نفس‌های آخر اقتصاد نفتی؛ گردشگری پس از تحریم چگونه جان می‌گیرد؟
خبرگزاری تسنیم: صدای نفس‌نفس‌های آخر اقتصاد نفتی به گوش می‌رسد و مُهر پایان تحریم‌ها، نقطه آغاز و اوج‌گیری اقتصاد سبز است؛ اما چطور و چگونه باید اقتصاد سبز را در رگ‌های ایران جاری کرد؟ استاد دانشگاه تهران در این زمینه سخنان شنیدنی دارد.
به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم، خیلی‌ها منتظر امضای توافقنامه هسته‌ای ایران و 1+5 بودند و هستند که قرار است در نتیجه آنها تحریم‌های ناجوانمردانه‌ای که علیه ایران صورت گرفته است، برداشته و راه برای تعاملات بهتر با سایر کشورهای دنیا هموارتر شود؛ تحریم‌هایی که هر کدام می‌تواند بعد از برداشته شدن تحولی را در همان حوزه ایجاد کنند.
یکی از صنایعی که بسیاری از زیرمجموعه‌های آن با حوزه تحریم‌ها ارتباط تنگاتنگی دارد، صنعت گردشگری است که به خصوص با منسوخ شدن قراردادهای تحریمی علیه ایران، در حوزه گردشگری خارجی می‌تواند موجبات فراهم آوری ارز و انقلابی در اقتصاد کشور شود؛ اقتصادی که قرار است تا چند سال آینده از پدرسالار خود دست بکشد و دیگر به نفت وابسته نباشد.
در همین راستا و به منظور استفاده از فرصت پیش‌رو و مراقبت از فرصت‌سوزی به سراغ استاد دانشگاه تهران، دکتر سیدحسن مطیعی لنگرودی رفتیم؛ استادی که در سال 1357 به دریافت مدرک فوق لیسانس و در سال 1360 به دریافت درجه دکترا با پایان‌نامه اقتصاد گردشگری در رشته جغرافیا، گرایش زندگی روستایی و جوامع ناحیه‌ای از دانشگاه کان فرانسه نایل شد و پس از بازگشت به ایران،در سال 1363 تدریس در دانشگاه‌ها را آغاز کرد.
آموزگاری که 68 بهار از زندگی‌اش می‌گذرد و تجربه‌های فراوانی را با همه وجودش لمس کرده است؛ مدیر قطب علمی مطالعات و برنامه‌ریزی روستایی، دانشکده جغرافیا دانشگاه تهران که با گرمی ما را به اتاق استادی‌اش می‌پذیرد.
متن گفت‌وگوی تسنیم با این استاد را در زیر می‌خوانید.
*تسنیم: توافقات هسته‌ای ایران و 1+5 که در ایستگاه نهایی قرار دارد چه تأثیری می‌تواند در اقتصاد و رونق گردشگری داشته باشد؟
*مطیعی: در وهله اول تعامل با جهان و کشورهای مختلف دنیا مخصوصاً در امر گردشگری و در ادامه تعامل با کشورهایی که از بهره‌وری بالایی برخوردارند می‌تواند در افزایش ورود گردشگر به ایران مثمر ثمر باشد؛ یک سوالی اخیراً بسیار مطرح می‌شود و آن این است که چرا تمام کشورهای جهان به سمت جذب گرشگری رفته‌اند؟ که در جواب باید گفت که به این دلیل است که جذب گردشگر خارجی پر از اشتغال و درآمدزاست.
*تسنیم: یعنی ما هم آرام ارام باید با اقتصاد نفتی خداحافظی کنیم؟
*مطیعی: ببینید! مسأله بسیار مهم در اقتصاد گردشگری ایران، مدیران کلان کشور هستند که سال‌هاخودشان را به راحتی از طریق درآمدهای نفتی اداره کردند و توجهی به اقتصاد گردشگری ندارند و با اقتصاد گردشگری بیگانه‌اند، رسانه‌ها می‌توانند این موارد را مطرح کنند و آنها هم گرایش پیدا کنند.
ببینید! اقتصاد نفت دیگر مرده است، قیمت نفت در آینده شاید به 30 تا 40 دلار برسد و این قیمت، در واقع همان هزینه استخراج و حمل نفت است؛ لذا ممکن است در چند سال آینده چیزی تحت عنوان درآمدهای نفتی نداشته باشیم، چون ورود به حوزه اقتصادی که دخل و خرج آن همخوانی ندارد، خیانت به کشور است و سودی ایجاد نمی‌کند؛ منابع زیرزمینی ارزشمند است و رایگان استفاده می‌کنیم اما همه باید بدانند در سال‌های آینده چیزی تحت عنوان اقتصاد نفت برای ایران وجود ندارد و این یک فرصت برای ایران است که مدیران ما بتوانند به خودشان بیایند و به اقتصادهای پویا و موقعیت‌آفرین نظیر اقتصاد گردشگری توجه کنند.
تا حالا از طریق درآمدهای نفتی همه کارمندان ایران سرمایه حقوق گرفتند؛ مدیران ما وقتی به فکر اقتصاد گردشگری می‌افتند که ماه، تمام شده است و کارمند حقوق ندارند، آن وقت به فکر اقتصاد گردشگری می‌افتند.
*تسنیم: چه کشورهایی باید در اولویت هدفگذاری برای ورود گردشگر خارجی به ایران قرار گیرند؟
*مطیعی: همه جای دنیا، در بین انواع کشورهای دنیا، کشورهایی که گردشگران آنها هزینه‌گذاری زیادتری را برای گردشگری در نظر می‌گیرند از اهمیت بیشتری برخوردارند؛ کشوری که گردشگر آن با 10 تا 20 دلار وارد کشور دیگری می‌شود و احیاناً آنجا کار و کسب درآمد می‌کنند و موقع برگشت 500 تا 1000 دلار با خودش برمی‌دارد که اصلاً مناسب نیست؛ متأسفانه سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی اغلب آمار می‌دهد که این چند میلیون نفر وارد کشور شدند در حالی که بسیاری از اینها که وارد ایران می‌شوند جزء گردشگرانی هستند که پولی برمی‌دارند و از ایران خارج می‌شوند، لذا این آمار را به عنوان آمار گردشگری‌دادن، فریب آماری محسوب می‌شود و کاملاً غلط است و اگر بخواهیم از این آمار در تصمیم‌گیری‌های اقتصادی خودمان استفاده کنیم کاملاً یک غفلت بسیار شدید است و نادرست ارزیابی‌کردن اقتصاد گردشگری محسوب می‌شود.
باید در وهله اول به سراغ کشورهایی برویم که گردشگران آنها هزینه‌گذاری بیشتری دارند شاید سوالی مطرح شود که اصلاً چرا به دنبال گردشگری هستیم؟ که در جواب باید گفت که از مزایای گردشگری برای ایجاد اشتغال و درآمد در کشور مخصوصاً در نقاط دورافتاده در شهرستان‌ها و روستاها استفاده می‌کنیم، لذا گردشگرانی را باید بپذیریم که بهره‌وری اقتصادی بیشتری را برای کشور به همراه داشته باشند.
*تسنیم: این گردشگران برای ورود به ایران به چه چیزهایی نیاز دارند؟ کدام زیرساخت‌ها برای ایران باید شکل بگیرد؟
*مطیعی: گردشگری در وهله اول امنیت می‌خواهد، امنیت در داخل سرزمین بزرگترین نقش را در جذب گردشگر دارد و خوشبختانه ما در ایران امنیت خوبی داریم اما در مقابل این امنیت خوبی که در ایران داریم، در کشورهای خارجی ایران‌هراسی داریم یعنی از ایران، هراس شدیدی دارند و تا نام ایران را می‌شنوند به فکر تروریسم می‌افتند، در حالی که ایران امن‌ترین کشور در منطقه است.
بهترین موقعیت را در منطقه داریم حتی از کشوری مانند ترکیه، که همین اخیراً داعش اعلام کرده است به قلب ترکیه حمله می‌کنیم، بزرگترین خطر برای کاهش گردشگری در ترکیه محسوب می‌شود؛ در حالی که ایران از این نظر امنیت بسیار خوبی دارد، شب، نیمه‌شب شما به هر جای ایران سفر کنید مشکلی ندارید لذا از این نظر موقعیت خوبی داریم اما از نظر ایران‌هراسی مشکلاتی داریم که باید برنامه‌ریزی برای رفع ایران‌هراسی در کشورهای دیگر داشته باشیم که این تا حدودی بتواند برای ما گردشگر را جذب کند.
* تسنیم: آیا وضعیت پروازها و حمل و نقل ایران نیزا به تحول دارد؟ زیرساخت‌های دیگر چطور؟
*مطیعی:گردشگری زیرساخت‌هایی لازم دارد؛ وقتی از گردشگری خارجی صحبت می‌کنیم پروازهای هواپیمایی بسیار اهمیت پیدا می‌کنند، ما در ایران در این زمینه مشکل داریم، چه در خطوط داخلی و چه در خطوط خارجی، گردشگر به ایران می‌آید و می‌خواهد به شیراز، اصفهان و مشهد برود، در این زمینه مشکل داریم، در خطوط خارجی هم سرویس‌های لازم را ارائه نمی‌دهیم، لذا زیرساخت از نظر هواپیمایی، هتلینگ و آژانس‌هایی که آشنایی با امور گردشگری خارجی داشته باشند بسیار مهم است.
ما در ایران بیشتر گردشگری داخلی داریم و تا یک تعطیلی می‌شود مثل تعطیلات عید فطر، هر کس ماشین خود را برمی‌دارد و به سفر می‌رود، این گردشگری نیست که بخواهد از دحام و شلوغی جاده‌ها ایجاد کند، اینها منافعی برای اقتصاد گردشگری ایجاد نمی‌کند، جاده‌ها شلوغ می‌شوند و البته مردم گذران اوقات فراغت کردند اما سوال ایجاست چه دستاوردی و درآمدی این گردشگران وارد چرخه اقتصادی می‌کنند که در جواب باید گفت هیچ چیز، لذا بهترین راه برای ورود پول به چرخه اقتصادی کشور، جذب گردشگر خارجی به خصوص از کشورهایی است که در زمینه گردشگر هزینه می‌کنند.
باید زیرساخت‌های لازم رابرای آنها ایجاد کنیم، به خصوص از نظر اینترنت و خدمات اینترنتی؛ دیگر امروز کسی راه نمی‌افتد وارد کشور دیگری شود و بعد درباره اقامتش تصمیم بگیرد، بلکه در خانه خودش نشسته است، هتل را برای خودش رزرو و پولش را به صورت اینترنتی پرداخت می‌کند، این مشکلات را داریم و وقتی از سایر کشورهای دنیا و به خصوص کشورهای پردرآمد می‌خواهیم گردشگر خارجی جذب کنیم خطوط اینترنتی بسیار قوی لازم داریم تا بتوانند به راحتی سفارش دهند.
*تسنیم: در این زمینه آیا آموزش هم لازم داریم؟ همان موردی که خیلی‌ها شعارش را می‌دهند و به نظر می‌رسد تا کنون اتفاق خاصی نیفتاده است.
*مطیعی: ببینید! آموزش اقتصاد گردشگری در ایران بسیار مهم است، هنوز برای بسیاری از مدیران ما چه در سطح کلان چه در سطح خرد، اقتصاد گردشگری شکل نگرفته است، بسیار از مدیران ما از گردشگری، ذهنیت گذران اوقات فرغت را دارند، در حالی که گردشگری به منظور گذران اوقات فراغت درست است اما در اقتصاد گردشگری تاثیر چندانی ندارد؛ این مدیران باید آموزش ببینند؛ چه مدیران در سطح کلان و چه درسطح خرد؛ در بسیاری از شهرستان‌ها مدیران، فرمانداران و کارگزاران با این مسأله اقتصاد گردشگری مشکل دارند، باید برای اینها کلاس گذاشته شود و اقتصاد گردشگری را به آنها که تخصص بسیار مهمی است را یاد دهیم و رهنمودهای لازم داده شود؛ بسیاری از مناطق ایران وضعیتی مانند اصفهان را دارند ولی مدیران آنجا باید آموزش ببینند.
زمینه‌های بروکراسی برای روادید و ویزا که در این زمینه سنتی و قدیمی عمل می‌کنیم و افراد درگیر و معطل می‌شوند، نیز مشکل دیگر ماست، در حالی که گردشگر با میل و اختیار خودش انتخاب می‌کند کجا برود و به سراغ سرزمینی که با اندکی مشکل مواجه است و درگیری دارد، نمی‌رود و جای دیگر انتخاب می‌کند.
*تسنیم: اوضاع و احوال بانک‌های ما برای ورود گردشگر خارجی چطور است؟
*مطیعی: متأسفانه باید اعتراف کنیم که بانک‌های ما آمادگی لازم برای دادن خدمات آن‌لاین الکترونیکی را ندارند که راحت بخواهند ارز چنج کنند، از کشوری سپرده بگیرند، مبادلات ارزی خود را انجام دهند. این از نیازهای بسیار مهم گردشگری است، چرا که امروز گردشگر حرکت می‌کند درحالی که قبل از آغاز سفر، تمام پرداخت‌های خودش تا برگشت را انجام داده است و فقط هزینه سوغاتی می‌ماند. سیستم بانکی ما باید به توان لازم برسد که این امور را بتواند انجام دهد؛ که البته با توافقات هسته‌ای صورت‌گرفته می‌تواند بسیاری از این مسیرها باز شود و همین الآن مشکلات زیادی در زمینه تحریم‌ها داریم که می‌تواند با رفع تحریم‌ها مشکل حل شود.
*تسنیم: در خصوص سرمایه‌گذاری‌های مورد نیاز برای گردشگری چه نظری دارید؟ به نظر می‌رسد بسیار نیاز به این اتفاق مهم داریم.
*مطیعی: ما بسیار نیازمند به سرمایه‌گذاری خارجی هستیم؛ در دریای کارائیب توسط ژاپن و چین درصد بالایی از سرمایه‌گذاری توریستی انجام شد؛ ما نیازمند به اینها هستیم و آن امنیت سرمایه‌گذاری در داخل کشور و اعتماد به سرمایه‌گذاری هم البته لازم است که ایجاد شود و ایران‌هراسی درباره سرمایه‌گذاری هم رفع شود تا آنها با شناخت و تخصصی که در این زمینه دارند کار کنند. همین طور نمی‌توان گفت فلانی بیاید هتل بسازد، در حالی که آشنایی با هتل ندارد، افرادی که در زمینه هتلینگ فعالیت می‌کنند وقتی ببینند ایران سودآور است می‌آیند و هتل می‌سازند.
امروز در گردشگری بسیاری از آژانس‌ها خودشان هتلینگ دارند، هواپیما دارند، هتل دارند و هم برخی از نیازهای دیگر گردشگران را انجام می‌دهند، لذا دعوت از آنها و آمدن همچنین سرمایه‌گذارانی موجب می‌شود که دیگر نیاز نباشد آژانسی را به پاریس بفرستیم که برای ما گردشگر جذب کنند؛ آنها در سطح جهانی این کار را انجام می‌دهند و با سیستم تبلیغاتی خود برای ایران هم سرمایه‌گذاری می‌کنند، اگر امنیت و مشکلات ما از نظر سرمایه‌گذاران خارجی رفع شود که ان‌شاءالله رفع این تحریم‌ها نقش بسزایی دارند، بسیاری از مشکلات رفع می‌شود و نقش مثبتی در جذب گرشگران خارجی دارد.
نکته مهم اینجاست که گردشگری هم مفاهیم خودش را از طریق جذب گردشگران خارجی پیدا می‌کنند یعنی توسط شخصی که در هتلی هزار دلار می‌دهد نه همچون منی که با ماشین خودم به خانه پسرخاله‌ام می‌روم و منافعی در گردشگری ایجاد نمی‌کنم که عزیزان ما در سازمان گردشگری اعلام می‌کنند که 50 میلیون نفر گردشگر داخلی در ایام خاص داریم.
*تسنیم: نقش آژانس‌ها در این میان چگونه است؟ متأسفانه دیده می‌شود آژانس‌های مسافرتی بیشتر تور از ایران بیرون می‌برند تا گردشگر جذب کنند.
*مطیعی: در اقتصاد، همین سیستم‌های واسطه‌گری حرف اول را در آگاهی زمینه‌های اقتصادی می‌زند، ما در ایران به آنها دلال می‌گوییم که نقش پراهمیتی دارند، امروز در دنیا برای بازاریابی و بازارداری چندین رشه دکتری راه‌اندزای شده است، لذا اینها از جایگاه محکمی برخورداند اما اینها بیشتر تورمی‌برند چون سود آنها در بُردن است یعنی آژانسی می‌بیند می‌تواند 50 تور در ماه برای کشورهای مختلف تایلند، امارات، ترکیه و گرجستان ببرد ولی یک عدد تور نمی‌تواند جذب ایران کند؛ اگر آژانس‌های ما ببینند منافع آنها در آوردن گردشگر به ایران است به آن سمت می‌روند.
تمام سیستم‌های واسطه‌گری به دنبال سود بیشتر هستند چرا که همه تجار و بازرگانان به دنبال سود بیشتر هستند، سود را در این می‌بینند که بیشتر مشتری برای خروج از کشور ایجاد کنند، سود را در این نمی‌بینند بتوانند 4 نفر از کشورهای دیگر بیاورند لذا آن زمینه‌های مهم یعنی خروج از ایران‌هراسی، ایجاد زیرساخت‌های لازم برای گردشگری، آموزش مدیران بخش گردشگری که بسیار مهم است می‌تواند این آژانس‌ها را مجاب کند گردشگر بیاورند.
فرماندار یک شهر اصلاً با مفاهیم اقتصاد گردشگری آشنا نیست و توجهی هم به آن ندارد لذا نمی‌توان انتظاری داشت از طریق گردشگری اقتصاد و اشتغالی در آن منطقه ایجاد کند؛ آموزش اینها موجب می‌شود گردشگران خارجی را به ایران بکشانند و آژانس‌های ما هم باید بتوانند شعباتی در خارج ایران ایجاد کنند و گردشگران را به ایران بکشانند.
البته اخیراً توجه زیادی گرشگران خارجی به ایران دارند شهرهایی مثل اصفهان و کاشان و یزد تعداد گردشگران خارجی در یک سال گذشته افزایش یافته است و هتل‌های آنها در بخش‌هایی پر است ولی نیاز داریم این مشکلات یکی یکی برداشته شود.
به امید آن روز...
گفت‌وگو از مسعود ملکی
انتهای پیام/