در جنگ با دشمن ننگه که سازش کرد + صوت

به گزارش خبرگزاری تسنیم، سی و یکم شهریورماه سال 1359 خورشیدی، آغاز رسمی جنگ تحمیلی رژیم بعث عراق علیه کشورمان است. البته درگیرهایی پراکنده قبل از تاریخ مذکور و از چند ماه پیش از آن از طرف نیروهای عراقی در مرزهای کشورمان با نیروهای ایرانی رخ داده بود و در واقع این جنگ از‌‌ همان اوایل سال 59 به نوعی آغاز شده بود.

با آغاز و تداوم جنگ تحمیلی فضای کلی کشور در تمامی بخش‌ها، مرتبط و درگیر با هجوم عراقی‌ها شد. از جمله بخش‌های هنری که بلافاصله نسبت به هجوم بیگانان به کشور واکنش نشان داد موسیقی بود. برخی هنرمندان عرصه موسیقی به انحای مختلف به این جنگ تحمیلی پرداختند و آثار متنوعی را خلق نمودند. حتی برخی هنرمندان پا را از این فرا‌تر گذاشتند و خود در جایگاه یک رزمنده به جبهه‌های نبرد اعزام شدند و به دفاع از کشور پرداختند‌. همچنین تعدادی از اهالی موسیقی در مناطق جنگی برای رزمندگان به اجرای برنامه موسیقایی می‌پرداختند.

حوزه سنی کودک و نوجوان نیز نقش ویژه‌ای در موسیقی دفاع مقدس ایفا نمود. از حضور گروه‌های سرود دانش آموزی در مناطق جنگی جهت اجرای برنامه و روحیه بخشی به رزمندگان گرفته تا سایر موسیقی‌هایی که در این دو رده سنی برای بچه‌های آن سال‌ها تولید و ارائه می‌شد. در واقع کودکان و نوجوانان هم به نوعی در این دفاع جانانه مشارکت داشتند.

در ادامه به بررسی موسیقی کودک و نوجوان ویژه دفاع مقدس پرداخته و سیری تاریخی در این رویداد 35 ساله داشته‌ایم. آثار برجسته موسیقایی را معرفی و مرور کرده و همچنین به برخی دیگر از آثار تولیدی نگاه کرده‌ایم.

***

مادر برام قصه بگو دل تنگ تنگه، قصه بابا رو بگو…
1- «قصه بابا»: گروه سرود امور تربیتی آباده

«گروه سرود امور تربیتی آباده» از سال 1355خورشیدی در خانه فرهنگ و هنر آباده آغاز به کار کرد. این گروه با پیروزی انقلاب اسلامی با نظارت اداره آموزش و پرورش آباده و به سرپرستی «احمد توکلی» فعالیت‌هایش را در شهر آباده استان فارس به صورت هدفمند ادامه داد. گروه سرود آباده در طی دهه 60 و تا حدودی در دهه 70 قطعات متنوعی را اجرا نمود که همگی دارای مضامین انقلابی و ارزشی بودند.

«محمدحسین توکل» و «مهدی نظری» تک خوان‌های اصلی این گروه در اوج دوران فعالیتش بودند. همچنین همخوانان این گروه در مقطع اصلی فعالیت عبارت بودند از: حکمت کارگران، کاوه طهرانی، رضا و اکبر نعمت‌الهی، مصطفی و محمد رهنما، مهرداد شهریاری، رامین پارت، سهیل گلزاری، هادی اعتصامی، رضا یوسفی، انوشیروان عسگری، ایمان جعفری، علی سلیمی، رمضان و اسماعیل حسنی، علی وزیری، محمود و غلامرضا سازگار، علی رضا معماری، منصور کریمی، آرش غیور، مصطفی موسوی، شهرام توکل، علی رضا هوشمند، وحید کدیور، داریوش هاشمی‌فر، احمد حجاری، تقوی، رضا اکبری، محمد صادق محمد شاهی، مجتبی رنجبر، کامیاب، نمازی، طرحان.

همچنین دو نفر از اعضای گروه که در مقطع دبیرستان مشغول به تحصیل بودند به نام‌های اعتصامی و کریمی به جبهه اعزام شدند و هر دو به شهادت رسیدند.

سال 1366 به یک باره قطعه‌ای با عنوان «قصه بابا» که با مصرع «مادر برام قصه بگو»، نزد مردم شناخته و مشهور شد به صورت سرود با صدای پسربچه‌ای که با همراهی گروه کر اجرا شده بود، تمام کشور را درنوردید. این قطعه با لحن محزونش هم برای بزرگسالان جذاب بود و هم توانست نظر مخاطبان کودک و نوجوان را به سوی خود به خوبی جلب نماید. این قطعه آن سال چنان مشهور شده بود که از مکان‌های گوناگون می‌شد نوای آن را شنید. از بلندگوهای مساجد گرفته تا برخی نقاط مرکزی شهرهای مختلف که معمولا اعزام‌ها به مناطق عملیاتی و جبهه‌ها از آنجا صورت می‌گرفت، نوای قطعه قصه بابا بسیار شنیده می‌شد و اکنون برای بچه‌های دهه 60 قطعه‌ای کاملا نوستالژیک و خاطره‌انگیز است. این قطعه با صدای محمدحسین توکل که آن روز‌ها 13 ساله بود و یکی از دو تک‌خوان اصلی گروه سرود امور تربیتی آباده محسوب می‌شد، اجرا گردید.

نسخه صوتی این قطعه اولین بار در صدا و سیمای مرکز یزد ضبط شد. نسخه تصویری آن نیز در صدا و سیمای مرکز فارس ضبط گردید. همچنین اجراهای تصویری این قطعه بعدا در صدا و سیمای مراکز تهران، اصفهان و یزد نیز ثبت و ضبط شد. گفتنی است، نوازنده کیبورد در این قطعه کاوه طهرانی بوده است.

«احمد توکلی»، آهنگساز، شاعر و سرپرست گروه سرود بچه‌های آباده که ساخت ملودی و سرودن شعر قطعه قصه بابا هم بر عهده وی بوده است در گفتگویی درباره ماجرای ساخته شدن این اثر می‌گوید: «در گروه ‌ما یک دانش‌آموزی داشتیم که پدرش خلبان نیروی هوایی ارتش بود و به شهادت رسیده بود. من یک روز از او پرسیدم که آیا خواب پدرت را می‌بینی؟ او جواب داد: «بله، اتفاقاً همین چند شب پیش خواب دیدم که به سمت پدرم حرکت می‌کنم و به آغوش او می‌روم.» این قضیه برای من انگیزه‌ای شد که از زبان فرزندان شهیدان شعری بگویم و سفارش‌هایی که شهدا برای ما دارند و ما وظیفه داریم آن‌ها را انجام دهیم، بازگو کنم که نتیجه‌اش سرود «مادر برام قصه بگو» شد».

توکلی در ادامه می‌افزاید: «زمانی که این سرود به نیمه رسیده بود، در شیراز خدمت حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رسیدیم که آن زمان رئیس‌جمهور بودند و همین مقدار کم را برای ایشان خواندیم. حضرت آقا این سرود را بسیار پسندیدند و پیشنهادهای بسیار خوبی برای ادامه‌ آن دادند. بیش از 5 ماه طول کشید تا نظرات ایشان را اِعمال و سرود را مجدداً اجرا کردیم.

ایشان در آن دیدار گفتند که سعی کنید بیشتر از نقاط قوت بگویید و نه از نقاط ضعف. فرمودند: اکنون ایراد بیشتر اشعار این است که در آن‌ها یک ضعفی دیده می‌شود و شما کاری کنید که بتوانید قدرت را نشان بدهید. من هم تمام تلاشم را برای تحقق این امر انجام دادم و در بیت آخر کودک به مادرش می‌گوید غصه نخور، چرا که حسین علیه‌السلام و بابای من در کنار هم هستند.»

سرپرست گروه سرود بچه‌های آباده در ادامه اضافه کرد: «من هم شعر را می‌گفتم، آهنگ را می‌ساختم و بدون هیچ‌گونه ابزار موسیقی، این‌ها را با هم تنظیم و تلفیق می‌کردم. ما تنها یک ارگ معمولی داشتیم و یک دوستی هم داشتیم که برای ما نی می‌زد. آن موقع مانند امروز نبود که برویم در استودیو و بچه‌ها جدا روی آهنگ بخوانند و بعد آن‌ها را میکس کنیم. در‌‌ همان حالی که بچه‌ها می‌خواندند، ساز‌ها هم با هم نواخته می‌شد و کیفیت ضبط هم بسیار پایین بود. ما هم این نوارهای بی‌کیفیت را به صداوسیما می‌دادیم و آن‌ها هم‌‌ همان را پخش می‌کردند، چون سطح امکانات در آن روز‌ها همین بود.»

گروه سرود بچه‌های آباده طی آن سال‌ها چندین قطعه دیگر را نیز اجرا نمودند که برخی از آثار آن‌ها به شهرت فراوانی نیز دست یافت ولی قصه بابا سرنوشت دیگری یافت و آن چنان محبوب و شاخص شد که اکنون از آن به عنوان یک اثر موسیقایی شاخص دفاع مقدس می‌توان نام برد.

قطعه قصه بابا یا مادر برام قصه بگو که با گویش آباده‌ای اجرا شده، حرف دل بخشی از بچه‌های دهه 60 بود. ملودی گیرا و روان، شعر واقع گرا، صمیمی و تصویری اثر در کنار اجرای تاثیرگذار و احساسی خواننده و تنظیم ساده آن این قطعه را به اثری دوست داشتنی و خاطره انگیز مبدل ساخته است.

این قطعه در سال‌های پس از پایان جنگ تحمیلی دیگر از رسانه ملی پخش نشد تا اینکه چند سال پیش مجددا از طریق صدا وسیما پخش گردید و نسخه اصلی آن در فضای مجازی نیز قابل مشاهده است.

متن شعر قصه بابا:
مادر برام قصه بگو دل تنگ تنگه
قصه بابا رو بگو دل تنگه تنگه
مادر مادر مادر مادر
مادر برام حرف بزن از ایمونش بگو
مادر برام حرف بزن از پیمونش بگو
مادر تو دونی و خدا از خوبی هاش بگو
از مهربونی و از مهر و وفاش بگو
از جونفشونی و از رزم بابام بگو
مادر مادر مادر مادر
دیشب خواب بابا رو دیدم دوباره
نوری بهشتی دیدم بر چهره داره
وقتی به نزدیک بابا رسیدم
دیدم ملائک به دورش بیشماره
نگاش کردم دلم لرزید
صداش کردم به روم خندید
بغل واکرد منو بوسید
لباش خندون چشاش گریون
منو بویید منو بوسید
بابا منو بوسید بابا منو بویید
با دیدن اشکم خون در رگش جوشید
بابا نوازش کرد بابا سفارش کرد
در جنگ با دشمن ننگه که سازش کرد
مادر مادر مادر مادر
بابا برام یه لاله چید
منو تو آغوشش کشید
درد دلامو که شنید
حرف حسین و پیش کشید
خونم مگه رنگین تره خون حسینه
جونم مگه شیرین تره جون حسینه
یه جون اگه دادم به راه دین و ایمون
صد جون هزارونش به قربون حسینه
بگو به مادر هرگز نخور غم
حسین و بابا هستند باهم
مادر نخور غم نگیر ماتم
حسین و بابا هستند باهم

***

آتیش به جونت بگیره دشمن، آتیش جنگو تو کردی روشن
2 و 3- «مو آروم نمی‌گیرم» و «آلاله»: گروه سرود امور تربیتی آباده

«گروه سرود امور تربیتی آباده» علاوه بر قطعه مشهور قصه بابا، چند اثر دیگر در‌‌ همان سال‌های دفاع مقدس با موضوع جنگ تحمیلی اجرا نمود. یکی از این سرود‌ها با عنوان «مو آروم نمی‌گیرم» برای مخاطبان، اثر آشنایی است. (مو آروم نمی‌گیرم، تا تقاصت رو پس بگیرم)، بخشی از شعر این سرود است که تک‌خوان اجرا کرده است و ساختار اثر از فضایی سنتی برخوردار است.

دیگر سرود معروف بچه‌های آباده، «آلاله» نام دارد. این قطعه با همراهی موسیقی، اجرای تک خوان گروه مهدی نظری و گروه کر اجرا شده است. (آتیش به جونت بگیره دشمن، آتیش جنگو تو کردی روشن) یا (می‌ون دشت آلاله، تفنگ خوب می‌ناله)، بخش‌هایی از کلام این قطعه است.

در ضمن گروه سرود آباده در سال 1369 و به مناسبت ورود آزادگان به کشور نیز قطعه‌ای را تولید و اجرا نمود.

***

بارالها مهربان بابای من کی خواهد آمد؟
4- «مهربان بابای من»: گروه سرود امور تربیتی آباده

«مهربان بابای من» عنوان یکی دیگر از قطعات «گروه سرود امور تربیتی آباده» است که در دهه 60 اجرا شده است. این قطعه در ابتدا به شکل آواز شروع می‌شود و سپس وارد بخش تصنیف می‌گردد و تک خوان به تنهایی به اجرا می‌پردازد. ساز سنتور در این قطعه اجرای خواننده را همراهی می‌کند و از فضایی سنتی برخوردار است. در شعر این قطعه از زبان فرزندی که پدرش به جبهه رفته با خداوند درد و دل می‌شود و البته وی امیدوار است پدرش از جبهه بازگردد. قطعه دارای فضایی احساسی و محزون است و از ملودی روان و گیرایی بهره‌مند است. شعر این قطعه هم در عین سادگی حرفش را به خوبی منتقل می‌سازد و خواننده هم اجرایی مقبول و شنیدنی دارد.

متن شعر بخش تصنیف
بارل‌ها مهربان بابای من کی خواهد آمد
قصه گوی خلوت شب‌های من کی خواهد آمد
بر سر راهش نشینم تا که رخسارش ببینم
ای خدا رزمندهٔ پیروز من کی خواهد آمد
شام هجرت به سر آید، آفتاب از کی برآید
ای خدا آن مونس روح و روان کی خواهد آمد
وقت رفتن گفت به من بابای من‌ای نور چشمم
پیش مادر کم بگو بابای من کی خواهد آمد

***

علی کوچولو این مرد کوچک …
5- «علی کوچولو»: تیتراژ مجموعه تلویزیونی علی کوچولو

مجموعه تلویزیونی «علی کوچولو» به کارگردانی امیرحسین قهرایی و نویسندگی مجید راستی در 30 قسمت اوایل دهه 60 و احتمالا در سال 1364 از طریق شبکه دو سیما به روی آنتن رفت.
این سریال به شیوه فتوانیمشین ساخته شده بود؛ یعنی از شخصیت‌های اصلی داستان عکس گرفتند و تمامی عکس‌ها روی تصاویر پس زمینه که نقاشی هستند قرار دادند. همین نوآوری موجب بیشتر دیده شدن این مجموعه در آن سال‌ها شد. در ضمن راوی این مجموعه فهیه راستگار، دوبلور با سابقه بود.

شخصیت اصلی این مجموعه پسرک خردسالی به اسم علی بود که پدرش به جبهه رفته بود و با مادرش در یک خانه کوچک با حیاط نقلی زندگی می‌کرد. همین موضوع دستمایه سرودن شعری کودکانه توسط محمود مشرف آزاد تهرانی (م آزاد) شاعر نام آشنا شد و وی کلام تیتراژ این مجموعه را سرود. بابک بیات، آهنگساز مطرح نیز ساخت ملودی و تنظیم این قطعه را برعهده داشت. اجرای این اثر هم توسط یک خانم انجام گرفت که البته صدایش مبدل به صدای بچه گانه شده بود.

همذات پنداری بخشی از کودکان آن سال‌ها با قصه این مجموعه، نوآوری‌های صورت گرفته در ارکان مختلف آن و همچنین تیتراژ شنیدنی و جذاب موجب ماندگاری مجموعه علی کوچولو و تیتراژ آن شد.
این قطعه یکی از شاخص‌ترین آثار موسیقی کودک محسوب می‌شود و طی سه دهه اخیر به عنوان اثری ماندگار در این حوزه که البته با موضوع دفاع مقدس نیز پیوند خورده است، نام برده می‌شود.

متن شعر
لی لی لی لی، لی لی لی حوضک
علی کوچولو، این مرد کوچک
علی کوچولو تو قصه‌ها نیست
مثل من و تو اون دور دورا نیست
نه قهرمانه
نه خیلی ترسو
نه خیلی پر حرف
نه خیلی کم رو
خونه شون در داره
درِ خونه شون کلون داره
حیات داره ایون داره
اتاقش طاقچه داره
حیاتش باغچه داره
باغچه‌ای داره گل گلی
کنار حوضش بلبلی
لای لای لای
لی لی لی حوضک لی لی لی
این مادرشِ مادر علی
مامان خوبش چه مهربونه
علی کوچولو اینو می‌دونه
اینم باباشِ چه خالیه جاش
رفته به جبهه
خدا به همراش
علی کوچولو چه خوب و نازه
واسه مون داره حرفای تازه

***
از اجرا در جبهه تا اجرا در مراسم اعزام نیروی صدهزار نفری
6- «جنگ جنگ تا پیروزی»: گروه سرود و موسیقی امور تربیتی خرم آباد

«گروه سرود و موسیقی امور تربیتی خرم آباد» در سال 1364 به سرپرستی «عیسی سپهونی» در اداره امور تربیتی خرم آباد تشکیل شد. این گروه دارای بخش موسیقی و سرود بود که موسیقی آن توسط سازهای بادی و طبل که مناسب موسیقی نظامی است نواخته می‌شد. نواختن ساز‌ها توسط اعضای گروه که همگی در مقطع راهنمایی تحصیل می‌کردند صورت می‌گرفت. این گروه موسیقی و سرود در مناطق جنگی و برای رزمندگان نیز به اجرای برنامه می‌پرداخت و چندین اثر با موضوع دفاع مقدس تولید و اجرا نمود. تک خوان‌های این گروه سرود «شمس اله هنامی»، «مسعود» و «منوچهر رحمتی» بودند.

روز چهارشنبه دوازدهم آذرماه سال 1365 خورشیدی، در ورزشگاه آزادی تهران مراسم بزرگ «اعزام نیروی 100 هزار نفری سپاهیان محمد (ص)» برگزار گردید که نقطه عطفی برای گروه سرود امور تربیتی خرم آباد محسوب می‌شود. در این راستا، گروه سرود و موسیقی امور تربیتی خرم آباد به مربی‌گری عیسی سپهونی در طول این مراسم و پیش از سخنرانی حجت الاسلام و المسلمین هاشمی رفسنجانی چند اثر خود را اجرا نمود که از آن جمله سرود معروف «جنگ جنگ تا پیروزی» بود که با گویش محلی خرم آبادی اجرا گردید. همچنین پس از پایان مراسم داخل ورزشگاه، این گروه برای رژه رزمندگان در مقابل آیت الله خامنه‌ای، رییس جمهور وقت مارش نظامی نواختند. در آن روز خاص از اجرای این گروه سرود فیلمبرداری نیز صورت گرفت و اجرای آن‌ها از طریق سیما نیز پخش شد.

***

گروه سرودی که تک خوانش شهید شد
7- «می‌گذرد کاروان»: گروه سرود مسجد امام حسن مجتبی مشهد
«گروه سرود مسجد امام حسن مجتبی مشهد» به سرپرستی «کاظم اکبرزاده» یکی دیگر از گروه سرودهای فعال دهه شصت بود. این گروه سرود دو یا سه مرتبه برای اجرا به جبهه‌های غرب و جنوب کشور اعزام شد. گفتنی است، تک خوان این گروه سرود که «حسین چاوشی» نام داشت مدتی بعد در جبهه به شهادت رسید.

این گروه سرود بدون موسیقی آثارشان اجرا می‌شد و یکی از سرودهایی که معمولا در مراسم‌های گوناگون اجرا می‌کردند قطعه محزون «می‌گذرد کاروان» نام داشت. اشعار اجراشده این گروه سرود از شعرایی همچون ثابت، موید، شفق و … بود و خود کاظم اکبرزاده ملودی این آثار را می‌ساخت. این گروه سرود یک روز در میان به اجرا در مکان‌های مختلف می‌پرداخت.

***
ترانه‌های محبوب دهه شصتی‌ها
8 و 9- «بابام رو تو ندیدی» و «کی بود کی بود که پرسید»: برنامه تلویزیونی گلاب بپاش

برنامه تلویزیونی «گلاب بپاش» ساخته مسعود رسام و بیژن بیرنگ در دهه فجر سال 1366 از طریق شبکه یک سیما به روی آنتن رفت. این برنامه برای نخستین بار دست به نوآوری زده بود و بخش‌های متنوعی را در دل یک برنامه تلویزیونی گنجانده بود.

یکی از بخش‌های جذاب برنامه گلاب بپاش، اجرای چند قطعه با کلام بود که از آن‌ها به عنوان ترانه می‌توان یاد کرد. این برنامه دارای چهار قطعه موسیقی با کلام بود که سه اثر در متن برنامه پخش می‌شد.
استفاده از قطعات موسیقی پاپ، اجرای پسربچه‌ها با صداهایی خوب، ملودی و تنظیم روان و قابل اعتنا و شعرمناسب که موجب همذات پنداری مخاطبان می‌شد و البته اجرای تصویری این آثار که شکلی از نماهنگ را داشت موجب جذب مخاطبان شد. اگر چه 28 سال از زمان پخش این برنامه می‌گذرد ولی ترانه‌های آن کماکان در ذهن بچه‌های دهه شصت ثبت شده‌اند و البته نکته تاسف برانگیز اینکه هرگز تلویزیون طی دو سه دهه اخیر این قطعات را به صورت تصویری با اجرای آن گروه سرود و خوانندگان بازپخش نکرده است.

از میان این قطعات دو قطعه دارای موضوع دفاع مقدس بودند. شکوه قاسم‌نیا، شاعر معروف که تخصص ویژه‌ای در شعر کودکان و نوجوان دارد سراینده ترانه‌های این برنامه بود. همچنین آندره آرزومانیان، نوازنده متبحر پیانو و آهنگساز نام آشنا ساخت ملودی و تنظیم دو قطعه در این برنامه را برعهده داشت.

یکی از قطعات موسیقی این برنامه، «بابام رو تو ندیدی» نام داشت. این اثر از زبان فرزند یک شهید است که از گنجشک، ستاره و ماه سراغ پدرش را می‌گیرد. این قطعه که دارای ساختار پاپ ارکسترال است توسط «رامتین محسنی»، خواننده اصلی آن گروه سرود که قطعات این برنامه را اجرا می‌کرد و دو نفر دیگر از خواننده‌های این گروه اجرا شده است.

متن شعر
گنجشک ناز و زیبا
که می‌پری اون بالا

بال و پرت به رنگ خاک
دلت مهربون و پاک

به من بگو:
وقتی که پر کشیدی
بابام رو تو ندیدی؟

دیدمش از اینجا رفت
اون بالا بالا‌ها رفت

پیش ستاره‌ها رفت
یواش و بی‌صدا رفت

ستاره آی ستاره
پولک ابر پاره

خاموشی یا می‌تابی؟
بیداری یا که خوابی؟

به من بگو:
وقتی که خواب نبودی
بابام رو تو ندیدی؟

دیدمش از اینجا رفت
اون بالا بالا‌ها رفت

از اون طرف
از اون راه
رفته به خونهٔ ماه

ماه سفید تن‌ها
که هستی پشت ابرا

نقره نشون کهکشون
چراغ سقف آسمون

به من بگو:
وقتی که نور پاشیدی
بابام رو تو ندیدی؟

همین جا پیش من بود
نموند و رفت زود زود

اون بالا بالا‌ها رفت
بابات پیش خدا رفت

خدا که مهربونه
پیش بابام میمونه

گریه نمی‌کنم من
که شاد نباشه دشمن

***

دیگر قطعه شنیدنی برنامه گلاب بپاش «کی بود کی بود که پرسید؟» نام دارد. خواننده این قطعه هم رامتین محسنی و یکی دو خواننده دیگر گروه بودند و البته گروه سرود هم به صورت هم خوان در بخش‌هایی با آن‌ها همراهی می‌کردند. این قطعه به لحاظ ساختار پاپ – ارکسترال است. در ترانه این قطعه این بار از زبان فرزند شهدا سخن گفته می‌شود و آن‌ها با قدرت و انگیزه از وضعیت خود سخن می‌گویند و با اتکاء به امید و ایمان حرف می‌زنند و اثری از تزلزل و ناراحتی در آن‌ها یافت نمی‌شود.

متن شعر

کی بود کی بود که پرسید
تو چشماتون چی دارید
صدتا ستاره داریم
ابر بهاره داریم
با چشمامون شهرو چراغون می‌کنیم
دنیا رو ما ستاره بارون می‌کنیم
کی بود کی بود که پرسید
رو لبهاتون چی دارید؟
شکوفه‌های فریاد، شعار جنگ و جهاد
شکوفه وا می‌شه روی لبهامون
پر از عطر شکوفه می‌شه دنیامون
کی بود کی بود که پرسید
تو دلهاتون چی دارید
محبت خدا رو، کینه دشمنا رو
دلهای ما آئینه عشق خداست
امید پیروزی تو دلهای ماست
کی بود کی بود که خندید
احوال ما رو پرسید
بیا که دوست مایی، هر کی و هر کجایی (3بار)

***
10- آلبوم «بابام شده ستاره»

آلبوم موسیقی «بابام شده ستاره» با ملودی سازی و تنظیم کنندگی کمال مدنی در سال 1386 تولید و ارائه گردید.
در این مجموعه موسیقایی ویژه کودکان که با موضوع دفاع مقدس اجرا شده، قطعات: موزه جنگ، باغ شهیدان، جهادگر، عروس زهرا، قایق نور، پرستار، خلبان، عروسک، جانباز، عکاس، همرزم و مسافرت به شلمچه، گنجانده شده است.

خوانندگان قطعات این آلبوم: حمیرا عسگری چهار قطعه، آناهیتا هادی یک قطعه، فراز سخائیان دو قطعه، مهتا باندرولچی دو قطعه و رویا کریمی منسوب سه قطعه، می‌باشند. هشت شعر این آلبوم سروده مهدی کریمی منسوب است. یک شعر توسط بیوک ملکی سروده شده، یک شعر سروده منیژه درتومیان است و شاعر دو قطعه نیز معرفی نشده است.

بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس، اداره کل استان همدان تهیه کننده آلبوم موسیقی بابام شده ستاره است.

***

11- آلبوم «پ مثل پیروزی»

آلبوم موسیقی «پ مثل پیروزی» با ملودی سازی و تنظیم کنندگی علیرضا زمانی در سال 1389 به تهیه کنندگی بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس استان گلستان تولید و منتشر گردید.
صاحبه سالاری، علیرضا پناهی و منیژه درتومیان اشعار این مجموعه را سروده‌اند و سعیده آهویی و صاحبه سالاری در بخش کرال به اجرای قطعات پرداخته‌اند.
در این مجموعه موسیقایی قطعات: دو ماه، پرچم، پروانه و شهید، شهید، قصه جنگ، بچه‌ها کی بلده، دریا، یادش بخیر جنگ و دو قطعه بدون کلام گنجانده شده است.

***
12- آلبوم «بابای خوبم»

آلبوم موسیقی «بابای خوبم» حاوی سرودهای کودکان و نوجوانان با موضوع دفاع مقدس توسط سعید شیخ روشندل ملودی سازی و تنظیم شده است. این مجموعه موسیقایی توسط اداره کل حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس استان خراسان شمالی تهیه و تولید شده است.

آزاده، بازی جنگی، امام رضا (ع)، مجروح جنگی، پرستار، شهید، شلمچه و جانباز شیمیایی عناوین قطعات این آلبوم هستند که با خوانندگی هلیا شیخ روشندل و صداپیشگی راضیه برات‌پور اجرا شده‌اند.
اشعار این آلبوم سروده جواد مهامی و معصومه سادات وزیری شانی است که هر کدام سراینده چهار اثر هستند.

***

13- آلبوم «مسافرای مهتاب»

معاونت هنری اداره کل حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس یزد در سال 1390 آلبوم موسیقی دفاع مقدس ویژه کودکان با عنوان «مسافرای مهتاب» را منتشر نمود.

این آلبوم موسیقی دارای 7 قطعه می‌باشد که بدون اشاره‌های مستقیم به جنگ، به بیان رویداد‌ها و ارزش‌های دوران دفاع مقدس پرداخته شده است. این اشعار توسط زهرا کلاته سروده شده است.
ساخت ملودی و تنظیم این مجموعه توسط علی امیدی صورت گرفته و همایون خیری و شکوفه علیزاده خوانندگان آثار هستند.

***
دهه شصت، دوران درخشان موسیقی کودک و نوجوان

دهه شصت توجه ویژه‌ای به کودکان و نوجوانان در عرصه فرهنگ و هنر می‌شد. از فیلم‌ها و سریال‌ها و برنامه‌های تلویزیونی متنوع تا گروه‌های سرود، موسیقی‌های گوناگون، تئاترهای دانش آموزی و برنامه‌هایی ویژه قرآن، تواشیح، اذان و …

اگر چه در دهه مذکور کشور درگیر یک جنگ تحمیلی طولانی مدت بود ولی فعالیت‌های دانش‌آموزان در بخش‌های متنوع فرهنگی و هنری فراوان و پویا بود. در بخش سرود و موسیقی نیز این مورد جاری بود و آثار موفق و ماندگاری در بخش‌ها و موضوعات مختلف پدید آمد. در دفاع مقدس به عنوان اصلیترین موضوع آن دهه که همه مردم کشور با آن درگیر بودند و حوادث مرتبط با آن را لحظه به لحظه پیگیری می‌کردند، موسیقی و گروه سرود‌ها نقش ویژه‌ای داشتند. اکنون که به آن سال‌ها نگریسته می‌شود مشخص می‌گردد بخشی از گنجینه موسیقایی مهم و شنیدنی ما در حوزه کودک و نوجوان مربوط به آن دوران است.

در بررسی‌های صورت گرفته مشخص می‌شود که جمعی از چهره‌های با تجربه در کنار جوانان خوش سلیقه و توانا موجب خلق آثاری شده‌اند که اگر در موضوعات مختلف دست به انتخاب برترین‌ها در این دو رده سنی در تاریخ موسیقی کشور بزنیم قطعا بخش عمده آن متعلق به دهه 60 و یا به طور دقیق‌تر از اواخر سال 1357 تا اوایل دهه 70 خورشیدی است.

همان قدر که در آن سال‌ها آثار خوب، جذاب و هدفمند داشته‌ایم طی یکی دو دهه اخیر به لحاظ کمیت با حجم بسیار زیادی قطعه موسیقی و برخی آلبوم‌ها مواجه هستیم که متاسفانه به لحاظ کیفیت و ماندگاری در نازل‌ترین سطح قرار داشته‌اند. دست کم گرفتن مخاطب، تولیدهای بسیار نازل، استفاده از اشخاص تازه‌کار یا بی‌دانش و نا‌آشنا با این حوزه و استفاده بدون دلیل مکرر از موسیقی‌های پاپ الکترونیک سطحی، بزن و بکوب تصنعی موسیقایی و القای شادی‌های تند حاصل از آن به مخاطب، نبود آرامش در موسیقی و بهره‌گیری از اشعار نامناسب و سخیف، از جمله دلایل افت محسوس موسیقی کودک و نوجوان طی سال‌های اخیر بوده است.

همین بی‌توجهی و نازل‌سازی موجب شده مخاطبان کودک و نوجوان روی به شنیدن آثار بسیار سخیف و مبتذل عاشقانه من و تویی (مضمون بیشتر آثار موسیقی پاپ و شبه پاپ در طی 10- 15 سال اخیر) در حوزه موسیقی پاپ و رپ آورده‌اند که به هیچ وجه مناسب سن و روحیه آن‌ها نیست و در اغلب موارد هم موجب بدآموزی‌های فراوان و به تبع آن بروز رفتارهای نامتعارف و انحراف شنیداری و حتی ایجاد باور‌ها و اندیشه‌هایی بر خلاف عرف و قانون و شرع خواهد شد که به تدریج نشانه‌های آن در سال‌های آتی بروز و ظهور بیشتری خواهد داشت. قطعا اگر فکر و برنامه اساسی برای این نقیصه موسیقایی ایجاد نشود در آینده با بحران‌هایی جدی در این عرصه مواجه خواهیم شد و رفع آن‌ها بسیار دشوار و زمان بر خواهد بود.

تاملات و ملاحظات

1- آثار شاخص و ماندگار حوزه موسیقی کودک و نوجوان ویژه دفاع مقدس در‌‌ همان هشت سال جنگ تحمیلی تولید و منتشر شده‌اند. حتی برخی آثار، مورد توجه بزرگسالان نیز قرار گرفتند مانند آثار گروه سرود امور تربیتی آباده. در متن حادثه بودن، همذات پنداری مخاطبان و کیفیت فنی و محتوایی مطلوب قطعات موجب شده آثار دهه 60 بیشتر با اقبال مواجه شوند و برخی قطعات به ماندگاری هم برسند.

2- از جمله دلایل شاخص شدن و ماندگاری قطعات مورد نظر باید به سازندگان آثار اشاره کنیم که جزو چهره‌های حرفه‌ای موسیقی بودند و یا از کاربلدهای عرصه سرود محسوب می‌شدند. ملودی‌های روان و گیرا، اشعار مناسب با مضامین ارزشی و موجه، اجرای خوب و در مجموع آثاری که کاملا با رده‌های سنی کودک و نوجوان سنخیت داشتند و هدفمند و بر اساس نیاز این مخاطبان تولید شدند از جمله دلایلی است که موجب مانایی این آثار شده است.

3- قطعات موفق در اغلب موارد یا با اجرای گروه کر که به صورت گروه سرود بودند و یا تک‌خوانی‌های صورت گرفته توسط خود بچه‌ها و نوجوان‌ها اجرا شده است. همین بهره‌بردن از اجرا کنندگان این دو رده سنی موجب شده مخاطبان با آثار همذات پنداری کنند و حتی خود را یکی از اجرا کنندگان فرضی آن آثار قلمداد نمایند.

4- از چهار آلبومی که در متن به آن‌ها اشاره کردیم و هر چهار اثر هم طی یک دهه اخیر تولید و منتشر شده‌اند باید عنوان کرد این آثار اغلب نه عرضه عمومی و گسترده داشته‌اند و نه مخاطبان با این مجموعه‌ها آشنایی چندانی دارند. در ضمن این آلبوم‌ها آثار قابل اعتنایی نیستند و نمی‌توانند اثر گذار باشند.

5- باید آثار شاخص موسیقی کودک و نوجوان ویژه دفاع مقدس تولید دهه 60 در قالب یک مجموعه موسیقایی با کیفیت مطلوب و شناسنامه دقیق عوامل سازنده هر اثر جمع آوری و منتشر گردد. متاسفانه نمونه‌هایی که از این گونه آثار در فضای مجازی موجود است دارای کیفیت نامطلوب است.

6- برخی از آثار طی 25 سال اخیر از رسانه ملی به صورت کامل و حتی ناقص بازپخش نشده‌اند ولی به دلیل کیفیت فنی و محتوایی خوب آثار بعضا فقط در حافظه شنیداری بچه‌های دهه 60 باقی مانده‌اند.

7- آثار مورد نظر حداقل در هفته دفاع مقدس باید از طریق برنامه‌های کودک و نوجوان و به خصوص شبکه پویا باز پخش شوند تا نسل‌های تازه‌تر هم با این گونه آثار شاخص و ماندگار آشنا شوند و حتی این آثار دارای این قابلیت هستند که بعضا برای نسل‌های جدید‌تر هم ماندگار شوند.

8- گونه موسیقی کودک و همچنین نوجوان در عرصه موسیقی بسیار مهم و تاثیرگذار است که متاسفانه طی دو دهه اخیر از طرف هنرمندان و مسوولان جدی گرفته نشده است. ولی همین گونه موسیقایی با وقوع انقلاب اسلامی در سال 1357 تا اوایل دهه 70 جدی گرفته شد و موجب خلق آثاری شاخص و ماندگار گردید.

9- قطعا آثار دیگری نیز در دهه 60 و اوایل 70 با موضوع موسیقی دفاع مقدس در حوزه سنی کودک و نوجوان از طریق صدا و سیما پخش شده‌اند که ما به آن‌ها اشاره نکردیم. یکی از اصلیترین دلایل، عدم باز پخش این آثار طی دو دهه اخیر از رسانه ملی و نبود نسخه‌ای از آن‌ها در فضای مجازی بوده است.

10- علاوه بر سه گروه سرودی که در مطلب فوق به آن‌ها اشاره کردیم که سابقه حضور در جبهه‌ها جهت اجرای برنامه برای رزمندگان را داشتند، گروه‌های سرود دیگری نیز در سال‌های دفاع مقدس بودند که حضوری فعال داشتند که البته در ‌‌نهایت سابقه دقیق و روشنی از آن‌ها به دست نیامد.

11- در بین سرود‌ها و قطعات شاخص به دو سرود ماندگار دیگر نیز رسیدیم که در ‌‌نهایت برای نگارنده به صورت کاملا دقیق مشخص نشد که این آثار به مناسبت پیروزی انقلاب اسلامی تولید شده‌اند یا مرتبط با موضوع دفاع مقدس می‌باشند ولی به نظر می‌رسد این دو اثر شنیدنی در پیوند با پیروزی انقلاب اسلامی تولید و مننتشر شده‌اند و زمان ساخت و انتشارشان احتمالا به قبل از آغاز جنگ تحمیلی مربوط می‌شود. یکی از این آثار با مطلع (سرفراز باشی میهن من /‌ای فدایت جان و تن من) است و دیگری سرود مشهوری که این بخش آن بسیار شنیده شده است: (ما بچه‌های ایران، جنگیم تا رهائی/
ترسی به دل نداریم، از رنج و بی‌غذایی/
فریادمان بلند است، نهضت ادامه دارد/
حتی اگر شب و روز، بر ما گلوله بارد)

انتهای پیام/