«جیجک علیشاه»، حرکت یک مدیر بر مرز تئاتر هنری و آزاد
خبرگزاری تسنیم: یکی از مسائلی که همواره مورد بحث بوده است مرز بین تئاتر هنری و تئاتر آزاد است، حالا رحمت امینی از مدیران تئاتر کشور نمایشی را روی صحنه برده است که به نحوی عبور او از این مرز باریک است.
1. «جیجک علیشاه»، نمایش‌نامه‌ای به قلم ذبیح بهروز در در سال 1302 نوشته شده است. این نمایشنامه که با روایتی از دربار ناصرالدین شاه قاجار است، فضایی آمیخته به اصطلاحات و رفتارهای عامیانه آن دوران را دارد. محور اصلی نگارش این اثر توسط بهروز به تصویر کشیدن وضعیت دربار قاجار و بی‌خبری آن‌ها از وضعیت کشور است، این نمایشنامه با زبان طنز به نوعی وضعیت حکومت قاجار را نشان می‌دهد که در آن زمان مورد اعتراض این خاندان قرار می‌گیرد.
به هر حال آنچه در رابطه با نمایش‌نامه‌های ذبیح بهروز گفته می‌شود این است که آثارش همگی در بستر تاریخ روایت می‌شود که البته «جیجک علیشاه» با دیگر آثار او هم چون «شاه ایران و بانوی ارمن» متفاوت است. برخی صاحب نظران آن دوران هم چون کاظم‌زاده معتقد بودند «جیجک علیشاه» از حیث ادبی بر کتاب‌های کمدی مانند آثار آخوندزاده و ملکم خان برتری داشته و حتی در ردیف آثار جمال‌زاده نیز قرار داشته است. برخی نیز معتقدند اگر ذبیح بهروز هرچند نامشان در ادبیات نمایشی ایران ماندگار شده، اما اگر به جای باستان‌گرایی و دیگر امور بر عرصه درام نویسی متمرکز می‌شد، اکنون بزرگترین نمایش‌نامه‌نویس ایران به حساب می‌آمد. با این حال آثار بهروز طی 100 سال گذشته کم‌تر روی صحنه رفته است و این روزها رحمت امینی بهترین متن این نمایش‌نامه‌نویس را در تماشاخانه سنگلج روی صحنه برده است.
2. یکی از مسائلی که همواره مورد بحث بوده است مرز بین تئاتر هنری و تئاتر آزاد است، شاید اگر بخواهیم یک جریان ثابت برای ان اتفاق بیابیم باید به آثار اجرا شده در تماشاخانه سنگلج اشاره کنیم، آثاری که به اجبار و یا به صورت اتفاقی بهترین آن را می‌توان در این تماشاخانه قدیمی دید. این آثار همواره در تلاش بوده اند که نه مانند تئاتر آزاد به هجوگویی و حرکات ناپسند روی آورند و نه تلاش دارند کار را به نحوی اجرا کنند که مخاطب آن را پس بزند. در این میان مخاطبان نمایش نیز مردمانی هستند با نگاهی عامیانه، مردمانی که نقدهای رو راست نمایش برایشان شیرین است و برخورد‌های کمیک و بداهه‌پردازی بازیگران برایشان خنده‌دار. حالا کار سخت را گروه اجرایی یک نمایش انجام می‌دهند که تنها هدفشان رضایت مردم است، البته نه به هر قیمتی و با هر حرکتی که بستر فرهنگی و هنری تبدیل به بستر ضد فرهنگ شود.
امینی سعی کرده خیلی ساده کار کند، او تقریبا در تمام لحظه‌های نمایش از نور تخت استفاده می‌کند، دکور خاصی ندارد و تمام تکیه‌اش بر اجرای بازیگران است. برخی بخش‌های نمایش کمی خسته‌کننده می‌شوند، اما باز هم این بازی بازیگران است که بر روی کار سوار است. در کل پیش از دیدن نمایش باید به دو نکته توجه کرد، ابتدا اینکه امینی سعی کرده تغییر زیادی در متن اصلی که مربوط به 93 سال پیش است ندهد، دوم اینکه کارگردان این نمایش یک مدیر تئاتر است. امینی خود در تعریف این اثر می‌گوید:«اجرای کمدی ایرانی«جیجک علیشاه» در حقیقت ، تلاشی است برای احیای یکی از نمایشنامه های کمدی ایرانی نوشته ذبیح بهروز که برمبنای شیوه‌ها و شگردهای نمایش سنتی ایران (تقلید) و شناخت نسبی تئاتر وارداتی تنظیم شده است.
3. رحمت امینی، مدیر کل مرکز هنرهای نمایشی حوزه هنری و عضو شورای نظارت و ارزشیابی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی؛ این دوعنوان برای هرکسی کافی است که هیچگاه در دوران مدیرتی خود به سراغ اجرای تئاتر نرود چه برسد به اجرای یک نمایش آیینی و سنتی در تماشاخانه سنگلج، به هر حال آنچه در پس زمینه همه اتفاقات قرار می‌گیرد سمت‌های امینی است. او به نوعی ریسکی بزرگ کرده که یک چنین نمایشی را روی صحنه برده است و خود را در معرض قضاوت‌های متفاوتی قرار داده است. قضاوت‌هایی که هم می‌توانند به لحاظ فنی باشد و هم سلیقه‌ای، اما مهم این است که امینی هموره سعی کرده از فضای هنری دور نشود و علاوه بر حضور در عرصه مدیریت تئاتر به صحنه نیز فکر کند.
«جیجک علیشاه» امینی در چهارچوبی قرار دارد که نشان می‌دهد او سعی می‌کند علاوه بر رعایت بسیاری از موارد، خیلی ساده و بی‌حاشیه کارش را به سرانجام برساند. امینی رد جایی از نمایش حتی کنایه‌هایی به وضعیت تئاتر کشور می‌زند و پایان نمایش را با ساخت سالنی برای تئاتر توسط شاه به پایان می رساند.
4. «جیجک علیشاه» در همین چند اجرای آغازین با استقبال مخاطبان روبرو شده است. در نگاه اول این استقبال کمی کنایه آمیز است، تعداد آدم‌هایی که در سنگلج حضور دارند، تقریبا دو برابر مخاطبانی است که هر شب در دو سالن حوزه هنری حاضر می‌شوند، حال آنکه مدیریت هر دو مجموعه برعهده رحمت امینی است، با این تفاوت که در سنگلج او کارگردان یک نمایش است و در حوزه هنری مسئول به صحنه آوردن نمایش‌ها، اینجاست که می‌تواند گفت شاید مشکلات حوزه هنری در جذب مخاطب بیش از آن که به رحمت امینی ربط داشته باشد به برخی مشکلات در مدیریت کلی حوزه هنری مربوط است، به نحوی که از فعالیت افراد نیز جلوگیری می‌شود.
ابوالفضل حاجی علی خانی٬ پویان درزی٬ مسعودشاکرمی٬ احمدصمیمی٬ رضاعموزاد٬ فرامرزقلیچ خانی٬ پیمان کرامت٬ امیرکربلایی زاده٬ فرزین محدث٬ مسعودمیرطاهری، بازیگران نمایش «جیجک علیشاه» هستند که هر شب ساعت 19:30 در تماشاخانه سنگلج روی صحنه می‌رود.
انتهای پیام/
