کوبیدن درب مساجد و روشن کردن شمع مقابل آن در روزهای اول ربیع، خرافه است
حجت الاسلام و المسلمین سید کاظم ارفع، پژوهشگر دینی میگوید: انجام مراسمی با عنوان «صفر به در» و یا «طلع صفر» تنها مراسم خرافی است که هیچ پشتوانه قرآنی و حدیثی در باره آن وجود ندارد.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، در روزهای اول ماه ربیع الاول شاهد رفتارهایی از سوی برخی از مردم در شهرهای مختلف هستیم که نبودن منشاء روایی و قرآنی برای این نوع رفتارها، دلیل خرافی بودن آنهاست. مراسمی مانند روشن کردن شمع در جلوی درب مساجد و یا کوبیدن درب هفت یا هفتاد مسجد در زمان قبل از طلوع آفتاب در اولین روزهای ماه ربیع الاول که البته این نوع مراسم بیشتر در شهر تهران دیده میشود و در شهرهای دیگر به شیوههای دیگری مانند فرو کردن پاها در آب دریا در شهرهای جنوبی کشور نمایش داده میشود. افرادی هم که چنین رفتارهایی را انجام میدهند، باور دارند که ماه صفر نحس است و از این طریق میخواهند نحوست ماه صفر را از خود و خانوادهشان دور کنند!
حجت الاسلام و المسلمین سید کاظم ارفع، پزوهشگر دینی، در این باره توضیح میدهد که: «هیچ روز و ماهی در طول سال وجود ندارد که نحس باشد، بلکه انسانها از طریق اعمال بد و گناهان خود زمان را برای خود و خانوادهشان نحس و بدیمن میکنند. بنابراین انجام مراسمی با عنوان «صفر به در» و یا «طلع صفر» تنها مراسم خرافی است که هیچ پشتوانه قرآنی و حدیثی در باره آن وجود ندارد.»
در ادامه گفتوگو تسنیم با حجت الاسلام و المسلمین سید کاظم ارفع، پزوهشگر دینی را در رابطه با این موضوع و این مراسمها میخوانید.
تسنیم: به طور کلی آیا در دین اسلام زمانی تحت عنوان نحس وجود دارد؟
یکی از مسائلی که جزء خرافات بوده و جزء دین اسلام محسوب نمیشود، اعتقاد به مسائلی است که نه منشاء روایی و آیات قرآن کریم دارد و نه از لحاظ عقلانی میتوان بر آنها صحه گذاشت. بخشی از این مسائل به خرافاتی مربوط است که در ملیت وجود دارد و ایرانیها به آن مبتلا هستند، مسائلی مانند مراسم چهارشنبه سوری و آتش بازی در آستانه سال نو که در کنار ایجاد خطرهای بسیاری برای جان انسانها، موجب مردم آزاری میشود. این سنتها ریشه بت پرستی دارد.
متاسفانه در میان مسلمانان و پیروان مکتب اهل بیت علیهم السلام نیز برخی مراسم خرافی به عنوان جنبه دینی وارد شده است در حالی که هیچ منشاء دینی ندارد. یکی از این موارد که این روزها رواج دارد، برگزاری مراسم صفر به در است. جالب است که این نوع مراسم معمولا توسط افرادی اجرا میشود که کمتر اهل مسجد بوده و در طول سال حضور کمتری در نمازهای جماعت دارند.
این افراد معمولا در روزهای اول ماه ربیع الاول در هنگام سحر و معمولا در زمان قبل از نماز صبح به مسجدها میروند و باور دارند که اگر در این هنگام تا بین الطلوعین درب هفت مسجد را بزنند و یا شمعی در جلوی درب مساجد روشن کنند، حاجت خود را میگیرند. حتی گاهی این تعداد را به هفتاد مسجد میرسانند. این در حالی است که هیچ روایت و حدیثی در این مورد وجود ندارد و در عین حال این رفتار عقلایی نیست.
تسنیم: عدهای از افرادی که چنین رفتاری را انجام میدهند، معتقدند که ماه صفر نحس است. بر اساس کدام آیات و روایات اسلامی میتوان چنین مطلبی را نقض کرد؟
خداوند تبارک و تعالی یوم نحس خلق نفرموده است و اگر نحسیای در این دنیا وجود داشته باشد، از سوی بندگان خداست که با اعمال ناشایست و گناهان روز و ماه و سال را بر خود نحس و بد میکنند. شأن نزول سوره مبارکه والعصر نیز در همین زمینه است که عدهای عصرها در صدر اسلام به گناهان و گفتگوهایی مشغول میشدند و چند روز در همان ساعت از روز خبرهای ناگوار برای آنها آورده شد و یکی از آنها آن ساعت را نحس خواند. خداوند متعال برای اصلاح و ارشاد آنها فرمود: «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ؛ وَالْعَصْرِ؛ إِنَّ الْإِنسَانَ لَفِی خُسْرٍ؛ إِلَّا الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ وَتَوَاصَوْا بِالْحَقِّ وَتَوَاصَوْا بِالصَّبْرِ؛ سوگند به عصر [غلبه حق بر باطل] که واقعا انسان دستخوش زیان است؛ مگر کسانى که گرویده و کارهاى شایسته کرده و همدیگر را به حق سفارش و به شکیبایى توصیه کردهاند.»
بنابراین شر و بدی از سوی خود انسان ایجاد میشود و زمانها اعم از روز و ماه و سال هیچ نحوست و بدیمنی ندارند. همان طور که خداوند متعال میفرماید: «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ؛ قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَقِ؛ مِن شَرِّ مَا خَلَقَ؛ وَمِن شَرِّ غَاسِقٍ إِذَا وَقَبَ؛ وَمِن شَرِّ النَّفَّاثَاتِ فِی الْعُقَدِ؛ وَمِن شَرِّ حَاسِدٍ إِذَا حَسَدَ؛ بگو پناه میبرم به خداوند سپیده دم، از شر آنچه آفریده؛ و از شر تاریکى چون فراگیرد؛ و از شر دمندگان افسون در گرهها؛ و از شر [هر] حسود آنگاه که حسد ورزد.» به این مفهوم که شر و بدی و نحسی از جانب انسانها و مخلوقات است که با افسون و حسادت و گناهان شر ایجاد میکنند، نه اینکه خداوند متعال بدی و نحوست را در زمان خاصی خلق کرده باشد.
در عین حال باید توجه داشت که اگر ماه صفر نحس بود، ممکن نبود که وجود مبارک امام موسی کاظم (ع) در این ماه متولد شود. و یا ماجرای رحلت پیامبر اسلام (ص)، شهادت امام حسن مجتبی و امام علی بن موسی الرضا علیهما السلام در ماه صفر نشان میدهد که این ماه نحس نیست، چراکه اینها همگی مقدس بودهاند و روزهای نحس چنین اتفاقهایی برای آنها رقم نمیخورد. چون اصولا هیچ نحسی در آفرینش خداوند وجود ندارد و هرچه خداوند خلق فرموده نور و شفا و نوانیت است.
تسنیم: آیت الله شیخ عباس قمى (ره) در کتاب مفاتیح الجنان حدیثی را به نقل از رسول اکرم (ص) نوشته است که آن حضرت به کسی که مژده تمام شدن صفر را به ایشان بدهد، وعده بهشت دادهاند. منظور از این حدیث چیست؟
روایت شده که پیغمبر اسلام (ص) در مجلسی فرمود: «من بشرنی بخروج آذار فهو من اهل الجنة؛ هر کسی که مژده تمام شدن ماه آذار را به من بدهد، من را خوشحال کرده و او از اهل بهشت است.» مدتی بعد، ابوذر غفاری تمام شدن ماه صفر را به آن حضرت مژده داد. برداشت بنده از این حدیث آن است که پیامبر اکرم (ص) میدانستند که وفات ایشان در ماه صفر اتفاق میافتد و وقتی ماه صفر تمام میشد، متوجه میشدند که در آن سال مقدر نبوده که پرونده زندگی ایشان در این دنیا بسته شود.
تسنیم: شما به عنوان امام جماعت مسجد، تا به حال شاهد این گونه رفتارهای خرافی در اوایل ماه ربیع الاول بودهاید؟
بله. من هم امام جماعت هستم، معمولا در نماز صبحهای مسجد که به جماعت برگزار میشود، در روزهای اول ماه ربیع میبینم که افرادی در مقابل مساجد شمع روشن میکنند و پلههای مسجد را با این کار کثیف میکنند که در نماز جماعت هم شرکت نمیکنند. گاهی با این افراد برخورد ملایم میکنیم و تذکر میدهیم اما لازم است که در این زمینه اطلاع رسانی بیشتری انجام شود تا این گونه خرافات در جامعه از بین برود و مردم به جای پرداختن و مشغول شدن به مراسم خرافی، به اصل دین توجه کنند و با نماز و دعا درصدد رفع مشکلات دنیایی و آخرتی خود برآیند.
تسنیم: آیا میتوان این گونه رفتارهای خرافی را به نوعی بدعیت در دین تلقی کرد تا از این طریق مردم را از این رفتارها بازداشت؟
بله، باید توجه داشت که هر رفتار و عملکردی که با عنوان دین اسلام انجام شود اما درواقع در آیات قرآن کریم و نه در احادیث و سبک زندگی ائمه اطهار علیهم السلام هیچ دستوری درباره آن وجود نداشته باشد، بدعت در دین نامیده میشود. بر همین اساس این گونه مراسم خرافیای که در روزهای اول ماه ربیع الاول انجام میشود هم بدعت هستند.
چون نه در مورد کوبیدن درب مساجد، روشن کردن شمع جلوی آنها و سایر رفتارهای این چنینی در روز آخر ماه صفر و روزهای اول ماه ربیع هیچ دستورالعملی در دین اسلام وجود ندارد تا این کارها را تایید کند. درنتیجه در زدن مسجدها در ماه صفر هیچ روایت و دستور شرعی و مستندی ندارد و تنها خرافهای است که زمینه اجتماعی و عرفی دارد. همین طور شکستن قلیانها که در بعضی از شهرها مانند بوشهر اتفاق میافتد، مراسمی است که در بین مردم آن شهر دامن زده شده و به مرور زمان گسترش پیدا کرده تا اینکه به یک مراسم خرافی تبدیل شده است. اما باعث تاسف است که از عدهای از مردم آن قدر به این نوع کارها که هیچ اساسی ندارد توجه دارند و به آن میپردازند که حتی به فرزندان و نسلهای بعد از خودشان هم آموزش میدهند، گویی که این رفتارها عملکرد دینی و واجب است اما با همین کار مانند سر زدن به هفت مسجد در هنگام اذان صبح و زدن در آنها، حتی فرصت اقامه نماز صبح را هم از دست میدهند.
تسنیم: با این توضیحات، شیوه صحیح رفع گرفتاریها چیست؟ درواقع در دین اسلام چه جایگزین مناسبی برای این گونه رفتارهای خرافی وجود دارد؟
در روایت مستندی نوشته شده که امام جعفر صادق (ع) فرمودهاند: «مایمنع احدکم اذا دخل علیه غم من غموم الدنیا ان یتوضا ثم یدخل المسجد فیرکع رکعتین یدعوالله فیهما، اما سمعت الله تعالى یقول: واستعینوا بالصبر و الصلاة» به این معنا که «چه مانعى دارد که چون یکى از شما غم و اندوهى از غمهاى دنیا بر او درآمد، وضو بگیرد و به مسجد برود و دو رکعت نماز بخواند و براى رفع اندوه خود خدا را بخواند و دعا کند. مگر نشنیده اى که خدا مى فرماید: در گرفتاریها از صبر و نماز کمک بگیرید.» درواقع نماز شیوه ارتباطی انسان با خداوند متعال است و بهترین مسیر برای قرب الهی و رفع گرفتاریها از طریق صبر و نماز طی میشود.
اما اینکه برخی باور دارند که اگر در سحرهای روزهای اول ماه ربیع الاول درب مسجد را بزنند، حاجت خود را گرفته و مشکلاتشان مرتفع میشود باید با خود بیاندیشند که بر اساس چه منطق و دلیل عقلانی چنین امری ممکن است؟ درواقع باید منشاء قرآنی و تاریخی از صدر اسلام وجود داشته باشد که چنین امری را تایید کند.
تسنیم: مراجع عظام تقلید درباره این نوع رفتارها و مراسم چه نظری دارند؟
باید توجه داشت که مراجع عظام تقلید هم تاکید کردهاند که دق الباب هفت مسجد و روشن کردن شمع پشت در مسجدها در ماه صفر و هر رفتاری در این زمینه، کاری خرافی است. به عنوان مثال پاسخ امام خامنهای به استفتائی درباره دق الباب مساجد آن است که فرمودهاند: «عمل فوق الاشاره مستند روایی ندارد و شیوه قابل تأیید نیست، اگر چه اصل اذکار و ادعیه و طلب حاجات از خداوند متعال عمل پسندیده است، لیکن اشکال در شیوه عمل به نحو یاد شده است. آقایان علماء اعلام (دامت افاضاتهم) و مؤمنین (ایدهم الله تعالی) با پند و اندرز و موعظه و نصیحت از رواج چنین رفتارهایی که چه بسا ممکن است منتهی به وهن مذهب شود، جلوگیری کنند.»
حضرت آیت الله مکارم شیرازی هم در این باره پاسخ دادهاند که: «این یکی از خرافات عوام است، دستور دینی برای بوسیدن درب مساجد و تبریک گفتن به حضرت زهرا (س) در پایان ماه صفر وجود ندارد. با توجه به اینکه این عمل در روایات معصومین علیهم السلام وارد نشده است، انجام آن به عنوان یک عمل مستحب شرعی جایز نیست و سزاوار است ائمه محترم جماعات مردم را به سوی مراسم و توسلاتی دعوت کنند که در روایات معصومین علیهم السلام وارد شده است وگرنه ممکن است افراد منحرف برای وهن مذهب هر روز امر تازهای اختراع کنند و ناآگاهان را به سوی آن دعوت کنند.»
آیت الله صافی گلپایگانی نیز در این باره نظر دادهاند که: «1- مستند روایی بر عمل مذکور به نظر نرسیده والله العالم. 2- با عدم مستند شرعی تأیید آن معنی ندارد. والله العالم. 3- علمای اعلام باید مردم را آگاه کنند. وفقکم الله. والله العالم.»
* عکس خبر: عقیق
انتهای پیام/