسد.

از این جهت پاکستانی‌ها هیچ علاقه‌ای ندارند تا مسیری برای رسیدن منبع انرژی فراوان به هند ایجاد شود که موجب توسعه اقتصادی و اجتماعی این کشور شود.

در واقع رقابت جدید میان هندوستان و پاکستان و شکل‌گیری سیاست‌های خارجی افغانستان و پاکستان در نوسان است.

در این میان صلح فقط در حد حرف است و ترکمنستان و هندوستان هم علاقه خاصی به پروژه تاپی ندارند و امکان خروج آن‎ها از این پروژه وجود دارد.

تسنیم، اگر واقع بینانه به این پروژه نگاه کنیم ، آیا به سرانجام خواهد رسید؟

خیر، پروژه به سرانجام نمی‌رسد و اگر هم برسد کار بزرگی صورت می‌گیرد که خارج از تصور است، در صورتی که مشکلات پاکستان با افغانستان و هند حل نشود، هیچگاه اسلام‌آباد حاضر نخواهد شد درآمد حاصل از این پروژه نصیب افغانستان شود.

از طرف دیگر پاکستان حاضر نخواهد شد که مسیری برای انتقال انرژی فراوان به هند ایجاد شود.

همچنین ایران از طریق خط آهن دوستی که در زمان احمدی‌نژاد رئیس جمهور وقت این کشور ساخته شد، دوباره احیا خواهد شد و ترکمنستان در تلاش است از طریق ایران، انرژی را به هند منتقل کند و دهلی‌نو نیز تمایل بیشتری به این کار نشان داده است.

در صورت عملی نشدن پروژه تاپی، بیشترین ضرر را افغانستان متحمل خواهد شد زیرا با اجرایی شدن پروژه مذکور بیش از 4 میلیارد دلار سود نصیب افغانستان خواهد شد و برای تعداد زیادی از افغان‌ها اشتغال‌زایی می‌شود.

تسنیم، به گفته شما پاکستانی‌ها در این پروژه از خود صداقت نشان نداده‌اند، فکر نمی‌کنید که اگر پروژه تاپی اجرا شود پاکستان هم از این پروژه منفعت زیادی ببرد؟

بله قطعا برای پاکستان منفت خواهد داشت، اما تعاریف سیاسی و اقتصادی پاکستان از منافع متفاوت است.

تعاریف سیاسی پاکستان از افغانستان، یک حکومت دنباله‌رو  مثل یک دهلیز متصل به آسیای میانه، یک بازار فروش بزرگ و یک دولت وابسته است.

قرار داد بزرگی که در دوران احمدی نژاد به منظور رسیدن گاز به پاکستان امضا شد، حتما پیگیری می‌‌شود اما پس از روی کار آمدن دولت جدید در ایران، مدتی به تعویق افتاد که به احتمال زیاد دوباره آغاز به کار می‌کند.

پاکستان می‌خواهد دست هند را در افغانستان قطع کند و حتی در صدد ایجاد ناامنی در مسیر راه ابریشم است تا از افغانستان عبور نکند.

از طرفی هم اسلام‌آباد قصد دارد با تقویت بندر گوادر در پاکستان، آن را جایگزین راه ابریشم کند.

با احیای راه ابریشم کشورهای آسیای میانه، دریای خزر، ترکیه، دریای مدیترانه و اتحادیه اروپا به افغانستان متصل می‌شوند و بصورت خودکار این کشور به خط لاجورد متصل خواهد شد.

متأسفانه تا هنوز موضع خود را نسبت به مسئله راه ابریشم و پروژه تاپی مشخص نکرده است.

تسنیم، گفته می‌شود‌ پس از توافق هسته‌ای ایران، احتمال دارد حساسیت آمریکا در باره عبور خط لوله انرژی از ایران کم شود، فکر نمی‌کنید این مسئله باعث به حاشیه رفتن پروژه تاپی شود؟

خیر، زیرا آمریکا در افغانستان جایگاه قابل توجهی کسب کرده‌‌ است، در نشست‌های چهار جانبه‌ای که در خصوص پروژه تاپی برگزار شد نیز وزرای معادن چهار کشور، افغانستان را برای عبور خط لوله انرژی انتخاب کردند.

در این نشست‌ها دو راه را برای عبور خط لوله این پروژه مد نظر داشتند؛ اول راه هرات ، قندهار و بولدک و دوم مسیر ترکمنستان به فاریاب و از آنجا به مزارشریف، سالنگ و سپس کابل، جلال آباد و تورخم بود که مسیر اول انتخاب شد اما من فکر می‌کنم در حد یک حرف باقی بماند.

این پروژه چندین سال است که به تعویق افتاده و تا زمانی که در افغانستان صلح و ثبات ایجاد نشود دیگر کشورها نیز به انتظار نخواهند نشست.

از سوی دیگر رقابت‌های منطقه‌ای نیز وضعیت را پیچیده‌تر خواهد کرد، بازهم تاکید می‌کنم بازنده اصلی در این صورت مردم افغانستان خواهند بود.

تسنیم، در گذشته پاکستان نشان داده که علاقمند انتقال خط لوله انرژی از ایران به هند است، کار این موضوع تا مقدار زیادی هم پیش رفت اما ظاهرا اسلام‌آباد با تهران هم زیاد صادق نبود، حالا صحبت از پروژه جدید «تی آی آی» ( ترکمنستان ، ایران و هند ) به میان آمده است، فکر می‌کنید این پروژه چقدر احتمال اجرایی شدن دارد؟

فکر می‌کنم در صورتی که مناسبات دهلی‌نو و اسلام‌آباد خوب نشود، تی آی آی جایگزین خوبی برای هند باشد.

از طرفی هم راه خوبی برای افغانستان است، زیرا می‌تواند در یک روز کالاهای خود را از بندر «تورخم» به هندوستان منتقل کند و بازار این کشور برای ما باز خواهد شد.

پاکستان متوجه این مسئله شده‌ و بیش از چهل سال است که این راه را بسته و بازرگانان افغانستان مجبور هستند از بندر کراچی تا تورخم هفت روز را برای انتقال کالا در مسیر باشند که این کار به هیچ وجه مقرون به صرفه نیست، به همین دلیل ارتباط با پاکستان نیازمند احتیاط فراوان است.

هر چند که حکومت وحدت ملی در تلاش است این ذهنیت را از بین ببرد اما عملی نخواهد شد.

اگر در افغانستان امنیت ایجاد نشود، دیگر کشورها و سرمایه‌گذاران حق دارند پروژه تی آی آی را عملی کنند، زیرا ایران در جریان تسهیل روابط  هند پاکستان خود به خود حذف می‌شود.

اما ایران به عنوان یک منبع بزرگ انرژی پاکستان را فراموش نخواهد کرد، چون بازار پاکستان برای ایران جذابیت دارد.

این در حالی است که فروکش کردن منازعات ایران و غرب می‌تواند پای تهران را به بازارهای بزرگ سایر کشورها باز کند.

با توجه به اظهارات شما افغانستان شانس زیادی برای تحقق پروره تاپی نخواهد داشت، از سوی دیگر مقامات افغان همچنان امیدوارانه درباره این پروژه حرف می‌زنند اما باید در نظر داشت که افغانستان با یکی از بزرگ‌ترین قدرت‌های منطقه یعنی هند رابطه حسنه دارد در عین حال چین هم نشان داده که از نظر اقتصادی به این کشور علاقمند است. به نظر شما سیاست جدیدی را که آغای غنی در خصوص ایجاد ارتباط حسنه با پاکستان روی دست گرفته موجب تجدید نظر هند در مورد افغانستان می‌شود؟

در حال حاضر هند مانند چین در خط دوم سیاست خارجی افغانستان قرار دارد که این کار اشتباهی است.

اینکه هند را از خود دور کنیم و در مقابل به پاکستان نزدیک شویم که هم از نظر سیاست خارجی بی اعتبار است و هم از نظر سرمایه گذاری که خورنده تمامی منابع ما است کار اشتباهی است.

ما باید سیاست متوازنی را بکار ببریم و زمینه سرمایه‌گذاری قدرت‌های منطقه‌ای از جمله ایران، چین و روسیه را در این کشور فراهم کنیم تا بتوانند رقابت سالمی را داشته باشند که این به نفع افغانستان است.

تحقق این موضوع نیازمند یک مدیریت سالم است و افغانستان نباید فراموش کند که بدون مشارکت کشورهای بزرگ منطقه که از آن‌ها یاد شد نمی‌‌تواند موفقیت لازم را کسب کند.

انتهای پیام/.