فراز و نشیب های نگاه ترکیه به داعش

  به گزارش گروه رسانه‌های خبرگزاری تسنیم،ارتش ترکیه روز جمعه دوم مردادماه برای نخستین بار از زمان شکل گیری گروه تروریستی داعش وارد درگیری نظامی با این گروه شد. در این حمله سه فروند هواپیمای اف-16 ارتش ترکیه به مواضع داعش در روستای «هاوار» واقع در شمال سوریه و در نزدیکی مرزهای ترکیه حمله کردند که به کشته و زخمی شدن تعدادی از اعضای داعش منجر شد.

حمله ی جنگنده های ترکیه به مواضع داعش پس از آن صورت گرفت که نیروهای داعش در حمله به مواضع ارتش ترکیه در منطقه «کیلیس»، یک سرباز را کشته و 2 نفر دیگر را زخمی کردند.

بسیاری از تحلیل گران بر این اعتقادند که حمله ی نیروی هوایی ترکیه به مواضع داعش در سوریه نوعی تغییر رویه ی ترکیه در قبال داعش و نقطه ی عطفی در راهبرد منطقه یی آن در مساله ی سوریه به شمار می آید. اهمیت این مساله زمانی بیشتر می شود که ترکیه با استفاده ی نیروهای ائتلاف بین المللی علیه داعش از پایگاه هوایی «اینجرلیک» موافقت کرده است.

پرسشی که در این میان اهمیت می یابد این است که آیا ما شاهد راهبرد تازه ی ترکیه در برابر داعش و تحولات سوریه هستیم یا این که این رویداد را باید یک پدیده ی موقت به شمار آورد که نمی تواند تغییر چندانی در سیاست های منطقه یی ترکیه در قبال داعش و سوریه در پی داشته باشد؟

پاسخ روشن به چنین پرسشی نیازمند گذر زمان و بررسی سیر تحولات پیش رو است؛ به ویژه که تحولات سال های گذشته در خاورمیانه از چنان پویایی برخوردار است که کنترل همه ی متغیرهای دخیل در این تحولات و پیش بینی آن ها را غیر ممکن کرده است.

با وجود این، اما شواهد موجود نشان از نزدیکی ترکیه با آمریکا در مساله ی سوریه و در راهبردهای مبارزه با داعش و تغییر رویه ی آنکارا در این زمینه دارد. این امر از این نظر اهمیت دارد که بدانیم یکی از عوامل بنیادین ناکامی سیاست های ترکیه و آمریکا در سوریه و در مبارزه با داعش، اختلاف دیدگاه این 2 کشور در این زمینه است.

سیاست ترکیه در برابر سوریه از 2 عنصر بنیادین تشکیل شده است. نخستین عنصر، براندازی دولت «بشار اسد» است. در این راستا، ترکیه نشان داده است که حاضر است از هر گروهی که در پی براندازی دولت مرکزی سوریه باشد پشتیبانی کند و اهمیتی ندارد آن ها گروه های تروریستی مانند «جبهه النصره» و داعش باشند یا از آن چه آن ها مخالفان میانه رو می نامند تشکیل شده باشند.

عنصر دوم، جلوگیری از هرگونه تشکیل اقلیم کردی در خاک سوریه است. این مساله به ویژه زمانی که داعش به کوبانی حمله کرد مشخص تر شد. ترکیه زمانی اجازه ی ارسال نیروهای کمکی کُرد و تجهیزات برای کمک به کردهای محاصره شده ی کوبانی را داد که تضمین های لازم را از دولت اقلیم خودمختار کردستان دریافت کرد.

در پیش گرفتن چنین سیاستی از سوی ترکیه از دلایل بنیادین پیشروی داعش و ناکامی طرح های مبارزه با این گروه تروریستی به ویژه در سوریه است.

اما اولویت های سیاست آمریکا اندکی با اولویت های سیاست ترکیه در برابر سوریه و داعش متفاوت است. پس از پیشروی های داعش و سیاست های خشونت آمیز این گروه و تهدیداتی که از سوی آن متوجه هم پیمانان آمریکا در منطقه شد، سیاستمداران آمریکایی به این نتیجه رسیدند که هرگونه براندازی در سوریه فضا را برای رشد بیشتر فضای افراط گری فراهم تر می کند. به همین دلیل آن ها به این نتیجه رسیدند که پیش از هرگونه تلاش برای براندازی دولت «بشار اسد»، باید به فکر راهکاری برای مقابله با داعش و دیگر گروه های افراطی باشند.

از سوی دیگر، آمریکا مخالف سیاست های ترکیه در برابر کردها است و شواهد نشان می دهد که آن ها نسبت به ایجاد یک منطقه ی خودمختار کردی در سوریه بی میل نیستند.

رویدادهای اخیر اما به نظر می رسد آمریکا و ترکیه را به نقطه ی وحدت راهبردی نزدیک تر کرده است. از یک سو، دولت ترکیه با چالش ائتلاف با احزاب سیاسی برای تشکیل دولت و افزایش وزن سیاسی کردها و ملی گرایان ترک روبروست و در شرایط کنونی محیط ناامن خارجی خطر گسترش افراط گرایی را در این کشور افزایش داده است؛ به ویژه پس از انفجار شهر «سوروچ»-که به داعش نسبت داده شده است وبه کشته شدن بیش از 120 نفر انجامید-، و حمله ی داعش به ارتش ترکیه. از سوی دیگر، آمریکا خواهان اتخاذ یک راهبرد منسجم در برابر داعش و نوعی گریز از بی ثباتی ها و آشوب های بی پایان خاورمیانه است.

در چنین فضایی، نوعی عقلانیت ابزاری موجب شده است 2 کشور به یک راهبرد مشخص تر و منسجم تر هم در برابر آینده ی سوریه و هم در برابر داعش دست یابند.

اگر این خبر درست باشد که آمریکا به ترکیه اجازه ی ایجاد منطقه ی پرواز ممنوع را در بخشی از خاک سوریه داده است، می توان این گونه برداشت کرد که ترکیه اجازه ی استفاده ی جنگنده های ائتلاف علیه داعش از پایگاه های هوایی این کشور و به ویژه پایگاه اینجرلیک را داده و به این صورت تعهد عملی خود را برای حضور در این ائتلاف اعلام کرده است و در مقابل، آمریکا دست ترکیه را در ایجاد منطقه ی پرواز ممنوع باز گذاشته است.

در این زمینه می توان به این نکته نیز اشاره داشت که ایجاد منطقه ی پرواز ممنوع در بخش هایی از خاک سوریه محیط مناسبی را برای ایجاد پایگاه آموزش نظامی مخالفان و ایجاد ساختارهای دولت اپوزیسیون فراهم می کند؛ امری که موجب نزدیک تر شدن دیدگاه آمریکا و ترکیه در مساله ی سوریه خواهد شد.

بنابراین می توان گفت، تحولات اخیر نشان می دهد از این به بعد ما شاهد تغییر راهبرد ترکیه در برابر داعش و افزایش درگیری ها میان ارتش ترکیه و نیروهای داعش خواهیم بود و این به معنای نزدیکی بیشتر ترکیه و آمریکا در مساله سوریه و داعش است.

البته این نکته را نباید از نظر دور داشت که هرگونه اقدام نظامی ترکیه در سوریه برای ایجاد یک منطقه پرواز ممنوع به مثابه اشغال نظامی به شمار می آید و واکنش کشورهای منطقه را به همراه خواهد داشت.

موضوع دیگری که در این میان اهمیت بالایی دارد اختلاف های ترکیه و آمریکا در مساله ی کردها است و به نظر دشوار می آید سیاست های 2 کشور در این زمینه به نقطه ی وحدتی برسد؛ چرا که ترکیه، مساله ی کردهای سوریه را خط قرمز امنیتی خود می داند و در مقابل، آمریکا تلاش دارد از وزن کردها برای متوازن سازی کشورها در منطقه بهره برداری کند.

منبع:ایرنا