«خوانِ» سواد برای دانش‌آموزان افغان پهن شد

به گزارش گروه "رسانه‌ها" خبرگزاری تسنیم، 35 سال قبل، کمی پس از انقلاب ایران ترس میلیون‌ها نفر را از شرق به غرب کشاند. از افغانستان به ایران. ارتش سرخ شوروی هشت سال در افغانستان جنگید که ثمره‌اش برای افغان‌ها نزدیک به یک میلیون نفر کشته و برای ایران موجی از آوارگان بود. ترس از سلاخی شدن در تله خرس (نامی که به جنگ طولانی‌مدت افغانستان و شوروی داده شده) چشم بادامی‌های همسایه را به مرزهای ما رساند که اتفاقا به رویشان نیز باز بود.‌

ایرانِ درگیر درجنگ با عراق به این ترتیب هم بار جنگ خویش را به دوش کشید و هم بار جنگ در شرق را. حالا وزارت امور مهاجرین و عودت دهندگان افغانستان گزارش می دهد در آن سال ها باری که بر دوش ایران بود بار سنگین بیش از 5/2 میلیون پناهجو بوده که ترسی مشترک آنها را به ایران رسانده بود. اما جنگ با شوروی که تمام شد و افغانستان به دست مجاهدین افتاد و صاحب حکومتی اسلامی شد، به تدریج 2/1 میلیون پناهجو به کشورشان بازگشتند؛ این اتفاق پس از سال 71 رخ داد.

ترس اما دیری نپایید که دوباره جنگ بر افغانستان مستولی شد، این بار با حاکمیت طالبان از سال 75 به بعد. پس جنگ داخلی بازهم افغان ها را متوجه همسایه غربی کرد، متوجه ایران، کشوری امن با فرصت های شغلی. وزارت امور مهاجرین و عودت دهندگان افغانستان گزارش می دهد طالبان باعث پناه آوردن 4/1 میلیون نفربه ایران شده، کسانی که دافعه سرزمین مادری به غربت نشینی وادارشان کرده است. طبق گزارش این وزارتخانه این گروه از پناهجوها همان افغان های فاقد مدرک اقامتی هستند که ما ایرانی ها به آنها غیرمجاز می گوییم برعکسِ آن 930 هزار پناهنده ای که طبق اعلام وزارت مهاجرین افغانستان در زمان جنگ با شوروی توانستند پناهندگانی قانونی شوند.

حالا ایران مانده است و دوگروه پناهنده مجاز و غیرمجاز با تحسینی جهانی بابت نزدیک به 40 سال خدمات رسانی به اتباع افغانستان، اما درگیر با برخی نگرانی های داخلی به خاطر این سکنی گزینی طولانی مدت چشم بادامی های همسایه.

تحصیل، فرصتی استثنایی

کسی که جلای وطن می کند و به کشورمیزبان پناه می آورد بویژه زمانی که مثل پناهجویان افغان با مردم ایران آمیخته می شود انسانی است که باید زیرچتر حمایتی قرار بگیرد، گرچه قانون این تئوری را دربست نمی پسندد. قانون، اتباع خارجی را به دو بخش مجاز و غیرمجاز تقسیم می کند و غیرمجازها را به شکل های مختلف به بازگشت به وطن ترغیب می کند، اما برای مجازها تقریبا همان حقی را قائل است که برای اتباع ایرانی.

فرصت تحصیل در ایران یکی از این حقوق است که برای افراد لازم التعلیم (در سن مدرسه ) از گذشته تا امروز وجود داشته و حتی بعد از دیپلم را هم دربرگرفته، تا آنجا که آمارسال 1393 وزارت علوم نشان می دهد ازجمع 20 هزار دانشجوی خارجی دانشگاه های ایران 12هزار نفر از آنها اتباع افغانی هستند و حتی 30 درصد از بورسیه ها نیز در اختیار آنهاست. اما این فرصت تاکنون فقط به اتباع مجاز داده شده و غیرمجازها از حق تحصیل بازمانده اند. طبق اعلام رئیس مرکز امور بین الملل و مدارس خارج از کشور آموزش و پرورش امسال 360 هزاردانش آموزاتباع بیگانه در کشورمان تحصیل کردند که 330 هزار نفر آنها افغان های مجاز و 30 هزار نفر از اتباع مجاز بقیه کشورها بوده اند. این تفکیک میان مجازها و غیرمجازها گرچه دلایل امنیتی و سیاسی دارد، اما درطول سال های متمادی باعث بی سواد ماندن بخش زیادی از کودکان لازم التعلیم افغان شده است.

شاید به همین دلیل است که امسال یک تصمیم ناب گرفته شد، به وسیله وزارت کشور و بنا به دستور مقام معظم رهبری.

مرور بیانات رهبر انقلاب در خصوص تکریم به مهاجران افغان و تاکید ایشان بر اینکه هیچ کودک افغانی، حتی مهاجرانی که به صورت غیرقانونی و بی مدرک در ایران حضور دارند، نباید از تحصیل بازبمانند و همه آنها باید در مدارس ایرانی ثبت نام شوند، زمینه ساز تحولی بزرگ در زندگی اتباع افغانستان شد.

این بیانات بصراحت مرز میان مجازها و غیرمجازها در بحث تحصیل را برداشت و مدارس کشور را به ثبت نام از کودکان 7 تا 18 سال موظف کرد. مرداد امسال نیز مراحل قانونی ثبت نام ها را اداره اتباع خارجی وزارت کشور رتق و فتق کرد تا مهر امسال نخستین سالی باشد که اتباع افغانی غیرمجاز بی واهمه در مدارس ایرانی تحصیل می کنند.

شرایط ثبت نام

پیش از این روال ثبت نام از دانش آموزان اتباع خارجی منوط به داشتن چند مدرک شناسایی بود؛ مثل گذرنامه، دفترچه پناهندگی، کارت هویت و کارت اقامت. طبیعی است خانواده های افغانی که غیرمجاز در کشورمان ساکن هستند این مدارک را ندارند و تا پیش از فرمان رهبری امکان تحصیل نداشتند.

اما حالا با رفع این مشکل، غیرمجازها برای ثبت نام فقط باید سه قطعه عکس از دانش آموز و والدی که آنها را ثبت نام می کند ارائه دهند که البته پیش از آن باید دو مرحله را گذرانده باشند. اول گرفتن نوبت از دفاتر اتباع استان ها و سپس ثبت نام در دفتر کفالت و دریافت برگه معرفی نامه تحصیلی. کسانی که به دفاتر کفالت مراجعه کرده اند برگه معرفی دانش آموز به مرکز بهداشتی برای انجام واکسیناسیون و معاینات پزشکی را نیز دریافت می کنند که کاملا رایگان است.

خلیل بابالو، رئیس مرکز امور بین الملل و مدارس خارج از کشور آموزش و پرورش اعلام کرده که تخمین زده می شود با این سیاست جدید 100 تا 150 هزار نفر به تعداد دانش آموزان افغانستانی در مدارس کشور اضافه شود و این جمعیت به حدود 500 هزار نفر برسد.

طبق ضوابط تعیین شده هر کدام ازاین دانش آموزان باید بابت یک سال تحصیل 300 هزار تومان پرداخت کنند، رقمی که درمقابل سرمایه ای که دولت ایران برای این تحصیل وسط می گذارد، ناچیز است. طبق اعلام بابالو، سال گذشته برای تحصیل اتباع خارجی درایران 500 میلیارد تومان هزینه شده که اگر قرار باشد این افراد 12 سال در سیستم آموزش ایران باقی بمانند هزینه تحصیل شان به 60 هزارمیلیارد تومان می رسد.

یک محدودیت قانونی

برخی شهرهای ایران بیش از بقیه حضوراتباع افغان را حس می کنند. اینها شهرهایی هستند که قانون، تردد واقامت مردم افغانستان در آنها را مجاز می داند و به همین علت با تراکم حضور این افراد مواجه است. اما اگر نگاهی به استان های مجاز برای تردد بیندازیم تعداد آنها به اندازه انگشتان یک دست هم نیست؛ یعنی فقط البرز، قم و تهران (بجز منطقه خجیر). حتی در معدود استان هایی که اجازه اقامت و تردد در آنها به اتباع افغان داده شده نیز فقط در چند شهر آن این امکان وجود دارد به طوری که مثلا در استان خراسان جنوبی این امکان فقط در شهرستان های خوسف و بیرجند، درخوزستان فقط گتوند، دراستان قزوین فقط مرکز استان و در گلستان تنها در دو شهرستان گرگان و گنبد این امکان وجود دارد.

طبیعی است دراین شرایط فشار حضور دانش آموزان افغانی به مدارس سه استان تهران، قم و البرز وارد می شود و در بقیه استان ها به مدارس شهرهای مجاز برای اقامت. شاید این محدودیت قانونی یکی از دلایلی است که دربرخی شهرها و دربرخی مدارس تاکنون ثبت نام این دانش آموزان با مشکلاتی همراه بوده و هنوز هم زمزمه هایی از تداوم مشکلات به گوش می رسد.

هنوز مشکلات پابرجاست؟

با حسین نوش آبادی، معاون مرکز امور بین الملل و مدارس خارج از کشور آموزش و پرورش که درباره این زمزمه ها و این مشکلات گفت وگو کردیم او هیچ کدام را تائید نکرد و فقط برخی موارد انگشت شمار را به مدارسی ربط داد که تراکم بالای جمعیت درآن اجازه ثبت نام از اتباع افغانی را نمی دهد. ما از عیسی حسینی مزاری، رئیس خبرگزاری آوا (خبرگزاری صدای افغان) برای جمع آوری شواهد کمک گرفتیم.

حسینی مزاری می گوید دانش آموزان افغانی که وضع مالی خوبی دارند و در مناطق شمالی شهر مشهد زندگی می کنند اغلب با مشکل درگیر می شوند به طوری که چاره تحصیل آنها رفتن به مدارس پایین شهر است که این نیز مورد قبول خانواده ها نیست .

وی در ادامه می گوید : مجوز ثبت نام دانش آموزان مجاز افغان دیر ابلاغ می شود و این دانش آموزان نمی توانند در مدرسه محل سکونت خود ثبت نام کنند (به علت تکمیل ظرفیت) و مجبورند به مدارسی دورتر رفته و رنج مسافت های طولانی را به جان بخرند.

این گفته ها نشان می دهد دانش آموزان افغان هنوز گهگاه برای تحصیل با موانعی روبه رو هستند. هرچند با سیاست جدید دولت، رفع تدریجی این موانع قطعی است، سندش نیز تمدید مهلت ثبت نام دانش آموزان افغان غیرمجاز تا 15 مهر، فرجه ای که مهلت کوتاه پنج روزه برای ثبت نام در شهریور را به خوبی جبران خواهد کرد.

پایانی بر مدارس خودگردان

افغان های غیرمجاز ساکن در ایران سال ها برای جبران عقب ماندگی از تحصیل، مدارسی را برای خود دست وپا کردند که نامشان را گذاشته اند خودگردان. به این دلیل که آموزش و پرورش ایران آنها را غیرقانونی می داند، ولی افغان هایی که برای فرار از بی سوادی چاره ای جز تحصیل در این مدارس ندارند. همه آمال و آرزوی خود را در آن می دیدند. فضای این مدارس اغلب برای آموزش نامناسب است و با حداقل امکانات کار می کند که انتظار می رود با مجازشدن تحصیل کودکان غیرمجاز افغان، بساط این مدارس کم کم برچیده شود.

منبع: جام جم

انتهای پیام/