کاظمی: سالانه ۶۰۰ هزار متر مربع فرش در خراسان‌رضوی تولید می‌شود

به گزارش خبرگزاری تسنیم از مشهد مقدس، فرش یکی از کالاهای بسیار مهم و راهبردی ایرانی است که می‌تواند نقش مهمی fi به ویژه در اقتصاد روستایی ایفا کند. خراسان رضوی نیز یکی از قطب‌هایی است که در این زمینه فعالیت مناسبی داشته اما هم اکنون به علت مشکلات موجود چالش‌هایی در این حوزه به وجود آمده و اقتصاد این بخش را دستخوش تغییر کرده است.

در این زمینه و با توجه به اهمیتی که حوزه فرش در خراسان‌رضوی دارد، گفت‌وگویی با سعید کاظمی رئیس اداره فرش سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی داشته‌ایم که مشروح آن را در زیر می‌خوانید.

مهمترین محورهای مطرح شده در گفت‌و‌گوی تسنیم با رئیس اداره فرش سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی به شرح زیر است:

*سالانه 600 هزار متر مربع فرش به طور میانگین در خراسان رضوی تولید می‌شود.

*بیش از 90 هزار نفر در حوزه فرش در خراسان رضوی مشغول به فعالیت هستند.

*21 هزار و 500 نفر از قالیبافان خراسان رضوی زیر پوشش بیمه تأمین اجتماعی هستند.

*نشان جغرافیایی دستباف مشهد و کاشمر در خراسان رضوی به ثبت جهانی رسیده است.

*بیش از 10 هزار نفر از قالیبافان خراسان رضوی در صف برخورداری از خدمات تأمین اجتماعی هستند.

*میزان صادرات فرش خراسان رضوی در سال گذشته از لحاظ وزنی 16 هزار و 611 کیلوگرم و از لحاط ارزش دلاری 628 و 387 دلار بوده است.

*در 5 ماهه نخست سال جاری میزان صادرات فرش خراسان رضوی از لحاظ وزنی 6 هزار و 43 کیلوگرم و از لحاظ ارزش دلاری 9 هزار و 234 دلار بوده است.

*نیاز به تزریق منابع ارزان قیمت به بخش تولید فرش دستباف محسوس بوده اما همچنان سود در نظر گرفته شده برای این قسمت بین 21 تا 24 درصد است.

*50 کارگاه متمرکز قالیبافی در خراسان رضوی فعالیت دارند.

*خراسان رضوی استان پیشگام در حوزه تولید فرش‌های بزرگ پارچه است.

*وجود برندهایی چون نائین خراسان، طرح تبریز و زیرخاکی کاشمر نیز از ظرفیت‌های مهم صنعت فرش در خراسان رضوی است.

*راه اندازی خانه فرش استان باید در دستور کار قرار بگیرد.

مشروح گفت‌وگوی خبرنگار تسنیم با رئیس اداره فرش سازمان صنعت و معدن استان به این شرح است:

تسنیم: در وهله نخست در مورد شرایط فرش دستباف استان خراسان رضوی توضیحاتی ارائه بفرمایید.

کاظمی: فرش یکی از کالاهای راهبردی در خراسان رضوی بوده و فرشبافی به عنوان هنر و یکی از راه‌های ارتزاق مردم پس از کشاورزی در مناطق روستایی قرار می‌گیرد؛ خراسان‌رضوی سالانه به‌طور متوسط 600 هزار متر فرش دستباف را تولید کرده که شامل انواع بزرگ پارچه سفارشی، مصارف خانگی، صادراتی و تزئینی به صورت تابلو فرش بوده و بزرگترین تشکل‌های صنفی این رده در خراسان رضوی شکل گرفته‌اند.

بزرگترین مراکز تولید این کالا در خراسان‌رضوی در شهرستان‌های کاشمر، نیشابور، قوچان، سبزوار، تربت‌حیدریه و تربت‌جام قرار گرفته، حدود 90 هزار نفر هم اکنون در خراسان‌رضوی مشغول فعالیت در این حوزه هستند این تعداد سابق بر این 120 هزار نفر بوده‌اند و با توجه به مشکلاتی که به‌وجود آمده به این تعداد تقلیل یافته‌اند؛ هم‌اکنون 500 مجوز تولید فرش با مدیریت متمرکز و غیرمتمرکز و صنایع جانبی در استان صادر شده است.

در سال گذشته 16 فقره مجوز صادر شده و 15 فقره نیز تمدید اعتبار شده‌اند، در خراسان‌رضوی 21 اتحادیه صنفی تولیدکنندگان و بافندگان در حال فعالیت در این حوزه هستند و یکی از استان‌هایی هستیم که در زمینه تشکیل اتحادیه صنفی پس از تهران پیشگام هستیم.

اما در مورد برنامه‌های حمایتی، آموزشی و تسهیلات چند موضوع مورد بحث است؛ نخستین موضوع مربوط به مباحث تأمین اجتماعی است که در این حوزه حدود 38 هزار نفر به این سازمان معرفی شده‌اند و از این تعداد 21 هزار و 500 نفر زیر پوشش بیمه تأمین اجتماعی قرار گرفته‌اند.

در سال 90 این تعداد 2 هزار و 318 نفر بوده و با توجه به یکسری مشکلاتی که در سال گذشته بین دولت و سازمان تأمین اجتماعی به‌وجود آمده از نیمه دوم سال گذشته پرونده جدیدی به این تعداد افزوده نشده زیرا در این حوزه ممنوعیت‌هایی به‌وجود آمده است و دلیل این موضوع هم این است که دولت برای بیمه قالیبافان یارانه‌ای را در نظر گرفته و فرد بیمه شده تنها 7 درصد حق بیمه خود را پرداخت می‌کند و مابقی توسط دولت پرداخت می‌شود.

باید مابقی این مبلغ در بودجه‌های تأمین اجتماعی هر ساله در بودجه دیده شود اما در سال گذشته این موضوع به طور جد در برنامه‌های این سازمان لحاظ نشده و لذا تأمین اجتماعی به وزارت صنعت، معدن و تجارت تکلیف کرده که با توجه به عمل نکردن دولت به تعهدات خود در این حوزه و محقق نشدن پرداخت‌ها از نیمه دوم سال کسی را معرفی نکرده و حدود 10 هزار نفر شاغل در این بخش در صف معرفی به سازمان تأمین اجتماعی هستند.

یکی از اقدامات خوبی که در سال گذشته توسط اداره فرش سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی به انجام رسیده به‌ثبت رساندن نشان جهانی جغرافیایی فرش دستباف در دو منطقه کاشمر و مشهد بوده که با همکاری مرکز ملی فرش ایران به انجام رسید و هدف آن این است که بتوان از کپی‌برداری از نقشه‌های فعالان حوزه فرش پیشگیری کرد.

همچنین سال گذشته خراسان رضوی در المپیاد دانش آموزی فرش کشور رتبه نخست را به خود اختصاص داده و در سال جدید نیز المپیادهای دانشجویی و دانش آموزی به میزبانی استان خراسان رضوی برگزار می‌شود.

یکی از مواردی که اداره فرش پیگیری می‌کند دوره‌های آموزشی برای بافنده‌ها و تجار بوده که در سال گذشته 8 دوره از این طرح در خراسان رضوی برگزار شده و 320 نفر در این دوره‌ها شرکت کرده‌اند.

همچنین موضوع راه اندازی خانه فرش در خراسان رضوی در دستور کار اداره فرش سازمان صنعت، معدن و تجارت قرار گرفته و از همین فرصت استفاده می‌کنم و از مسئولان کشوری و استانی خواهش می‌کنم که این موضوع را جزو اولویت‌ها قرار دهند.

برای این موضوع و در راستای گرد هم آوردن تمام تشکل‌ها زیر یک سقف، باید ساختمانی در نظر گرفته شود تا بتوان تمام امور مربوط به فرش در این ساختمان به سامان برسند و در این حوزه از تمامی همکاران در استان تقاضا می‌شود در صورت در اختیار داشتن بنایی اضافه آن را در اختیار این بخش قرار دهند تا بتوان برای قشر زحمتکش قالیباف اقداماتی را در آن از جمله برگزاری نمایشگاه‌ها و کلاس‌های آموزشی به انجام رساند.

در سال گذشته در موضوع تسهیلات 675 نفر از متقاضیان این بخش به میزان 27 هزار میلیون ریال با متوسط هر نفر 40 میلیون نفر به بانک تجارت معرفی شده‌اند اما با توجه به اینکه سود این تسهیلات بالاست؛ برخی از بافندگان تمایلی به دریافت آن نداشته و در این راستا با هماهنگی با اداره کل کار، تعاون و رفاه اجتماعی برخی از این افراد برای دریافت وام با درصد بهره پایین از ارگان‌های حمایتی مانند کمیته امداد امام خمینی (ره) و بهزیستی درخواست همکاری‌شدن و در این حوزه 20 هزار میلیون تومان توسط ادارات صنعت، معدن و تجارت شهرستان‌ها برای قالبیافان خانگی جذب شده است.

یکی از اقداماتی دیگری که در اداره فرش سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی به انجام می‌رسد، موضوع اعطای گواهینامه به دانش آموختگان آموزش و پرورش است که به انجام رسیده و در سال گذشته در سطح استان 400 فقره گواهینامه مهارت صادر شده و برای آموزش افراد در این حوزه با آموزش و پرورش نیز همکاری‌هایی به عمل آمده است.

تسنیم: میزان صادرات فرش دستباف از خراسان رضوی در سال گذشته چه مقدار بوده است؟

کاظمی: در سال 93 میزان صادرات در کل کشور به لحاظ وزنی 5 میلیون و 152 هزار و 419 کیلوگرم و از لحاظ ارزش دلاری 323 میلیون و 734 هزار و 15 دلار بوده که این رقم در استان از لحاظ وزنی 16 هزار و 611 کیلوگرم و از لحاط ارزش دلاری 628 و 387 دلار بوده است.

در 5 ماهه نخست سال جاری نیز میزان صادرات استان در فرش از لحاظ وزنی 6 هزار و 43 کیلوگرم و از لحاظ ارزش دلاری 9 هزار و 234 دلار بوده است.

تسنیم: دلایل اینکه اقبال عمومی نسبت به قالیبافی به ویژه در خراسان رضوی کاهش یافته چه بوده‌اند؟

کاظمی: عوامل مختلفی در این زمینه نقش آفرین هستند یکی از آنها همین موضوع یارانه‌های نقدی است که رغبت قالبیافان را به کار کاهش داده زیرا دستمزد پرداختی بابت فرش به بافنده‌ها کم بوده و این کار نیز جزو مشاغل سخت به حساب می‌آید.

طبعاً زمانی که رقمی به صورت ماهیانه در اختیار افراد قرار می‌گیرد، عملاً رغبتی به ادامه کار در کارگاه‌های قالیبافی برای فرد باقی نمی‌ماند و کاهش بازار فرش نیز در این زمینه نقش بسیار مهمی دارد با توجه به اینکه بازار صادرات فرش در چند سال اخیر تا حدودی کاهش داشته و عملاً بازار در رکود به سر می‌برد و این موضوع پرداختی به کارگران این بخش را نیز تحت تأثیر قرار داده است.

تسنیم: برای بهبود شرایط بازار فرش در پساتحریم چه برنامه‌هایی در نظر گرفته شده است؟

کاظمی: برای فرش یکسری برنامه‌هایی با توجه به برگزاری نمایشگاه در تهران به انجام رسیده و جلساتی با تجار خارجی در این حوزه برگزار شده و در اسفند ماه هیئتی در همین زمینه فعالیت به ایران و خراسان‌رضوی سفر می‌کنند که امید می‌رود ورود آن‌ها تغییراتی را در بازار فرش ایران به وجود بیاورد.

تسنیم: نقش تجارت فرش در توسعه اقتصاد روستایی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

کاظمی: مناطق روستایی کشور به عنوان یکی از مناطق اقتصادی می‌توانند در تأمین نیازهای مردم نقش بسیار مهمی داشته باشند؛ صنایع‌دستی به ویژه قالیبافی بخش مهمی از اشتغال را در این مناطق به خود اختصاص می‌دهد ایران رتبه سوم دنیا را از این منظر به خود اختصاص داده و در  داخل کشور این صنعت پس از کشاورزی مهمترین منبع درآمد روستانشینان است.

در دهه‌های اخیر فقدان توجه به هنر ملی، ظهور رقبای جهانی، اطلاع ناقص از بازارهای جهانی، پایین‌آمدن کیفیت، نبود سرمایه‌گذاری مناسب بانکی، کمبود قوانین و مشوق‌های لازم صنعت قالیبافی را با مشکل مواجه کرده که در صورت اهتمام نداشتن به این موضوع اقتصاد روستا از بین رفته و مهاجرت روستاییان به کانون‌های شهری را سبب می‌شود.

تسنیم: مشکلاتی که  در حوزه فرش استان خراسان‌رضوی وجود دارد چیست؟

کاظمی: در این حوزه مشکلاتی وجود دارد که یکی از آن‌ها افزایش قیمت و کمبود دسترسی به مواد اولیه مرغوب مورد نیاز این صنعت است. از سال 80 تا 90 قیمت مواد اولیه فرش دستباف 6 برابر و میزان دستمزد پرداختی 2 برابر شده که این موضوع هزینه‌های تولید را افزایش داده و همزمان با این موضوع رشدی در قیمت فرش ایجاد نشده که علت این موضوع هم رکود، مشکلات مربوط به نوسانات قیمت و اشباع بازار است زیرا در این حوزه کشورهای رقیب نیز وارد عمل شده و از تعداد مشتریان فرش ایرانی کاسته‌اند. 

همچنین نبود تنوع در طرح و نقشه و توجه نکردن به رنگبندی‌های فرش دستباف یکی از این مشکلات است و نیاز است اصلاحاتی در این قسمت صورت بگیرد و در این حوزه باید تولیدکنندگانی به بازارهای هدف اعزام شوند تا این تولید سنتی تا حدودی با بازار روز منطبق شود.

کاهش میزان بافندگان نیز یکی از چالش‌های مهم موجود در این حوزه است در سال‌های اخیر حدود 30 هزار نفر از بافندگان خراسان رضوی از این حرفه خارج شده و علاوه بر این‌ها کاهش نقدینگی در هنر فرش دستباف نیز موضوعی بسیار مهم بوده که نیاز به تأمین منابع مالی ارزان قیمت دارد که در این زمینه با بانک‌ها رایزنی‌هایی به انجام رسیده اما تخفیفی برای اعطای تسهیلات به تولیدکنندگان فرش دستباف در نظر گرفته نشده و  سود تسهیلات این بخش همچنان بین 21 تا 24 درصد است.

اگر بتوان در حوزه تأمین نقدینگی همکار‌ی‌های مناسبی با ادارات فرش شهرستان‌های خراسان رضوی به عمل آورد شاید بتوان تعداد بافندگان را به میزان سابق آن بازگرداند البته برای موضوع تأمین نقدینگی صندوق کارآفرینی اقداماتی را انجام می‌دهد؛ در سال گذشته 2 میلیارد تومان اعتبار برای همین موضوع در نظر گرفته شده بود اما تنها 3 نفر توانستند این تسهیلات را جذب کرده و حدود 50 نفر نتوانستند این تسهیلات را به دلیل مشکلات موجود در این صندوق دریافت کنند.

میزان سرمایه گذاری، تولید و صادرات فرش در 5 ماهه نخست سال جاری نسبت به سال گذشته وضعیت مناسبی ندارد اما امید می‌رود با توجه به شرایطی که به لحاظ ارتباطات بین المللی به وجود آمده اوضاع این صنعت در کشور و به تبع آن در خراسان رضوی بهبود یابد.

تسنیم: آیا در حوزه برندینگ فرش ایران تاکنون کاری به انجام رسیده است؟

کاظمی: در این حوزه پیگیری‌هایی انجام شده و در حال حاضر چند واحد نشان برند فرش خراسان را دریافت کرده‌اند.

تسنیم: تعداد کارگاه‌های متمرکز قالببافی که در استان فعالیت می‌کنند چند عدد است؟

کاظمی: خراسان رضوی در این زمینه جزو استان‌های پیشگام است؛ به عنوان مثال کارگاه‌های اداره فرش آستان قدس رضوی تعداد زیادی از افراد را در این حرفه اشتغال داده‌اند، در شهرستان نیشابور برخی از کارگاه‌ها بیش از 50 نفر کارمند دارند تعداد این کارگاه‌ها در استان خراسان رضوی حدود 50 عدد است؛ این روش می‌تواند در افزایش تولید موثر باشد اما نیاز به سرمایه گذاری در این بخش محسوس است و همانطور که در بالا گفته شد بانک‌ها باید در این زمینه مساعدت‌های لازم را به عمل بیاورند.

تسنیم: در مورد مشکلاتی که واسطه‌ها در این صنعت به وجود آورده‌اند قدری توضیح دهید.

کاظمی: وجود واسطه‌ها در حد تعادل در همه مشاغل مفید است زیرا به عنوان رابط بین تولیدکننده و مصرف‌کننده نهایی قرار می‌گیرند اما تعداد بالای این افراد می‌تواند مشکلاتی را در این حوزه به وجود بیاورد در حوزه فرش دستباف در خراسان رضوی به علت روحیه پنهان‌کاری اکثر تولیدکنندگان این افراد میل دارند، مستقیماً با تجار ارتباط برقرار کنند بنابراین نقش دلال‌ها در این منطقه نسبت به مناطق دیگر کمرنگ‌تر است.

تسنیم: آیا اقدامی برای گذار از طرح‌های سنتی برای تولید محصولات منطبق با بازار تا‌کنون در خرسان‌رضوی به انجام رسیده است؟

کاظمی: دوره‌هایی برای این موضوع در استان خراسان‌رضوی بررگزار می‌شود که هنرمندان و تولیدکنندگان را با نیازهای بازار هدف آشنا می‌کند.

تسنیم: در مورد جایگاه فرش خراسان‌رضوی در بازارهای جهانی قدری توضیح دهید.

کاظمی: به علت پایین‌بودن قیمت فرش تولید شده در خراسان رضوی نسبت به میانگین بهای تولید و تنوع در نوع و اندازه یکی از استان‌هایی است که در این زمینه قطب کشور به حساب می‌آید در نظر بگیرید فرش تبریز با قیمت بالا به دلیل معروفیت برند آن در خود این شهر به فروش می‌رسد، این درحالی است که همان فرش با همان کیفیت در استان‌های دیگر به قیمت پایین‌تر تولید می‌شود که از جمله آن استان‌ها خراسان رضوی است.

همچنین این استان در حوزه فرش‌های بزرگ پارچه رقیب نداشته و در شهرستان‌های این استان از جمله نیشابور کارگاه‌های متمرکزی وجود دارند و فرش‌هایی با سایر بسیار بزرگ به سفارش کشورهای دیگر از جمله کشورهای عربی برای مساجد بافته می‌شود که ممکن است 5 هزار متر مربع متراژ داشته باشد و یکی از کارگاه‌های استان به تازگی قراردادی با یکی از مساجد کشور الجزایر برای بافت فرش مورد نیاز در یکی از مساجد این کشور بسته که در حال اجراست.

همجنین در بازار فرش تزئینی جایگاه فرش استان بسیار بالاست به گونه‌ای که معدود مناطقی هستند که در این زمینه می‌توانند با خراسان رضوی رقابت داشته باشند؛ وجود برندهایی چون نائین خراسان، طرح تبریز و زیرخاکی کاشمر نیز از ظرفیت‌های مهم این صنعت در خراسان رضوی است.

تسنیم: پیشنهادات شما برای بهبود شرایط بازار فرش در خراسان رضوی چیست؟

کاظمی: می‌توان با برنامه ریزی بلند مدت، تغییر در نقشه و طرح فرش‌های تولیدی، افزایش سهم طراحی در قیمت تمام شده، تولید بر اساس سفارش، پرهیز از تولید بدون هدف، مدیریت تولید فرش‌های بزرگ پارچه، احداث و تجهیز مجمتع‌های متمرکز تولید فرش، ارتقای کیفی خدمات تکمیلی، راه اندازی مراکز طراحی، احداث واحدهای رنگرزی مدرن و دیگر مواردی از این دست به ارتقا این حوزه در خراسان رضوی کمک کرد.

همچنین اختصاص سرفصل اعتباری مناسب برای توسعه و آموزش هنر صنعت فرش ایران، پیش بینی تسهیلات بانکی به صورت متمرکز، ایجاد خانه فرش استان، ایجاد نمایشگاه و فروشگاه دائمی در سطح استان، تهیه بسته‌های حمایتی و پشتیبانی از شاغلان در این حرفه، توجه به بازاریابی مناسب و راه اندازی گمرک تخصصی فرش در خراسان رضوی از جمله اقداماتی است که در این حوزه می‌تواند کمک دهنده باشد.

انتهای پیام/