توکلیان‌فر: بانک‌ها برای تعاونی‌ها هیچ امتیازی قائل نیستند

به گزارش خبرگزاری تسنیم از مشهد مقدس، بخش تعاونی یکی از بخش‌های مهم اقتصادی است که در قانون جمهوری اسلامی به دلیل توجه ارکان آن به اصول اخلاقی اقتصاد مناسب از نظر شریعت مورد توجه بسیاری قرار گرفته است.

در همین راستا توجهات زیادی به بخش تعاون در قانون شده که بخشودگی‌های مالیاتی و تخفیف در پرداخت‌های تأمین اجتماعی بخشی از آن‌هاست که افراد را به سرمایه‌گذاری و شرکت در این حوزه که در واقع بنیان آن به همکاری در جامعه و توزیع عادلانه ثروت گذاشته شده ترغیب می‌کند.

با توجه به این نکات و با نظر به اینکه حدود 43 درصد از کل تعاونی‌هایی که در کشور در حال فعالیت هستند، در استان خراسان رضوی واقع شده گفت‌وگویی با ناصر توکلیان‌فر؛ دبیر اتاق تعاون خراسان رضوی داشته‌ایم که مشروح آن را در زیر می‌خوانید.

مهمترین محورهای گفت‌وگوی تفصیلی خبرنگار تسنیم خراسان رضوی با دبیر اتاق تعاون استان به این شرح است:

• ظرفیت‌های ذاتی خراسان رضوی از جمله وجود بارگاه منور رضوی زمینه را برای فعالیت تعاونی‌ها در این بخش فراهم کرده است.
• 12 هزار و 648 تعاونی هم اکنون در خراسان‌ رضوی فعال هستند که 146 هزار و 818 نفر را به کار گمارده‌اند.
• 28 درصد تعاونی‌‎های خراسان رضوی در بخش خدمات مشغول به فعالیت هستند.
• میزان صادرات توسط تعاونی‌های مرز نشین استان در سال گذشته حدود 93 میلیون دلار بوده است.
• تعامل با هیئت‌های خارجی برای توسعه صادرات محصولات تعاونی‌ها در دستور کار قرار گرفته است.
• بانک‌ها در ارائه تسهیلات برای بخش تعاون هیچ امتیازی قائل نیستند.
• قانون باید بتواند ساز و کار پرداخت وام‌های کم بهره به واحدهای تعاونی را به وجود بیاورد.

مشروح گفت‌وگوی خبرنگار تسنیم خراسان‌رضوی با دبیر اتاق تعاون استان به این شرح است:

تسنیم: جناب توکلیان‌فر برای ورود به بحث در مورد مزیت‌های بخش تعاون که آن را جذاب‌تر می‌کند توضیح دهید.

توکلیان فر: اقتصاد جمهوری اسلامی شامل سه بخش دولتی، خصوصی و تعاونی می‌شود که می‌توان گفت بخش تعاون از اهمیت ویژه‌ای در این بین برخوردار است دلیل آن نیز استقرار این بخش بر پایه اعتقادات و تعالیم دینی است زیرا این نوع از اقتصاد بیشترین توجه را به مباحث توزیع عادلانه ثروت، اصالت انسان در اقتصاد و بهره‌مندی عموم از امکانات مملکت به حالت عدالت محور و مساوی ضرورت این بخش را داشته و به تبع آن با اقبال عموم به ویژه اقشار ضعیف‌تر همراه شده است.

قانونگذاران نیز برای توجه به این تعالیم، بخش تعاون را در اقتصاد پیش‌بینی کرده‌اند در همین راستا دولت نیز در برخورد با بخش تعاون نظر به اینکه تعداد بیشتری از مردم در استحکام و تثبیت آن مشارکت دارند امتیازات بیشتری را در نظر می‌گیرد. استفاده از منابع دولتی مانند بخشودگی‌های مالیاتی، معافیت‌های بیمه‌ای و قرار دادن اولویت شرکت‌های تعاونی در مناقصات دولتی در واقع به‌عنوان مهم‌ترین مزیت بخش تعاون در اقتصاد است که آن را برای ورود مردم جذاب می‌کند.

در ارتباط با بحث تعاون مزیت‌های دیگری نیز وجود دارد به عنوان مثال اگر از منظر عموم به این مورد دقت شود، همین مسئله توزیع عادلانه ثروت و قدرت، عدالت‌محوری و اصالت قرار گرفتن انسان به جای سرمایه سبب بالا رفتن رغبت مردم به شرکت در تعاونی‌ها شده است.

یکی از مشکلاتی که افراد ضعیف به‌لحاظ اقتصادی در جامعه دارند، این است که در کشاکش زندگی افراد متمول‌تر سطح بالاتری را اشغال می‌کنند ولی در تعاونی ها به مسئله توزیع عادلانه قدرت و ثروت توجه شده است که همین مسئله سبب بالارفتن عزت نفس و تمایل به شرکت در کار گروهی می‌شود.

تسنیم: در برخی آمار عنوان شده که 43 درصد از تعاونی‌های کشور در خراسان رضوی قرار گرفته است، مزیت‌های این استان که سبب کشش بیشتر مردم به تشکیل تعاونی‌ها شده چیست؟

توکلیان فر: عمده این علت‌ها جمعیت بالای این استان، سطح فرهنگی مردم، میزان مشارکت آن‌ها در فعالیت‌های اقتصادی، وجود بارگاه ملکوتی امام رضا (ع) و ورود سالانه بیش از 25 میلیون زائر است که گرایش مردم به سمت تعاونی و مشارکت عمومی برای پیشبرد امور را بالا می‌برد.

تسنیم:در خراسان رضوی چند شرکت تعاونی وجود دارد و در چه زمینه‌هایی مشغول فعالیت هستند؟

توکلیان فر: 12 هزار و 648 تعاونی تا پایان خرداد ماه سال 1393 در خراسان رضوی مشغول به فعالیت بودند که از این تعداد، 7 هزار و 827 تعاونی فعال ‌و برای 110 هزار و 349 نفر اشتغال زایی داشته‌اند همچنین در کل تعاونی‌ها اعم از فعال و غیر فعال 146 هزار و 818 نفر به کار گمارده شده‌اند.

این تعداد در تفکیک به لحاظ نوع فعالیت به بخش‌های زیر تقسیم می‌شوند: تعداد تعاونی‌های فعال در زمینه‌های تعاونی اعتباری 138، تأمین نیاز تولیدکنندگان 290، تأمین نیاز صنوف خدماتی 40، تأمین نیاز مصرف کنندگان 680، تعاونی‌های نوع جدید 22، تعاونی‌های چند منظوره 434، حمل و نقل 150، خدمات 3هزار و 554، صنعت 2هزار و 55 ، عمرانی 137، فرش دستبافت 204، کشاورزی 2666، مسکن یک هزار و 979 و معدنی 299 بوده که در رسته فعالیت خود دستاوردهای چشمگیری داشته‌اند.

به لحاظ درصد نیز 28 درصد تعاونی‌ها در بخش خدمات، 21 درصد کشاورزی، 18 درصد صنعت و معدن، 16 درصد مسکن و 17 درصد نیز در سایر حوزه‌ها مشغول فعالیت هستند.

نکته‌ای که در دسته بندی بالا باید لحاظ شود، این است که در ارتباط با تعاونی‌ها دولت برای شناخت بهتر خود از نوع فعالیت آن‌ها دسته‌بندی‌های بسیار ریز و منطبق با سرفصل‌های ذکر شده در بالا را پیش بینی کرده ولی هم اکنون در قانون تعاونی‌هایی در نظر گرفته شده که در چند رسته فعالیت دارند و با نام نوع جدید شناخته می‌شوند که تنها در بخش تولید و خدمات می‌توانند فعالیت داشته باشند و پس از این دیگر مجوز تعاونی چندمنظوره صادر نمی‌شود.

تسنیم: تأثیرگذاری این بخش در اقتصاد استان خراسان‌رضوی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

توکلیان فر: در این مورد باید گفت خود به خود وقتی صادرات و اشتغال ایجاد شده را در نظر بگیریم اهمیت این بخش در اقتصاد به خوبی مشخص می‌شود بسیاری از کالاهای تولید شده در تعاونی‌ها توسط واحدهای مرزنشین صادر شده و یا به فروشندگان و تجار دیگر واگذار می شود.

آمارها نشان می‌دهد که بالغ بر 93 میلیون دلار در سال گذشته صادرات از طریق تعاونی‌های مرزنشین استان به انجام رسیده است و این حجم بالا تنها گوشه‌ای از فعالیت‌های تعاونی‌ها در حوزه اقتصاد است زیرا بسیاری از گردش‌های مالی به نام تعاونی‌ها ثبت نشده و امکان پیگیری ندارند. دلیل این موضوع هم توجه به فعالیت‌های تخصصی در اقتصاد تعاونی‌ها است اگر کالای تولید شده در این واحدها برای توزیع در اختیار خود آنها قرار بگیرد، علاوه بر هزینه‌بر بودن به‌دلیل نبود فرصت کافی از بین رفته و با مشکلات زیادی رو‌به‌رو می‌شود لذا برای توزیع محصولات هم در بازار داخلی و هم برای صادرات کالاهای تولیدکننده به بخش‌های دیگر سپرده می‌شود.

همچنین پراکندگی تعاونی‌ها و تنوع فعالیت آن‌ها سبب می‌شود که اقدامات آن‌ها درست مورد ارزیابی قرار نگرفته و سهم تعاونی در اقتصاد به چشم نیاید ولی با نظر به میزان اشتغال ایجاد شده در این واحدهای می‌توان به نقش اساسی شان در تحکیم نظام اقتصادی پی برد.

علاوه بر این در برخی از حوزه‌ها ارزش افزوده تولید شده در زیرساخت‌ها وارد می‌شود به‌عنوان مثال تعاونی‌هایی که در زمینه ساخت مسکن ارزان قیمت فعالیت می‌کنند در واقع به یکی از بخش‌های مهم زندگی در جامعه توجه دارند، به بیان دیگر در تأمین زیرساخت‌های پیشرفت نقش اساسی را ایفا می‌کنند که ممکن است در آمار گردش مالی ارزش افزوده ایجاد شده به حساب نیامده ولی اثر آنها در توسعه استان غیر قابل انکار است.

تسنیم: با توجه به امنیت فضای فعالیت اقتصادی تعاونی‌ها به ویژه با شرایط کنونی که به توسعه زیرساخت‌های اقتصادی توجه بسیار می‌شود، برنامه‌های اتاق تعاون خراسان رضوی برای تقویت بخش تعاونی چیست؟

توکلیان فر: در ارتباط با وظایفی که برای بخش تعاون دیده شده انجام برنامه‌ریزی‌های راهبردی در چارچوب قوانین مصوبه مجلس شورای اسلامی یک موضوع اساسی و کلیدی است مهم‌ترین اقدام در این زمینه این است که  در چهارچوب سیاست های اقتصاد مقاومتی گام برداشت دوم اینکه به برنامه‌های 5 ساله و 20 ساله تنظیم شده توجه کرد زیرا توجه به این موضوعات با توجه به جایگاه مناسبی که در آن‌ها برای بخش تعاون دیده شده است، به صورت خودکار رشد اقتصادی را ‌به‌همراه دارد.

اتاق تعاون در اختیارات خود امکانات و ظرفیت‌های متعددی دارد که یکی از آن‌ها برنامه‌ریزی برای توسعه بخش تعاون در راستای پیشرفت اقتصادی استان است همین موضوع اگر محور فعالیت‌ها قرار بگیرد با توجه به تنوع اقدامات بخش تعاون اعم از تولید، کشاورزی، خدمات، توزیع و دیگر مواردی که در بالا ذکر شده است می‌تواند موجبات رشد اقتصادی را فراهم آورد.

همچنین ارائه خدمات ترویجی و فرهنگی برای آموزش و تقویت دانش در بخش تعاون در دستور کار قرار گرفته که علاوه بر مزایای زیادی که در بخش تعاونی به همراه دارد، روحیه همکاری در استان با عنایت به فرمایشات مقام معظم رهبری را ‌فراهم می‌کند که در اثر آن بسیاری از چالش‌های اساسی حوزه اقتصاد برطرف می‌شود.

همچنین یکی از اقداماتی که به‌شدت در استان خراسان رضوی مورد اهتمام قرار گرفته فراهم‌آوردن شرایط لازم برای صدور محصولات تعاونی‌ها و تأمین نیازمندی‌های آن‌ها در این زمینه است، در این راستا برای انجام اقدامات اولیه این مورد برنامه‌هایی در دست اجراست که از جمله آنها دعوت از هیئت‌های نمایندگی خارجی، برقراری تعامل با تجار کشورهای دیگر، انجام فعالیت‌های تبلیغی و نمایشگاهی، حل مشکلات و چالش‌های درونی کشور با رویکرد مقررات زدایی برای فعالیت بهتر تعاونی‌ها و دیگر مواردی از این قیبل در دستور کار قرار گرفته است.

تسنیم:در حال حاضر مهم ترین مشکلاتی ‌بخش تعاون ‌چیست؟

توکلیان فر: مشکلات بخش تعاون با سایر بخش‌ها تفاوت ندارد زیرا این بخش هم یک جز از اقتصاد کشور است؛ مشکلات مالیاتی، ثبتی، تسهیلات بانکی، تأمین اجتماعی و اثرات تحریم‌های ناعادلانه دامن بخش تعاون را نیز گرفته، ادامه فعالیت را سخت و تعاون گران را با چالش مواجه کرده است.

تسنیم: شما به معافیت‌های برخی از حقوق دولتی برای بخش تعاون اشاره کردید آیا این موضوعات و بخشودگی‌ها تأثیری در بهبود شرایط بخش تعاون نداشته است؟

توکلیان فر: با اینکه این مساعدت‌ها وجود دارد ولی نمی‌توان آنها را در همه بخش‌ها اعمال کرد در بسیاری از مواقع مشاهده می‌کنیم، شرایط‌ موقعیتی را تحمیل می‌کند که ادامه فعالیت عملی حتی برای بخش تعاون نیز با چالش مواجه می‌شود. به عنوان مثال علی‌رغم تمام تلاش بی‌شائبه بانک‌ها برای کمک به بخش تعاون، ولی باز هم شاهد مشکلات واحدها در تأمین نقدینگی هستیم.

تسنیم: هم اکنون بانک‌ها چه مساعدت هایی برای واحدهای تعاونی در نظر گرفته‌‌اند؟ آیا نرخ بهره تسهیلات بخش تعاونی با سایر بخش ها تفاوت دارد؟

توکلیان فر: در مورد تسهیلات هیچ تفاوتی بین تعاونی و بخش‌های دیگر وجود ندارد، البته قانون باید در این زمینه اصلاح شود زیرا در این دسته از پرداخت‌ها با توجه به هدف اصلی تعاونی‌ها که گسترش عدالت است، آورده اشخاص پائین‌تر بوده و باید امتیازات ویژه‌ای در نظر گرفته شود لذا بهتر است؛ وام‌های کم بهره به این بخش تعلق بگیرد تا شرکت‌ها بتوانند در راستای وظیفه اصلی آنها که همان توسعه متوازن و توزیع عادلانه ثروت برای فقیر و غنی است، گام بردارند که این موضوع با توجه به اعلام دولت مبنی بر کاهش نرخ تورم هنوز عملیاتی نشده است. امید می‌رود در آینده نزدیک با توجه به کمتر شدن مشکلاتی از قبیل کمبود منابع که گریبان‌گیر بانک‌ها شده است، این مشکل برطرف شود.

تسنیم: با توجه به آماری که شما ارائه دادید تعداد واحدهای خدمات‌رسان در تعاونی‌ها به نسبت واحدهای تولیدی بیشتر است، این موضوع را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ آیا این موضوع آسیبی به همراه نداشته با توجه به قابلیت‌هایی که بخش تعاون در مورد بخشودگی‌های حقوق دولتی وجود دارد.

توکلیان فر: همانطور که پیشتر ذکر شد، در حال حاضر 28 درصد تعاونی‌ها در حوزه خدمات فعالیت می‌کنند و این موضوع یک آسیب و نقطه ضعف نیست زیرا با توجه به قابلیت‌های بالقوه خراسان رضوی در این بخش می‌توان ارزش افزوده و اشتغال زیادی ایجاد کرد به یک عنوان مثال واقعی شرکت تعاونی‌هایی که در حوزه گردشگری فعالیت می‌کنند، ارزش افزوده بالایی را نصیب استان می‌کنند و اگر بتوان زمینه فعالیت بیشتری برای آنها به وجود آورد و زیرساخت‌های لازم را برای آنها تهیه کرد میزان ارزش افزوده تولیدی آنها بیشتر هم می‌شود.

همچنین می‌توان به ظرفیت‌های دیگر بخش گردشگری در خراسان رضوی مانند تاریخی و یا طبیعت گردی نیز توجه کرد تا امکانات توسعه پایدار به جز مشهد در مناطق دیگر استان نیز تقویت شود. علاوه بر این بخش‌های خدماتی دیگر مانند صنایع دستی و هنری نیز می‌توانند ارزش افزوده و اشتغال بالایی ایجاد کرده و علاوه بر مزایای اقتصادی مزایای فرهنگی نیز به همراه داشته باشد.

گذشته از مواردی که در بالا ذکر شد، باید در نظر گرفت که بخش توزیع با شرکت‌های تعاونی که در گروه خدماتی قرار می‌گیرند، متفاوت است در واقع بخش های توزیعی قسمتی از گروه شرکت های تعاونی خدماتی است و در واقع جزء کوچکی از آن را شامل می شود مثلا مراکز بهداشتی وجود دارند که در رسته فعالیت‌های خدماتی شرکت‌های تعاونی قرار می‌گیرند، ولی قدر مسلم هیچ‌گونه ورودی در توزیع کالاها ندارند.

همچنین شرکت‌های بزرگی از این دسته در گروه‌های آموزشی و یا فرهنگی به فعالیت مشغول هستند و در توزیع کالا نقشی نداشته ‌و سبب افزایش حجم بدنه توزیع نمی شوند و به جز تولید در حوزه‌های متفاوت به تولید ارزش افزوده مشغول هستند و به سبب ایجاد اشتغال بالا نقش موثری را در چرخه اقتصاد ایفا می‌کنند.

تسنیم: متوسط ایجاد اشتغال در هر تعاونی چند نفر است؟

توکلیان فر: در واحدهای متفاوت می‌تواند مختلف باشد به عنوان مثال در تعاونی‌های مسکن تعداد زیادی از افراد با گروه مشاغل متفاوت مانند کارگر، بنا، لوله کش، برق کار، مهندس و دیگر مواردی از این دست در حال فعالیت است و طبیعتاً با واحدهای خدماتی ریز بسیار متفاوت است. ولی آمارها نشان می دهد در بخش تعاونی‌های خدمات برای 48 هزار و 621 نفر، در صنعت 16 هزار و 38‌، کشاورزی 20 هزار و 198، مسکن 31 هزار و 589 و ‌معدن 2 هزار و 936 شغل ایجاد شده است.

تسنیم: به تعاونی‌های مسکن اشاره کردید در مورد فعالیت آن‌ها ‌بیشتر توضیح دهید. توضیحی پایانی نیز اگر دارید، بفرمائید.

توکلیان فر: مسکن به عنوان مهمترین الزام زندگی هر انسان بعد از غذا و آب است و از این نظر تعاونی‌هایی که در این زمینه فعالیت می‌کنند اهمیت ویژه‌ای دارند در استان خراسان رضوی از تعداد هزار و 979 تعاونی مسکن دایرند که شامل عناوین مختلفی مانند مسکن مهر، کارگری، کارمندی، آزاد و غیره می شوند و این تعداد 31 هزار و 589 شغل ایجاد کرده اند و تعداد بالایی واحد ارزان قیمت را ساخته و در اختیار اعضا قرار داده اند و می‌توان گفت این بخش به نسبت فعالیت بارز و موفق تری در مقایسه با سایر بخش‌های تعاون داشته با اینکه تنها 16 درصد از تعاونی‌های استان در این حوزه فعالیت دارند.

حوزه تعاون همواره از توجه مسئولان برخوردار بوده زیرا این اعتقاد وجود دارد در صورت کمک به بخش تعاون به عموم مردم مساعدت شده است این نگرش در اکثر مسئولان استانی نیز وجود دارد و در این راستا برای خدمت به بدنه اجتماع به این بخش توجه ویژه‌ای می‌شود.

همچنین اصول 7 گانه تعاون به عنوان ارزش های اصلی مملکت ما محسوب می‌شود و در تعالیم دینی نیز به آن توجه ویژه‌ای شده با این حال یکی از خواسته‌های بخش تعاون خراسان رضوی از مسئولان استانی این است که به تفاهم‌نامه‌ای که میان وزارت تعاون و استانداری خراسان رضوی منعقد شد، در آن طرفین متعهد به تقویت این بخش و اندیشیدن تمهیدات بیشتر برای بهبود فعالیت های حوزه تعاون شده اند اهتمام بیشتر در راستای اجرایی شدن آن شوند.

همچنین بخش تعاون در ارتباط با اخذ تسهیلات نیاز به حمایت ویژه ای دارد. در این زمینه با مسئولان مختلف از جمله نمایندگان جلساتی برگزار و در آن این خواسته مطرح شده است تا وام هایی با نرخ بهره کمتر به تعاونی ها اختصاص پیدا کند. علاوه بر این تعاونی ها با توجه به نوع فعالیت خود نیاز به حمایت هایی در حوزه‌های تأمین اجتماعی و اشتراکات مانند آب، برق و گاز دارند که از مودیان آنها تقاضا می‌شود به این واحدها با نظر کمک و مساعدت نگاه شود تا در آینده‌ای نه چندان دور شاهد بهبود شرایط این بخش از اقتصاد باشیم.

گفت‌وگو و عکس از شهرزاد حسینی قهستانی و ملیحه نیشابوریان

انتهای پیام/ آ