"کاظم اخوان"؛ شاهکار گمنام عکاسی در جنگ تحمیلی

به گزارش خبرگزاری تسنیم از مشهد مقدس، شاید بارها به یاد خاطرات گذشته آلبوم عکس‌های قدیمی رو مرور کنیم لذت لحظات خاطره انگیزی که تنها یک بار به ثبت رسیده‌اند و تکرار نمی‌شوند اما با وجود اینکه سال‌ها از ثبت آنها می‌گذرد و بارها به تماشای آنها نشسته‌ایم اما هیچ گاه تاریخ مصرف ندارند و همیشه برای ما تازگی و جذابیت دارند؛ این شگرد حرفه عکاسی است که تنها یک بار ثبت می‌شود اما اگر سالها و قرن‌ها بگذرند باز هم جذابیت دارند و نمی‌توان تاریخ انقضایی برای آن ثبت کرد.

از عکاسی گفتیم؛ حرفه‌ای که از زمان ظهورش تاکنون با دنیا پیش رفته است از دستگاه‌های فتوگراف تا دوربین‌های دیجیتال و سه بعدی اما با وجود پیشرفت‌های فراوانی که در این هنر وجود دارد اما عکاسی در طول تمام سالیان به دنبال یک هدف است و آن ثبت خاطرت، رویدادها و وقایع تلخ و شیرین است.

از عکاس باشی‌های عهد قجر گرفته تا عکاسان حرم و بارگاه، عکاسان هشت سال دفاع مقدس که هم جنگیدند و هم خاطرات را ثبت کردند و امروز عکاسان حرفه‌ای که دنیا را به گونه‌ای دیگر می‌بینند هر چند برخی معتقدند در گذشته هنر عکاسی جذابیت و استرس بیشتری داشته است چرا که عکس‌ها نگاتیوی بود و با اتمام نگاتیو امکان از دست دادن ثبت برخی حوادث و وقایع وجود داشت.

در زمان جنگ تحمیلی که ارتباط رزمندگان گاه ممکن بود چند ماه با شهر و یا حتی با پشت جبهه قطع باشد اما عکاسانی بودند که از جان خود گذشتند تا خاطرات شهدا و جانبازان و جاوید الاثران جنگ را برای ما ثبت کنند.

تماشای آلبوم عکس یکی از جذاب ترین مسائلی برای خانواده شهدا و جانبازان و ایثارگران به یادگار مانده است و امروز همان دور هم نشستن و عکس تماشا کردن نیز خود جزئی از خاطرات محسوب می‌شود به نوعی خاطره‌ای در دل خاطرات تاریخ ....

این مقدمه تنها بهانه‌ای بود برای اینکه بگوییم در تقویم بسیاری از کشورها 18 آگوست مصادف با "28 مرداد ماه"به عنوان روز جهانی عکاسی نامگذاری شده تا بهانه‌ای باشد برای قدردانی از تلاشگرانی که سالیان سال است وقایع، حوادث و خاطرات تلخ و شیرین کودکی، بزرگسالی و پیری ما را ثبت کرده‌اند اما خود کمتر دیده شده‌اند حتی در قلم یک خبرنگار و تیتر درشت یک روزنامه ...

به همین مناسبت خبرنگار تسنیم در مشهد مقدس گفت‌وگویی با شاهرخ سلطان احمدی خواهرزاده کاظم اخوان یکی از عکاسان جنگ که در حال حاضر جاویدالاثر است داشته که در زیر می‌خوانید.

خواهرزاده کاظم اخوان در این رابطه اظهار داشت: کاظم ابتدا به عنوان یک رزمنده در ستاد جنگ‌های نامنظم در کنار شهید چمران حضور داشت شاید برای برخی این سئوال مطرح شود چطور ممکن است یک عکاس آماتور در مدت زمان کوتاهی تبدیل به یکی از پدیده‌های عکاسی جنگ شود و از عکاسان حرفه‌ای عبور کند. کاظم دست پرورده مکتب شهید چمران بود او چنان تحت تعلیمات فکری شهید چمران قرار گرفته بود که ترس برای او معنا نداشت و با ترس بیگانه بود شکوه شخصیت شهید چمران را باید در کسانی دید که او تربیت کرد و کاظم یکی از این افراد بود.

سلطان احمدی افزود: بین تمام هنرها، هیچ هنری خطرپذیرتر از خبرنگاری و عکاسی جنگ  نیست اولین کسی که استعداد شگرف او را در هنر عکاسی  کشف، تشویق و تحسین می‌کند شهید چمران بوده البته تیزهوشی، تیز بینی و پشتکار که لازمه کار عکاسی است در اخوان  بسیار وجود داشت.

وی عنوان کرد: ما در طول تاریخ عکاسی، عکاسان جنگ بسیاری داشته‌ایم اما آنچه باعث تفاوت کاظم با سایر عکاسان می‌شود به لحاظ کمی و کیفی بودن و حضورش به عنوان یک رزمنده شجاع به معنای واقعی است نگاه او تنها نگاه یک عکاس نیست و به عنوان یک رزمنده از منظری متعالی مشاهده گر وقایع بود و همین نگاه عکس‌های او را متفاوت کرده شهامت، شجاعت، جانبازی و ایثار و خودگذشتگی وی بنا بر نظر همرزمانش  یک الگو بود او توانست بدون اسلحه و با دوربین عکاسی اسیر بگیرد برای همین عکس‌های او زنده هستند و با ما سخن می‌گویند.

سلطان احمدی تصریح کرد: کاظم با توجه ویژگی‌هایی که داشت به آن درجه از تعالی روحی رسیده بود که نگاهش به هنر یک نگاه متعالی باشد خیلی از عکس‌های بدیعی که گرفته مانند عکس شهید، عکاسان حرفه‌ای نیز اذعان دارند که این عکس شاهکار عکاسی جنگ است نتیجه تکنیک و شانس نیست چرا که در نبرد همواره پیشتاز بود علاوه بر این زندگی مداوم در جبهه‌های نبرد حق علیه باطل او را به آن درجه از شهود و مکاشفه رسانده بود که بتواند چنین عکسی زیبا را در تاریخ و برای آیندگان ثبت کند این یک اغراق و مبالغه نیست این شهود و مکاشفه بخشی از واقعیت هشت سال دفاع مقدس بود که بسیاری از زوایای آن همچنان ناشناخته مانده است.

خواهر زاده جاویدالاثر کاظم اخوان گفت: نگاه کاظم اخوان بسیار متفاوت بود هرچند درک آن برای ما سخت است اما بخشی از این گنجینه را کاظم به یادگار گذاشته است عکس‌های او جنگی نیست عین جنگ است و متاسفانه باید بگویم قدر آن را نمی دانیم قطعا اگر کاظم در ستاد جنگ‌های نامنظم حضور نداشت امروز ما تصویر لحظات مختلف حضور یکی از اسطوره‌های بزرگ جنگ که حضرت امام او را سردار بزرگ اسلام نامیدند را نداشتیم و نمی‌توانستیم آن را جبران کنیم این هم یکی از رسالت‌هایی بود که کاظم برای خود قائل بود فراتر از عشق و علاقه‌ای که به شهید چمران داشت.

وی اظهار کرد: کاظم پس از ثبت لحظات نبرد سرنوشت ساز فتح خرمشهر در سال 1361 و پس از حمله گسترده رژیم صهیونیستی به لبنان که با حمایت مزدوران داخلی لبنان صورت گرفته بود و در بیروت محاصره و اشغال شده در شرایط پر مخاطره علیرغم مخالفت و بر حذر داشتن دوستانش از عزیمت به لبنان داوطلبانه عازم سفر بی بازگشتی شد و خوب می‌دانست چنین سفری ممکن  است به شهادت و یا اسارت منجر شود.

چنین نیز شد او رسالتش را به عنوان یک خبرنگار و عکاس فراتر از مرزهای داخلی می‌دانست. ظلم، ستم و جنایت در هر نقطه ای از جهان برای انعکاس نیاز به خبرنگاری چون او دارد چرا که نبرد بین حق و باطل تا ظهور منجی بشریت امام زمان (عج) پایانی ندارد.

سلطان احمدی با اشاره به اینکه با گذشت 33سال هنوز خبری از وی به دست ما نرسیده است بیان کرد: علی‌رغم گذشت بیش از سی و سه سال از اسارت کاظم در لبنان سرنوشت وی همچنان در هاله‌ای از ابهام قرار دارد و حتی خبرنگاران ما نیز پیگیر روشن شدن سرنوشت او نیستند از این طرف هم کوتاهی‌های بسیاری می‌شود به عنوان مثال در همین شهر مشهد وقتی در سالگرد شهید صارمی و روز خبرنگار موضوع تقدیر و بزرگداشت از خبرنگاران با حضور استاندار در خبرگزاری جمهوری اسلامی مطرح می‌شود و یا مراسمی که اداره کل ارشاد برگزار می‌کند هیچ اسمی از کاظم اخوان نیست و یا در روز جهانی عکاسی البته اینها از ارزش‌های کاظم کم نمی‌کند او بزرگ است و نیازی به بزرگداشت ندارد نام وعنوان بسیاری در تاریخ ثبت نمی‌شود اما نام او در تاریخ ثبت است.

وی با بیان اینکه پیگیری سرنوشت کاظم در شرایط فرسایشی قرار گرفته که دلایل مختلفی دارد حتی خبرنگاران ما نیز  انگیزه کافی ندارند چون بخشی از جامعه خبری ما نیز گرفتار سیاست زدگی شده‌اند افزود: نگاه سیاسی به سرنوشت کاظم اخوان سبب شده که این پرونده به نتیجه نرسد مگر اینکه اتفاق دیگری بیفتد که خارج از روال فعلی باشد یعنی خارج از دست سیاست‌بازان و جریان خبری و این آزار دهنده است.

خواهر زاده کاظم اخوان عنوان کرد: متاسفانه امروز پیگیری سرنوشت یک خبرنگار به عنوان مطالبه‌ای صنفی مطرح نمی‌شود، در حالی که ابزار آن را در اختیار دارند اما تلاش قابل قبولی از خود نشان نمی‌دهند من از شما می‌پرسم خبرنگاران در این سی و سه سال برای کاظم اخوان چه کرده‌اند البته نباید انتظار معجزه از خبرنگاران داشته باشیم اما سئوال اصلی این است آیا به انداره وسعشان تلاش کرده‌اند باید گفت که ما حتی برای هم صنف خود ارزش کافی قائل نیستیم و نمی‌دانیم که چگونه باید از خبرنگاران با ارزشمان که کارشان سخت و طاقت‌فرسا است دفاع کنیم.

سلطان احمدی گفت: خبرنگاران و عکاسان می‌توانند سیاسی باشند اما سیاست زده نباشد با زبانی ساده و همه فهم و بدون ابهام، ایهام با مردم سخن بگویند. استفاده از زبان روشن و قابل فهم نه تنها هنر که فضیلت به شما می‌رود اگر موضوع اخوان با جدیت خبرنگاران دنبال رمزگشایی می‌شد خیلی زودتر از اینها سرنوشت این پرونده روشن شده بود حتی قبل از اینکه پدر کاظم چشم انتظار از دنیا برود می‌توانستیم به او بگوییم که پسر او در چه وضعیت و حالی قرار دارد.

وی اظهار داشت: خط قرمز عکاسان و خبرنگاران ما باید منافع و امنیت ملی باشد در حالی که این موضوع جنبه امنیت ملی ندارد البته در سه دهه گذشته افراد مرتبط با پرونده همواره سعی شان براین بوده که آن را امنیتی جلوه دهند. این پرونده پس از 33سال که دو دهه آن دست کسانی خارج از دولت بوده و بعد دست به دست شده که بعضی آز آنها به لحاظ شغلی و حرفه‌ای هیچ تجربه‌ای در این زمینه نداشته‌اند باید در مسیر درست پیگیری قرار گیرد و صرفا وزارت خارجه می‌تواند پرونده را به نتیجه برساند اگر بخواهد اما نه به عنوان سیاست اعلامی بلکه به عنوان عملی در دستور کار قرار گیرد.

خواهرزاده کاظم اخوان خاطرنشان کرد: ابهام در سرنوشت کاظم نشان می‌دهد که هنوز اختلافات ادراکی و کارکردی در فضای دیپلماسی حمایت از شهروندان ایرانی در خارج از کشور انعکاس دارد و واقعیت این است که پس از سی وسه سال هنوز نشانه دقیقی برای دستیابی به درک این فضا مشاهده نمی‌شود تا به نتایج عملی مؤثری  منجر شود روند یاد شده گذشته نشان می‌دهد که سیاست وزارت خارجه همواره براساس نشانه‌هایی از شفاف‌سازی سرنوشت کاظم اخوان نبوده است.

گفت‌وگو از مرجان شریعت

انتهای پیام/ ب