سیلی که سکوت ۷۰۰روزه یک مدیر بحرانی را شکست
خبرگزاری تسنیم: می‌گویند سیلی که آمد و جان ده‌ها ایرانی را بُرد، آبروی مدیران بحران را نیز در جهان برُد، ایرانی که از گذشته‌های نه‌چندان دور واکنشش در حوادث مثال‌زدنی بود ولی حال سیلی آمد و سکوت ۷۰۰روزه یک مدیر را شکست.
به گزارش خبرنگار سلامت خبرگزاری تسنیم، دو هفته‌ای می‌گذرد از خاطره سیلی در ذهنمان که با چند دقیقه خروشیدن تعدادی از هموطنانمان را برای همیشه از ما جدا کرد، سیلی که یک وجه اشتراک مشخص داشت، غافلگیری مسئولان؛ بازار نقد و انتقاد هم این روزها از این حادثه به‌فراوانی در رسانه‌ها خودنمایی می‌کرد، از ناتوانی در پیش‌بینی‌ها تا عملکرد ضعیف مدیران بحران در هماهنگی سازمان‌های امدادی.
در وانفسای روزانه تهیه خبر هستی که تماسی جلب‌نظر می‌کند، دوست آن طرف تلفن نوید می‌دهد که فلانی می‌خواهد موضع کارشناسی‌اش را درباره حادثه سیل اخیر در گفت‌وگویی تشریح کند، آن فلانی نیز کسی نیست جز دکتر ابوالحسن فقیه رئیس اسبق جمعیت هلال احمر که در زمان مدیریتش بر این نهاد بین المللی ایرانی؛ بارها تجربه‌های بسیار سنگین و بحرانی را از سر گذرانده بود به‌طوری که در طول مدیریت این مدیر جوان بر هلال احمر که انتقاداتی نیز به برخی عملکردهایش وجود داشت رهبر معظم انقلاب در چند نوبت و به‌خصوص در زلزله ورزقان تبریز تمجید به یاد ماندنی از اقدامات امدادی هلال احمری داشتند.
حال موضع مدیری که ده‌ها حوادث داخلی و بین‌المللی در حوزه بحران را تجربه کرده بود و از طرفی نیز پس از 24 ماه سکوت و عدم موضع کارشناسی در حوزه حوادث غیرمترقبه کشور و پس از جابه‌جایی دو رئیس جمعیت هلال احمر، فرصتی مغتنمی بود تا نظرات و احتمالاً نقدهای کارشناسی فقیه درباره سیل اخیر به ثبت برسد، بنابراین به‌سوی دفتر یکی از همکاران سابق فقیه می‌روی تا گفت‌وگویی از جنس سیل و حادثه را رقم زنی، گفت‌وگویی که فقیه بسیار تأکید می‌کند که بدون هیچ حُب و بغض و رگه‌های سیاسی صورت پذیرد، زیرا معتقد است که پس از سکوتی 700روزه می‌خواهد بر حسب وظیفه‌ای که دارد و به‌دلیل دغدغه‌هایی که بر اثر جان باختن تعدادی از هموطنانش دارد، نظرات و پیشنهاداتش را در حوزه مدیریت بحران عنوان کند.
گفت‌وگو با مدیر جوانی که زمانی سکاندار نهادی بین المللی و موفق در حوادث ایران و جهان بوده است، در چندین بخش به ضعف‌ها، راهکارها و پیشنهادات برای برون‌رفت از غافلگیری در حوادث کشور پرداخته است.
بخش نخست گفت‌وگوی تسنیم با ابوالحسن فقیه پیش‌ِروی شماست:
روایت التماس‌های یک مدیر بحران
سیلی که آبروی ایران را برُد
مدیران بحران هنوز هاج و واج‌اند
سازمان مدیریت بحران مشکل دارد
کشورهای موفق در بحران‌ها سازماندهی‌شان مستقیم زیر نظر دولت و عالی‌ترین رتبه است
هلال احمر ایران همیشه نمی‌تواند جزو 5 هلال برتر جهان باشد
میزان قصورات هلال احمر در عدم‌آموزش همگانی ایرانیان
ایرانی‌ها برای حوادث آماده نیستند
گلوگاه‌های آموزشی کشور بحران آموزش دهند
رؤسای جمهوری که در یک شورای عالی و مهم کشور شرکت نمی‌کنند!
س: یکی از مهمترین بخش‌های این گفت‌وگو با این سؤال کلید خورد که سازمان مدیریت بحران کشور از زمان تشکیلش به‌صورت آزمایشی هم با مشکلات مدیریتی متعددی مواجه بود، آیا در دوره گذشته حادثه‌ای مانند سیل اخیر رخ نداده بود و یا مدیران کنونی ضعیف‌تر عمل کردند؟
فقیه: کاری که آن زمان جناب مهندس قدمی رئیس سابق سازمان مدیریت بحران مسئولیت داشتند به‌صورت فردی پیش می‌بردند، یعنی سازمان مشکل داشت اما چون وی رئیس سابق سازمان امداد و نجات نیز در گذشته بودند و حادثه را می‌شناختند با توانایی خودش کار را جلو می‌برد. اما به‌واقع سازمان مدیریت بحران مشکل دارد و باید در فرصت دیگر باید به آن پرداخت. بنابراین در دولت قبل آقای قدمی؛ فردی کار را دنبال می‌کرد ولی سازمان ساختاری مشکل داشت.
س: در کشورهای مختلف به چه صورت است؟ در چنین حوادثی چه کار کردند؟
فقیه:کشورها متفاوت هستند. برخی از کشورها ساختار ضعیف‌تری نسبت به کشورمان دارند و برخی هم ساختار قوی‌ای دارند. کشورهایی که قوی عمل کردند کار سازماندهی آنها مستقیم زیر نظر دولت و عالی‌ترین رتبه است و بقیه سازمان‌ها مانند هلال احمر هم کمک می‌کنند، ما ساختارمان در این زمینه خوب نیست و فردی و مدیریتی هم خوب کار نشده است.
س: شما یک زمانی هلال احمر ایران را جزو 5 سازمان برتر دنیا معرفی کردید، آیا امروز هم این‌گونه است؟
فقیه:هلال احمر به‌خاطر اینکه هم داوطلبان آن مردمی هستند و هم امکاناتی که دارد جزو بهترین هلال احمرهای دنیا بوده و امروز هم این جایگاه را دارد و باید آن را حفظ کرد. همه دارند کار می‌کنند و حالا هم این جایگاه را دارد و با یک حادثه نمی‌شود آن را زیر سؤال برد؛ ضعف‌ها نیز بیشتر مدیریتی بوده تا ساختاری. اما این آمادگی از نظر تجهیزات و آموزش و نیروهای مردمی باید حفظ شود. اگر بخواهیم به داشته‌هایمان اکتفا کنیم یک روزی به اتمام می‌رسند.
س: مردم ایران چقدر در برابر حوادث آمادگی دارند؟
فقیه: با توجه به حادثه‌خیز بودن کشورمان، سطح آمادگی مردم خیلی پایین است و نمی‌دانند چه‌کار کنند، مهارت ندارند. بعضی‌ها شاید می‌توانستند در همین سیل اخیر خودشان را نجات دهند ولی مهارت نداشتند، در ماشین نشسته و ماشین را آب می‌برد.
س: اینجا یک نقدی هم به رؤسای سابق و فعلی جمعیت هلال احمر وارد میشود، چون آموزش‌های همگانی برای کسب مهارت مردم به‌عهده هلال احمر است. این نقد را خود آقای ضیایی رئیس کنونی جمعیت هلال احمر نیز قبول دارند. در گذشته نیز در مصاحبه‌ای که با شما داشتیم فرموده بودید در طول یک سال در دوره مدیریت خودتان 5میلیون نفر آموزش مهارت خواهند دید، نظر شما بر این نقدها چیست؟
فقیه: زمانی که بنده به هلال احمر آمدم بالاترین آمارهای آموزش رقمی بالغ بر 500هزار نفر بود. ما گفتیم این را 10 برابر می‌کنیم. اما دیدیم مدرس نداریم. اگر بخواهیم یک حرکت جهادی و انقلابی در سازمان انجام دهیم باید مدرس داشته باشیم. ما مراکز علمی کاربردی راه انداختیم تا این امر آموزش را تقویت کنیم. یک زیرساخت‌هایی را ایجاد کردیم.
البته در آموزش مهارت همگانی نباید همه کارها را به گردن هلال احمر انداخت، مثلاً باید در دولت تصویب شود و اجباری شود همه کارمندها آموزش مهارت ببینند، بر این اساس کار هلال احمر نیز تسریع میشود. با راه‌اندازی مراکز علمی کاربردی حجم آموزش‌ها خیلی بالا رفت اما باز هم کافی نبود. حتماً باید دولت کمک کند، بنابراین مصوبه می‌خواهد، پس در برنامه ششم این کار انجام شود تا همه کارمندان دولت و یگان‌های نظامی باید آموزش ببینند. باید در گلوگاه‌ها این کار شود؛ مثلاً لازمه استخدام گذراندن این دوره‌ها قرار گیرد، یا آموزش سربازی، همه باید کمک کنند. ما التماس می‌کردیم: "کارمندان‌تان را بفرستید برای آموزش مهارت" ولی ممانعت می‌کردند، بنابراین این آموزش‌ها باید قانون شود.
در دولت و مجلس و ستاد کل نیروهای مسلح و آموزش و پرورش و دیگر گلوگاه‌ها باید این آموزش‌ها ضروری شود، می‌توان در برنامه ششم این کار را قابل اجرا کرد و در همان 5 سال هم میشود این کار را کرد.
س: آقای دکتر، می‌گویند فرمانده در زمان حادثه سیل فرماندار تهران بود، این درست است و امکان‌پذیر است؟
فقیه: حادثه چند بخش دارد، وقتی در شهر اتفاق می‌افتد از نظر سازماندهی بحران، فرمانده حادثه فرماندار است. اما وقتی حادثه در چند استان اتفاق می‌افتد آن موقع سازمان مدیریت بحران کشور فرمانده است، که باید همه سازمان‌ها در استان‌ها را فعال کند.
س:علت واکنش شما و این گفت‌وگوی‌تان پس از مدت‌ها سکوت چه بود؟ آیا حادثه سیل آن‌قدر بزرگ بود که شما را به واکنش وادار کرد؟
فقیه: بنده پس از رفتن از هلال احمر این نخستین باری است که با یک رسانه در موضوع حوادث کشور و مدیریت آن گفت‌وگو می‌کنم و بدون نگاه‌های سیاسی و فقط به‌دلیل اینکه جان تعدادی از هموطنانمان از بین رفته است می‌خواهم نظرات کارشناسی و تجربیاتم را عنوان کنم، به هر حال باید برای جان مردم اهمیت قائل شویم همان‌طور که خدا اهمیت قائل شده است. نجات جان یک نفر نجات یک جامعه است، این دستور کمی نیست، تا جایی که میشود باید سعی کرد جلوی مرگ حتی یک نفر هم گرفته شود.
س: آیا سیل اخیر آبروریزی برای ما در دنیا بود؟
فقیه: ببینید، وقتی ما در دنیا در خیلی از بحران‌ها حرف اول را می‌زنیم و بلافاصله و با سرعت پیگیری می‌کنیم و در مدت زمان کوتاهی در زلزله ورزقان این همه خانه ساخته میشود ولی بعد مواجه می‌شویم با چنین حادثه‌ای که هنوز نمی‌توانند بگویند به‌طور دقیق چند نفر کشته و مفقود شدند و مفقودی‌ها کجا هستند، بحث من بیشتر بحث ساختاری هست، البته مدیریتی هم هست. باید این حوادث درس شوند.
س: به خسارت‌دیده‌ها بیمه یا دیه تعلق می‌گیرد؟
فقیه: اگر بیمه باشند بله؛ ولی در غیر این‌صورت باید از طرف دولت کمک شوند. اما هنوز همه هاج و واج هستند و تا چند روز قبل نیز هنوز جلسه‌ای تشکیل نداده بودند. الآن که حادثه تمام شده است جلسه بگذارند. (جلسه شورای عالی مدیریت بحران 8 روز پس از سیل برگزار شد) کارهای مانده را بگویند چه‌کاری مانده است، بازگشت به گذشته کنند و آسیب شناسی کنند.
س:ما وقتی زمان برگزاری شورای عالی مدیریت بحران دوران آقای احمدی نژاد را نیز مشاهده می‌کنیم می‌بینیم به آن زمان هم نقد وجود دارد، زیرا رئیس جمهور به‌عنوان رئیس شورای عالی مدیریت بحران کشور در این جلسات شرکت نمی‌کرد همان‌طور که رئیس جمهور کنونی نیز شرکت نمی‌کند!
فقیه: البته حتماً نیاز نیست رئیس جمهور همیشه شرکت کند ولو اینکه باید در اصل این شورا به‌ریاست رئیس جمهور برگزار شود. در آن زمان نیز چندین بار وزیر کشور جلسه را تشکیل دادند. ما در سازمان مدیریت بحران کشور ساختاری مشکل داریم. اما آن زمان آقای نجار وزیر سابق کشور با پیگیری‌های مهندس قدمی رئیس سابق سازمان مدیریت بحران کشور چندین جلسه را تشکیل دادند و کارهای خوبی انجام شد. به هر حال دستگاه‌ها وظایف مختلفی دارند اما وقتی جلسه تشکیل میشود همه به این فکر می‌افتند که در این رابطه چه وظیفه‌ای دارند. مرتب به آنها وظایف‌شان گفته میشود و گزارش خواسته میشود تا همه دستگاه‌ها بدانند که وظیفه‌ای در حادثه بر گردنشان است.
گفت‌وگو: علی رمضانپور
انتهای پیام/*
