دو پیشنهاد برای افزایش بازده نیروگاه‌های حرارتی
می‌توان با انجام روش‌هایی مانند خرید برق تولیدی ناشی از افزایش بازدهی به قیمت واقعی و روش پرداخت حواله‌ای، بازده نیروگاه‌های حرارتی کشور را افزایش داد و از اتلاف انرژی فسیلی در این بخش کاست.
مطابق با آمارهای ترازنامه هیدروکربوی سال 1392، نیروگاه‌ها با مصرف 30 درصد از کل مصارف سوخت فسیلی (گاز، گازوییل و نفت کوره)، بیشترین سهم مصرف سوخت فسیلی در کشور را دارند. از طرف دیگر، این مراکز تولید برق با بازده میانگین 37 درصدی، بیشترین میزان اتلاف انرژی فسیلی را نیز به خود اختصاص داده اند. یکی از اقدام‌های صورت گرفته در سال های اخیر که امید بود افزایش بازدهی نیروگاه‌های کشور را به همراه داشته باشد، خصوصی‌سازی این نیروگاه‌ها بوده است. اما در عمل با وجود خصوصی شدن بسیاری از نیروگاه‌های کشور در این سال ها ، پیشرفت چشمگیری در این زمینه رخ نداده است و همچنان بازده نیروگاه های کشور پایین است. به همین دلیل، مجلس شورای اسلامی با هدف تسریع در انجام پروژه‌های افزایش بازده در نیروگاه‌ها، بند 19 قانون بودجه سال 92 را تصویب کرد و کلیات محتوای این بند در بند «ه» تبصره 11 قانون بودجه سال 93 نیز تکرار شد.
به پشتوانه این قوانین، به وزارت نیرو اجازه داده شده است برای افزایش بازده نیروگاه‌ها با اولویت افزودن بخش بخار به نیروگاه‌های گازی با سرمایه‌گذاران غیردولتی قرارداد منعقد کند. بر این اساس دولت متعهد است سوخت صرفه‌جویی شده یا معادل آن نفت خام را در مدت دو سال به سرمایه‌گذاران این حوزه تحویل نماید. با این وجود، برخی مشکلات مانند ابهام در نحوه پرداخت ارزش سوخت صرفه‌جویی شده، ابهام در زمینه نوع سوخت نیروگاه، پایین بودن شفافیت بازار خرید و فروش برق و لحاظ نشدن قیمت سوخت در تعاملات و محاسبات مالی نیروگاه موجب شد تا این قوانین و سایر قوانین مشابه اثرگذاری زیادی در این حوزه نداشته باشد.
در ادامه دو راهکار برای ایجاد انگیزه در نیروگاه‌های خصوصی برای تامین مالی و اجرای پروژه های افزایش بازده نیروگاه های کشور ارائه شده است:
1. پرداخت هزینه واقعی تولید برق به ازای افزایش بازده نیروگاه
در این روش، سوخت تحویلی به نیروگاه‌ها با قیمت تحویلی کنونی معامله می‌گردد. در صورتی که بازده نیروگاه افزایش پیدا کند، میزان برق تولیدی مازاد ناشی از افزایش بازده نیروگاه به ازای مصرف سوخت یکسان به قیمت واقعی از نیروگاه خریداری می‌شود. به علت حجم بالای مصرف سوخت در نیروگاه‌ها کوچکترین اشتباهی در اندازه گیری مصرف سوخت و یا تولید برق باعث بروز تفاوت های قیمتی زیادی در پرداخت ها می شود و لذا لازم است در اجرای این طرح، مسئول اندازه‌گیری ها و شیوه‌های اندازه‌گیری به صورت دقیق تعیین شود. به عنوان مثال، تعیین دقیق بازده نیروگاه پیش از عملیات افزایش بازده و تایید افزایش آن یکی از چالش های پیش روی اجرای این طرح است. در این روش، لازم است تعیین شود که چه کسی هزینه قیمت واقعی برق تولید را پرداخت می کند. متولی نیروگاه ها، وزارت نیرو است و سوخت آن ها توسط وزارت نفت تامین می گردد. با افزایش بازده نیروگاه ها، میزان سوخت مورد نیاز نیروگاه ها کاهش می یابد و وزارت نفت می تواند با استفاده از بخشی از درآمدهای حاصله از محل صادرات این سوخت،این هزینه خرید برق با قیمت واقعی را بپردازد. لازم است مدت زمان پرداخت قیمت واقعی هزینه تولید برق به نیروگاه با در نظر گرفتن نرخ بازگشت سرمایه مناسب برای سرمایه گذاری در این بخش محاسبه گردد.
2. دریافت هزینه واقعی سوخت و خرید برق با قیمت واقعی (شیوه پرداخت حواله‌ای)
در این روش، نیروگاه باید هزینه واقعی سوخت را بپردازد و در مقابل برق تولیدی نیز به قیمت واقعی از نیروگاه خریداری می شود. لازم است مبنای ارز ریالی یا دلاری خرید سوخت مصرفی نیروگاه و برق تولیدی نیروگاه‌ها مشخص شود. البته هم نیروگاه‌ها نقدینگی لازم برای خرید سوخت به قیمت واقعی را ندارند و هم وزارت نیرو توانایی پرداخت هزینه واقعی برق به نیروگاه ها را ندارد، بنابراین پیشنهاد می شود نیروگاه به هنگام خرید سوخت، حواله ای به ارزش سوخت خریداری شده به وزارت نفت تحویل دهد و به هنگام خرید برق نیز از وزارت نیرو حواله ای به ارزش واقعی سوخت تحویل بگیرد.
برای اجرای شدن این روش، باید ارزش و شیوه تحویل این حواله میان وزارت نفت و نیرو و همچنین شیوه نقد شدن آنها تعیین گردد. در انتهای هر سال یا هر ماه می توان در مورد این حواله ها، تسویه حساب انجام داد. در این روش لازم است یک پله کان برای این معامله در نظر گرفته شود. به عنوان مثال اگر در ابتدای شروع این طرح، B کیلووات ساعت برق به ازای مصرف A لیتر سوخت در این نیروگاه ها، تولید می شود، این روند به مدت 3 سال ادامه داشته باشد. به این معنی که اگر بازده نیروگاهی افزایش یافت به تبع آن قیمت تمام شده هر کیلو وات ساعت برق تولیدی کاهش می یابد اما برق خریداری شده از نیروگاه با همان قیمتB معامله می‌شود. بعد از پایان سه سال، قیمتB متناسب با محاسبات کاهش پیدا می کند و این روند تا 3 سال دیگر ادامه دارد واگر نیروگاهی بار دیگر در این دوره زمانی، بازده خود را افزایش داده باشد، دوباره سود خواهد کرد.
این طرح می تواند تا مرز بازده متوسط نیروگاه ها در دنیا ادامه پیدا کند. همچنین برای اجرای بهینه این روش، لازم است برای نیروگاه هایی که امکان افزایش بازده کمی دارند و یا اینکه سیکل ترکیبی هستند و امکان افزایش بازده برای آنها بسیار اندک است نیز تدابیری اندیشیده شود. به عنوان مثال، قیمت خرید برق از نیروگاه های دارای بازده بالا در 3 سال اول باید با قیمتی بالاتر نسبت به نیروگاه های با بازده کم یا متوسط خریداری شود.
*سید مسعود احمدی - کارشناس انرژی
انتهای پیام/