ادغام وزارت نفت و نیرو و یک نکته

به گزارش خبرگزاری تسنیم، وحید حاجی‌پور در روزنامه جوان نوشت: فرهنگ سازمانی متفاوت نفت و نیروطبق پیشنهاد سازمان برنامه و بودجه به پاستور، ایده تشکیل وزارت انرژی قرار است در جلسه هیئت دولت به شور گذاشته شود و نتیجه هر چه که باشد به مجلس تحویل شود، فارغ از اینکه این ایده قرار باشد مورد تأیید دولت یا مجلس قرار گیرد باید توجه داشت که در ادغام وزارتخانه‌های اقتصادی توجه ویژه به ساختارها و فرهنگ سازمانی وزارتخانه‌ها مهم‌ترین شاخص در درستی یا عبث بودن ایده ادغام به شمار می‌رود.

به طور کلی، تجمیع وزارتخانه هایی که فعالیت‌شان حول یک محور کاری است در دنیا پدیده‌ای رایج است. امروزه بیشتر کشورهای صنعتی و در حال توسعه برای افزایش بهره وری و جلوگیری از اصطکاک‌های کاری فعالیت‌های نهادهای مربوطه را متمرکز کرده و به منظور چابک‌سازی سیستم، ساختاری قوی و منطبق بر مطالعات دقیق را عملیاتی می‌کنند.

ایده تشکیل وزارت انرژی به سال‌های پایانی دهه 80 برمی‌گردد که به دلایل مختلف از جمله تغییر ساختار شرکت ملی نفت متوقف شد. بیژن نامدار زنگنه که روزگاری مسئولیت وزارت نیرو را بر عهده داشت با پیاده‌سازی ایده‌های «نیرویی» در «نفت» سعی کرد این دو وزارتخانه را به شباهت هم در‌بیاورد که الگوی وی در نفت تا حدودی شکست خورد چراکه صنعت نفت بر‌خلاف وزارت نیرو، صنعتی زنجیروار و به هم متصل است و بخش‌های گاز، پالایش و پخش و پتروشیمی به شدت به نفت وابسته هستند، درست بر‌خلاف وزارت نیرو که معاونت آب کار خود را انجام می‌دهد و معاونت برق نیز به انجام امور محول شده مشغول است.

این تفاوت بزرگ به خودی خود گواه این ادعاست که دو وزارتخانه در سیستم‌ها و روابط سازمانی به یکدیگر شباهت ندارند و از فرهنگ سازمانی مختص خود تبعیت می‌کنند. بخش برق وزارت نیرو اما وابستگی فراوانی به نفت دارد چراکه گاز و فرآورده‌های نفتی اصلی‌ترین منبع تولید برق به شمار می‌روند، به همین دلیل میزان پیروی برق، بیشتر از پالایش و پخش و پتروشیمی نباشد کمتر هم نیست. در ایده مطرح شده توسط سازمان برنامه، معاونت برق به وزارت نفت الصاق شده و وزارت انرژی را تشکیل می‌دهند و آب هم به وزارت جهاد پاس داده می‌شود.

گرچه تأسیس وزارت انرژی یک ایده مؤثر و قابل تحقق «روی کاغذ» است اما بدون تردید نمی‌توان تفاوت‌ها را کنار گذاشت و بر اساس یک کلی‌نگری به سمت ادغام پیش رفت. در این میان فرهنگ سازمانی دو وزارتخانه مهم‌ترین فاکتوری است که باید آن را در نظر داشت.

وزارت نفت با فرهنگ سازمانی صد و چند ساله، خود را بسیار برتر از نهادهایی چون نیرو می‌داند. به سبب نقش تعیین کننده این وزارتخانه در اقتصاد کشور، فرهنگ سازمانی نفت فرهنگی است مبتنی بر خود‌برتربینی، خاص، مؤثر و... که با این فرهنگ، دیگران را فاقد این خصایص می‌داند و معتقد است اگر نفت نباشد دیگر کشوری به نام ایران وجود ندارد. همین نوع نگاه اختلافات جدی را میان دو وزارتخانه به وجود آورده است به نحوی که کارکنان وزارت نیرو، از نفت دل خوشی ندارند و در این اختلاف کهنه، انتقادات جدی به آن وارد می‌کنند.

در ماجرای انحلال وزارت نفت و ادغام آن در وزارت نیرو در دولت دهم، نیروهای نفت دچار سرخوردگی شده و عاصی از این موضوع، نپذیرفتند که در «نیرو» حل شوند چراکه جایگاه خود را فراتر از این ادغام می‌دیدند و معتقد بودند اگر قرار باشد ادغامی در کار باشد، آن ادغام باید هضم نیرو در نفت باشد و‌لا‌غیر.

با توجه به چنین فرهنگ سازمانی به طور قطع ادغام می‌تواند ضربات بزرگی به بدنه حوزه انرژی وارد کند، هرچند نگارنده بر این باور است در حالت کلی تشکیل وزارت انرژی ضروری است اما نه به هر قیمتی، هدف ادغام افزایش بهره وری و کارایی و متمرکز‌سازی نظام تصمیم‌گیری است که با توجه به مشکل موجود، بی‌شک نمی‌توان در وزارت انرژی به آن دست یافت.

نگاهی تک بعدی به وزارت انرژی که به نظر می‌رسد حاصل اختلافات قدیمی و نواختن تیر آخر است بلای جان ایده‌های ادغام شده است. در شرایطی که ساختار وزارت نفت قصد تغییر دارد و اساسنامه شرکت ملی نفت در دست تصویب است، نمی‌توان به ادغام اندیشید. وزارت نفت با مشکلات بیشماری که با آن مواجه است نه می‌تواند میزبان توسعه سازمان خود باشد و نه وزارت نیرو دوست دارد در سایه نفت، گذر ایام ببیند. با توجه به چالش‌های موجود در صنعت نفت و نیرو و همچنین رابطه نه چندان دوستانه این دو وزارتخانه بهتر است این هدف در میان مدت دنبال شده و در صورت بررسی دقیق تشکیل وزارت انرژی، برنامه‌ای مدون و گام به گام در دستور کار قرار گیرد.

انتهای پیام/