پیاده روی اربعین، تجلی احساسات به بلوغ رسیده‌ای است که در عاشورا ایجاد شد

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، زیارت عتبات عالیات عراق و به خصوص کربلای حضرت سیدالشهدا (ع) در تمام روزهای سال فضیلت بسیار زیادی دارد، اما زیارت اربعین سالار شهیدان به دلیل فرمایش امام حسن عسکری (ع) که این زیارت را یکی از نشانه های پنج گانه انسان مؤمن دانسته اند، از اهمیت ویژه ای برخوردار است. هرچند این سنت در سال های دور نیز انجام می شده، اما در سال های اخیر با شور و شکوه استثنایی برگزار می شود.

در این راستا در مصاحبه تفصیلی با  آیت‌الله سید محمد قائم مقامی، کارشناس و سخنران دینی، به بررسی ابعاد و آثار حرکت عظیم و سنت پیاده روی اربعین پرداخته ایم. آیت‌الله قائم مقامی معتقد است که سنت پیاده روی میلیون‌ها شیعه و محب اهل بیت علیهم السلام در اربعین حسینی، حرکت رو به رشدی است که تحقق آن از تصور بسیاری از تحلیل گران اجتماعی و سیاسی خارج است و نمی توانند با استفاده از معادلات سیاسی به این پاسخ برسند که چه شد امروز شاهد حضور میلیونی شیعیان برای زیارت امام حسین (ع) در اربعین آن حضرت هستیم. اما در این حرکت خودجوش و عظیم و عرض ارادت مخلصانه، رمزهایی برای شیعیان و حتی جامعه نهفته است که توجه به آن در تبلیغ عملی دین اسلام کمک بسیاری خواهد کرد.

تسنیم: هرچند که گفته شده «کل یوم عاشورا و کل ارض کربلا» اما در این میان دو مقطع زمانی بسیار مهم برای انتقال مفاهیم قیام امام حسین (ع) وجود دارد که شامل روز عاشورا و روز اربعین می شود. دلایل عزاداری در روز عاشورا کاملا مشخص است، اما چرا اربعین امام حسین (ع) تا این اندازه با شور و شعور بالا برگزار می‌شود؟

در پاسخ به این پرسش باید توجه کرد که قیام امام حسین (ع) در روز عاشورا برای همه زمان ها و مکان ها درس دارد و همه انسان ها در طول تاریخ مخاطب این قیام بزرگ هستند، بنابراین هر زمانی می توان به بررسی مفاهیم عاشورا پرداخت. اما همان طور که در متن پرسش اشاره کردید، شور حسینی به طور مشخص در دو روز عاشورا و اربعین به طور علنی بروز پیدا می کند. البته کلام و شیوه عزادرای ائمه اطهار علیهم السلام این دو روز را به طور ویژه برای برگزاری عزاداری ها مشخص کرده است. به این ترتیب می توان گفت که روز عاشورا روز عزای امام حسین (ع) و یاران آن حضرت به صورت حرکتی درون دینی و طی مراسمی پر شور برگزار می شود اما روز اربعین اقدام عمومی است تا به کاروان آن حضرت بپیوندیم. پس اربعین روز تجدید پیمان با امام شهیدی است که صاحب مفاهیم بزرگ و والای الهی است. در این روز است که همه شور و احساسات مردم جامانده از کاروان آن حضرت عینیت پیدا می کند.

تسنیم: چرا مراسم اربعین و چهلمین روز شهادت حضرت سیدالشهدا (ع) تا این اندازه در میان شیعیان ارج و منزلت دارد؟ درواقع اربعین آن حضرت چه کارکرد ویژه ای دارد که مورد استقبال گسترده شیعیان واقع شده است؟

اربعین در فرهنگ شیعه نقش ویژه و کارکرد مهمی دارد. از یک طرف خاطره کربلا و عاشورا را برای مردم تداعی می کند و باعث می شود که پیوند مردم با قیام حضرت سید الشهدا (ع) مستحکم تر شود و از طرف دیگر هم باب جدیدی از زیارت آن حضرت را به روی ما می گشاید که با پیاده روی و عرض ارادت مخلصانه همراه است. در عین حال در روز اربعین مؤمنان صحنه گردان مراسم هستند و آن را به مانور بزرگ دینی تبدیل کرده و اوج معارف الهی را در قالب این راه پیمایی گسترده از خداوند مسئلت می کنند.

این ظرفیت عقلانی درست چهل روز بعد از شور احساسات حسینی در روز عاشورا به تکامل رسیده و حالا منشاء یک حرکت هدفمند و جهانی می شود. دراین زیارت استدلال های خشک عقلانی با احساسات ناب ایمانی همراه می شود در عین حال احساسات و هیجان ناشی از مصیبت بزرگ عاشورا طی چهل روز به تکامل می رسد و به این ترتیب بسیار عقلانی عالی و احساسات جمعی بهترین فرصت برای انتقال مفاهیم و پیام های آن قیان بزرگ می شود. 

تسنیم: سنت پیاده روی اربعین از چه زمانی در میان شیعیان رواج پیدا کرده است؟

باید توجه داشت که سنت پیاده روی اربعین حسینی طبق روایت های معتبر در زمان امامان معصوم علیهم السلام هم وجود داشت و آن بزرگان با وجود خفقان و ظلم و ستم شدید حاکمان زمان خود در روز اربعین به زیارت مزار مطهر امام حسین (ع) می رفتند. اولین بار هم نقل شده که عبدالله جابر انصاری در همان سال 61 هجری به زیارت آن حضرت رفت.

تسنیم: در روایت های بسیاری از جمله حدیث شریفی از امام حسن عسکری (ع) می خوانیم که زیارت اربعین یکی از علامت های انسان مؤمن است. راز و رمز حقیقی چنین حدیثی چیست؟

راز تاکید مؤکد روایت های رسیده از اهل بیت علیهم السلام در مورد زیارت امام حسین (ع) و اینکه این زیارت را در زمره ویژگی‌ها و علامت های مؤمن شمرده اند تا سال های قبل از پیروزی انقلاب اسلامی به خوبی برای مشخص نشده بود. هر چند که این موضوع در دوران خلافت ملعون عباسی تا اندازه ای معلوم شده بود و نشانه ای از عمق روابط و ارادت شیعیان نسبت به آن حضرت محسوب می شد اما این راز تا چند سال گذشته همچنان مخفی مانده بود. این در حالی بود که عالمان دین بارها در مورد زیارت امام حسین (ع) در روز اربعین تاکید داشته اند و بسیاری از افراد در متن زیارت اربعین در پی کشف راز زیارت اربعین بودند با توجه به این که این زیارت در مقام تعلیل قیام امام حسین (ع) مطالب ناب و شگفت انگیزی را در خود دارد. به طوری که هدف اصلی از قیام امام حسین (ع) را بیرون آوردن مردم از جهل و نادانی دانسته و عالمان دین نیز در همین راستا سعی می کردند با فعال کردن عقل های مردم مانع از رفتارهای جاهلانه شوند.

هرچند که این نوع رویکرد نسبت به زیارت اربعین با توجه به تبیین اهداف قیام آن حضرت نگرشی مبنایی و مستند است، اما نمی تواند راز اصلی درباره زیارت اربعین و قرار گرفتن آن به عنوان یکی از علامت های مؤمن را مشخص کند. اما امروز به برکت انقلاب اسلامی در کشورمان شعله های دینداری و دین باوری از زیر خاکستر زمان سر بر آورده و هر روز باعث مشخص شدن افق های جدیدی از دینداری در بین مردم می شود. در این میان زیارت اربعین و بزرگداشت چهلمین روز از شهادت امام حسین (ع) هم رنگ و عطر تازه ای به خود گرفته و باعث شده است که معارف اهل بیت علیهم السلام فرصتی برای ظهور و بروز پیدا کند.

تسنیم: یعنی مراسم پیاده روی اربعین به سمت کربلای معلی رمز اصلی زیارت اربعین بوده است؟

همین طور است. این حرکت رو به رشد نه تنها در طول تاریخ سابقه نداشته و هیچ گزارشی از چنین حرکت عظیمی حتی در ابعاد کمتر از میلیونی در تاریخ وجود ندارد، بلکه تحقق آن از تصور بسیاری از تحلیل گران اجتماعی و سیاسی هم خارج است و نمی توانند با استفاده از معادلات سیاسی به این پاسخ برسند که چه شد امروز شاهد حضور میلیونی شیعیان برای زیارت امام حسین (ع) در اربعین آن حضرت هستیم.

البته باید به این نکته هم توجه داشت که ادعای کشف رمز و راز تاکید روایت های ائمه اطهار علیهم السلام درباره زیارت اربعین مطلبی نسنجیده است، اما باز شدن پنجره جدیدی برای فهم این حقیقت و کنار رفتن پرده ای از این راز الهی حقیقتی است که امروز شاهد آن هستیم . به نظر می رسد که مراسم پیاده روی اربعین قرار است مقدمات اجتماعی و سیاسی و فرهنگی در ظهور امام زمان (عج) را فراهم کند و نه فقط شیعیان و محبان اهل بیت علیهم السلام را، بلکه جامعه جهانی را آماده ظهور آن حضرت کند.

تسنیم: بنابراین با یک نگاه کلی آیا می توان نتایج و آثار زیارت اربعین را در ابعاد داخلی و مربوط به شیعیان و همچنین ابعاد جهانی دسته بندی کرد؟

بله، همان طور که اشاره کردید بخشی از آثار برگزاری مراسم اربعین به شیعیان و دوستداران ائمه اطهار علیهم السلام مربوط است که باعث می شود سبک زندگی جدیدی را تجربه کرده و مانور بزرگ انسانی را که در بین تمام کشور بی نظیر است به نمایش بگذراند و همچنین تمرین آمادگی برای حرکت های عظیم در زمان ظهور امام زمان (عج) هم محسوب می شود. اما بخشی از آثار مراسم اربعین و پیاده روی به سمت کربلای معلی و بارگاه منور امام حسین (ع) و حضرت ابالفضل (ع) به سمت جهان اسلام ، و نه فقط شیعیان، است که فقدان اهل ولایت را در میان تمامی معارف تحریف شده موجود نشان می دهد و به این ترتیب باعث می شود تعصب های کورکورانه و تقلیدهای بی جا از بین مسلمانان برداشته شود تا در مواجهه با امام زمان (عج) به خوبی بتوانند حجت خدا را درک کنند. اثر سوم در برگزاری مراسم اربعین متوجه همه ادیان و مکتب های خدا پرستی است که شعار اصلی و کلمه توحید را تذکر می دهد .

در عین حال باید متوجه آثار جهانی این مراسم هم باشیم که همه انسان ها با هر دین و مذهب و از هر کشور و سرزمینی را هدف قرار داده و هیچ استثنایی در بین مردم قائل نیست. البته باید توجه داشت که هر اندازه حقایق و مفاهیم قیام عاشورا در روز اربعین به شیوه بهتری اعلام شود ، زمینه برای اقبال عموم مردم جهان به سمت حقانیت اسلام بیشتر خواهد شد.

تسنیم:‌ با این توضیحات آیا می توان نتیجه گرفت که این حدیث نبوی که فرمودند «انّ الحسین مصباح الهدی و سفینة النجاة» در طی اربعین بروز و عینیت پیدا می‌کند؟

باید توجه داشت که این حدیث نبوی تنها مختص به روز اربعین حسینی نیست و مربوط به تمام دوران است، اما همان طور که اشاره شد ظرفیت عظیم هدایت گری و دستگیری از همه مردم غرق شده در لذات و مادیات در دوران آخر الزمان یکی از برکت های قیام امام حسین (ع) بوده در ظرف دنیا تحقق پیدا می کند و حقیقت آن در آخرت تجلی می یابد . درواقع همین حدیث پیامبر اسلام (ص) در مراسم اربعین به شیوه ای جدید تجلی پیدا می کند. چون در دنیایی که تلاش بسیاری از مردم به سمت بهره برداری هر چه بیشتر از لذت های دنیایی و مادی و برخورداری از یک زندگی دنیایی است ، باید دقت کرد که چطور می شود میلیون ها انسان در شرایط ناامنی موجود در کشور عراق و با وجود تهدیدها و فعالیت های تکفیری ها و گروه های داعش، باز هم به این کشور سفر می کنند و از هیچ تهدید و جنایتی ترسی به خود راه نمی دهند. حتی شاید در آخر هم بسیاری از این زائران موفق نشود از نزدیک مزار شریف امام خود را زیارت کنند ، اما باز هم نه تهدید، نه ناامنی و نه امکانات محدود برای استراحت و تغذیه مانع زیارت شان نمی شود. این ها همان احساسات به بلوغ و رشد رسیده ای است که در روز عاشورا ایجاد شده و مردم غرق در دنیای مادیات، به سمت آن کشتی نجات حرکت می کنند. در عین حال همین حرکت با پای پیاده است که می تواند مردمی که در دام تبلیغات ضد اسلامی نظام سلطه شده اند را نجات داده و تبلیغ عملی دین آزادی بخش اسلام باشد.

انتهای پیام/