زنگ خطر نابودی تالاب‌های ۱۱ هزار ساله لرستان/مرگ تالاب‌ها و سبز شدن مزارع

به گزارش  خبرگزاری تسنیم از خرم‌آباد، استان لرستان دارای ظرفیت‌های محیط زیستی فراوانی است اما این نعمت‌های خدادادی در پی خودخواهی‌های بشر در حال از بین رفتن هستند که به عنوان نمونه می‌توان به مرگ تدریجی تالاب‌های زیبای استان در پی تغییر کاربری، قاچاق سمندر و شکار حیات وحش اشاره کرد.

در راستای مشکلات محیط‌زیستی استان با مهرداد فتحی بیرانوند مدیرکل محیط‌زیست استان لرستان که به دفتر خبرگزاری تسنیم  لرستان آمده بود به گفت‌وگو پرداختیم که مهم‌ترین محورهای بحث در بخش دوم به شرح ذیل است:

• 368 گونه جانوری و 1700 گونه گیاهی در استان لرستان وجود دارد که 70 گونه گیاهی و سه گونه جانوری اندمیک است.

• تالاب‌های استان با تغییر کاربری که برخی افراد انجام داده‌اند از بین رفته و تبدیل به اراضی کشاورزی شده‌اند.

• طی 40سال گذشته 90 درصد حیات‌وحش کشور از بین رفته است.

• لرستان اولین استانی است که در همه شهرستان‌های آن شعب ویژه جرائم زیست‌محیطی وجود دارد.

• پاسگاه‌های احداث شده در لرستان اوایل سال 95 به بهره‌برداری می‌رسند.

• نخستین پاسگاه خیرساز کشور در استان لرستان احداث می‌شود.

• به خاطر امنیتی که در حوزه تالاب‌ها انجام‌شده 70 درصد مهاجرت پرندگان نسبت به سال گذشته افزایش یافته است.

• آزمایشگاه محیط‌زیستی غرب کشور در استان لرستان احداث و اوایل سال آینده به بهره‌برداری می‌رسد.

آنچه می‌خوانید مشروح گفت‌وگوی مدیرکل محیط‌زیست استان لرستان با خبرنگاران تسنیم است که بخش نخست آن با عنوان فاجعه نابودی جنگل‌های زاگرس در راه است منتشر و بخش دوم آن نیز در ذیل آمده است.

تسنیم:چند گونه گیاهی و جانوری در استان وجود دارد؟ تاکنون چه اقداماتی برای حفظ گونه‌های نادر گیاهی و جانوری که در حال انقراض هستند انجام شده است؟

فتحی بیرانوند: لرستان یکی از استان‌های خاص در زمینهٔ محیط‌زیست است؛ علی‌رغم اینکه استان لرستان 1.7 درصد از مساحت کشور را شامل می‌شود 25 درصد تنوع زیستی در همین 1.7 درصد مساحت کشور تعبیه‌ شده که بی‌نظیر است اما این اهمیت شاید برای کشور ناشناخته و مغفول مانده است.

اختلاف ارتفاع در استان لرستان سبب شده تنوع زیستی کم‌نظیری را شاهد باشیم به‌ طوری‌که 368 گونه جانوری و هزار و 700  گونه گیاهی در استان لرستان وجود دارد که سمندر و دو گونه ماهی کور، سه گونه جانوری اندمیک استان به شمار می‌رود که در دنیا منحصربه‌فرد است.

حدود 70 گونه گیاهی اندمیک در استان وجود دارد که بخش اعظم آن در منطقه حفاظت‌ شده اشترانکوه است؛ چون استان لرستان شرایط توپوگرافی خاصی دارد گونه‌های اندمیک دیگری نیز وجود دارد که هنوز شناسایی نشده‌اند.

کارهای علمی برای حفاظت گونه‌های اندمیک استان پیگیری می‌شود، در حوزه ماهی‌کور نیز اکیپی چهار نفره از سازمان تشکیل‌شده و کارهای تثبیت لاریزه‌های منطقه ماهی‌کور را انجام می‌دهند.

طی چند ماه اخیر بحث تعقیب و بازنگری در جرائم شکار صید انجام‌شده که گاها بعضی از جریمه‌ها تا 10 برابر نیز لحاظ می‌شود از جمله در بحث سمندر و ماهی کور که جریمه هرماهی دو میلیون تومان و جریمه هر سمندر 200 هزار تومان است.

تسنیم: با توجه به اینکه سمندر طی سال‌های اخیر مورد قاچاق قرار گرفته و در خطر انقراض است چه اقداماتی برای حفاظت از این گونه نادر انجام شده است؟

فتحی بیرانوند: سمندر گونه  نادری است که در لیست سرخ آی یوسی آان وجود دارد و به ‌شدت در معرض خطر انقراض است بر اساس کنوانسیون سایتس جهانی همه کشورها موظف هستند از قاچاق این‌گونه نادر جلوگیری کنند.

90 درصد از زیستگاه سمندر در استان لرستان و بخش کوچکی در شمال استان خوزستان است که متأسفانه در سنوات گذشته به ‌ویژه در ایام نوروز افراد متمکن به‌ عنوان یکی از سین‌های هفت‌سین از آن استفاده می‌کردند و برخی افراد دلال و قاچاقچی سمندر نیز در زیستگاه‌ها ورود و آن‌ها را می‌بردند.

سال گذشته جلوگیری از قاچاق سمندر یکی از دغدغه‌های اصلی بود که در این راستا کارگاه آمایش استانداری ورود و تمام دستگاه‌های انتظامی، اطلاعاتی و قضایی در این زمینه هماهنگ شدند.

با استقرار پاسگاه‌های گشت سیار، کنترل‌های خوب و با آموزش جوامع محلی برای نخستین بار در تاریخ کشور از قاچاق سمندر جلوگیری شد و بر اساس اعلام رسمی سازمان، سال گذشته هیچ‌گونه گزارشی مبنی بر قاچاق سمندر در بازارهای کشور وجود نداشت.

با توجه اینکه ایام عید را پیش روداریم کارگروه آمایش محیط با حضور شهرستان‌های شمال استان خوزستان در شهرستان پلدختر تشکیل شد تا از این سرمایه ملی حفاظت شود.

اقدامی اساسی برای جلوگیری از این‌ گونه نادر انجام‌ و دو منطقه که بیشترین حوزه زیستگاه سمندر است شناسایی‌شده، پاسگاه‌های سیار در این مناطق دایر است و 10 الی 15 نیرو در ایام نوروز به ‌صورت شبانه‌روز در منطقه حضور دارند تا به‌ صورت موقت جلوی قاچاق سمندر گرفته شود.

تسنیم:با توجه به توان اکولوژیکی که در لرستان وجود دارد چند درصد از مناطق استان تحت مدیریت است؟

فتحی بیرانوند: بر اساس آمارهای اعلام‌شده طی 40 سال گذشته، 90 درصد حیات‌وحش کشور از بین رفته است بنابراین بر اساس کنوانسیون‌های بین‌المللی همه کشورها موظف هستند حداقل 10 درصد از مساحت سرزمینی خود را تحت مدیریت چهارگانه محیط‌زیست درآورند.

متأسفانه استان لرستان نیز به خاطر کم‌کاری‌هایی که در گذشته شده به آن نرم استاندارد نرسیده و با وجود اینکه دارای هزار درصد توان اکولوژیکی است اما میانگین کشوری 10 درصد است؛ اعتقاد بر این است چون تنوع زیستی در استان خیلی بالا است باید به‌جای 10 درصد، 30 تا 40 درصد تحت مدیریت باشد و حوزه‌های تنوع زیستی در اختیار محیط‌زیست قرار بگیرد.

تسنیم:مناطق حفاظت شده استان در سال 95 افزایش می یابد؟

فتحی بیرانوند:سطح کنترل پناهگاه حیات‌وحش از مناطق حفاظت‌شده بیشتر است به همین دلیل مصوبه نخستین پناهگاه حیات‌وحش در چهار منطقه پارک‌های ملی، آثار طبیعی و ملی، پناهگاه حیات‌وحش و مناطق حفاظت‌شده برای 900 هکتار به‌ عنوان مناطق حیات‌وحش از شورای عالی حفاظت محیط‌زیست گرفته و به‌ صورت رسمی ابلاغ‌شده است.

پرونده یک منطقه به اسم سمندر 2 تکمیل و در شورای عالی حفاظت محیط‌زیست در دستور کار است که امیدواریم با پیگیری‌های انجام‌شده در نخستین جلسه شورای عالی حفاظت محیط‌زیست بتوانیم مصوبه یک منطقه خیلی وسیع حدود 23هزار هکتار به ‌عنوان منطقه حفاظت‌شده را بگیریم که اگر این مصوبه گرفته شود حفاظت‌ها شدیدتر می‌شود.

در حال حاضر شش تا هفت درصد از مناطق استان لرستان در قالب مناطق چهارگانه تحت مدیریت محیط‌زیست است که پرونده‌هایی را به تهران ارسال کرده که اگر این پرونده‌ها در شورای عالی حفاظت محیط‌زیست مطرح شوند به میانگین 15 درصد می‌رسیم.

مناطق شکار صید ممنوع از جمله قالی‌کوه الیگودرز 134 هزار هکتار، هشتاد پهلو خرم‌آباد، گرین، سمندریک و دو 23 هزار هکتار، تالاب‌های پلدختر 18 هزار هکتار به‌ عنوان مناطق حفاظت‌شده پیشنهادشده که اگر مصوب شوند از میانگین کشوری نیز بالاتر می‌رویم.

خوشبختانه در حال حاضر در همه حوزه‌ها از جمله حوزه صنعت سبز در کشور رتبه اول را استان لرستان دارد و صنعتی که در استان وجود دارد مزاحمی برای محیط‌زیست نیست چراکه صنایع استان با توجه به پیگیری‌هایی که شده استانداردها را رعایت می‌کنند.

تسنیم: نبود پاسگاه های محیط زیست سبب شده شکارچیان غیر مجاز ضربه‌هایی به گونه‌های جانوری وارد کنند، چه اقداماتی در راستای افزایش پاسگاه انجام شده است؟

فتحی بیرانوند: اساس حفاظت استقرار پاسگاه است که خوشبختانه طی یک سال اخیر پاسگاه‌هایی ساخته‌ شده که بنا است در اوایل سال آینده با حضور رئیس سازمان محیط‌زیست کشور افتتاح شوند.

پاسگاه محیط‌ بانی تالاب‌های پلدختر ساخته‌شده که کل منطقه را تحت حفاظت دارد و محیط بان نیز مستقرشده است؛ به خاطر امنیتی که در حوزه تالاب‌ها انجام‌شده 70 درصد مهاجرت پرندگان نسبت به سال گذشته بیشتر شده  که اگر به این شکل ادامه داشته باشد در سال آینده روند رشد پرندگان افزایش می‌یابد.

با توجه به امنیتی که در مناطق حفاظت‌شده انجام‌ شده برای نخستین بار بعد از انقلاب گله‌های کله بز در مناطق تحت مدیریت فیلم‌برداری شد؛ هشت گربه‌سان در کشور وجود دارد که پنج گربه‌سان در استان لرستان است و توانستیم از پلنگ تصویربرداری کنیم.

تسنیم: گونه‌های جانوری زیادی در منطقه گرین وجود دارد اما این منطقه فاقد پاسگاه محیط ‌بانی است چه اقدامی برای ایجاد پاسگاه در منطقه گرین در نظر است؟

فتحی بیرانوند: منطقه گرین جزو مناطق شکار صید ممنوع است که اهمیت دارد اما اولویت با مناطق تحت مدیریت است که با چالش مواجه است و بحث پاسگاه مناطق تحت مدیریت در حال اتمام است.

سال گذشته مجموعه خیران محیط‌زیست در استان تشکیل شد که نخستین پاسگاه خیرساز کشور در استان لرستان احداث می‌شود؛ اگر خیران علاقه‌مند به محیط‌زیست ورود کنند خیلی از مشکلات اعتباری محیط‌زیست در این حوزه برطرف می‌شود.

کلنگ اولین پاسگاه خیرساز سراب رفتخوان زده‌ شد و چندین خیر دیگر نیز اعلام آمادگی کرده‌اند، اعتبارات دولت قطره‌چکانی است که امیدواریم از ظرفیت خیران استفاده شود و پاسگاه‌ها را افزایش دهیم.

تفاهم‌نامه با دستگاه‌های جامعه هدف از جمله سپاه، بسیج، آموزش‌ و پرورش، کانون پرورش فکری بسته‌ شده چرا که اعتقاد بر این است مردم به بحث‌های محیط‌زیست ورود کنند.

تسنیم:با توجه به اینکه برخی از تالاب‌های استان در حال نابودی هستند چه اقدامی برای احیا این تالاب‌ها انجام می‌شود؟

فتحی بیرانوند: تالاب‌های استان لرستان جایگاه ویژه‌ای از نظر اکوسیستمی دارد و ارزش یک هکتار تالاب به ارزش 10 هکتار جنگل و 200 برابر اراضی کشاورزی است که متأسفانه به خاطر خشکسالی‌های اخیر و منیت‌هایی که در حوزه سیاست‌گذاری وجود داشت تالاب‌های استان در خطرنابودی هستند به ‌طوری‌که تالاب گری‌بلمک پلدختر که یکی از زیباترین تالاب‌های کشور است به خاطر تغییر کاربری از بین رفته است.

برخی افراد با تغییر کاربری که در تالاب‌های استان انجام داده‌اند تالاب‌ها را تبدیل به اراضی کشاورزی کرده‌اند که ارزش زراعی ندارد به ‌طوری‌که تالاب از بین رفته و هیچ‌گونه سود اقتصادی برای کشاورز ندارد.

در زمینهٔ احیاء تالاب‌ها با نمایندگان افرادی که تغییر کاربری داده‌اند صحبت شده تا از طریق سازمان محیط‌زیست اعتباری لحاظ و زیرساخت‌ها فراهم شود تا بتوانیم تالاب‌ها را احیاء کنیم.

تالاب‌های تنودر دورود و تالاب بیشه دالان در سنوات گذشته هزار هکتار بودند اما این تالاب‌ها خشک و تبدیل به زمین کشاورزی شده‌اند و سند اراضی نیز برای آنها صادرشده است بنابراین احیاء تالاب‌ها باید در دستور کار قرار گیرد که با پیگیری‌های انجام‌شده بنا است مدیرکل زیستگاه کشور به استان لرستان سفر کند.

تسنیم: چه عوامل باز دارنده‌ای در راستای زمین خواری در استان وجود دارد؟

فتحی بیرانوند: لرستان اولین استانی است که در همه شهرستان‌های آن شعب ویژه رسیدگی به جرائم زیست‌محیطی را دارد که در جلوگیری از تخریب‌هایی که انجام می‌گیرد چه در زمینهٔ کشتار حیات‌وحش و چه در راستای تصرفات خیلی مؤثر است.

لرستان جزو اولین استان‌هایی است که مرز دقیق مناطق را مشخص کرده به ‌طوری‌که  اراضی کشاورزی باید دارای سند باشد و بر اساس‌نامه منابع طبیعی حدومرز را مشخص کند چرا که خارج از آن زمین‌خواری محسوب می‌شود و در صورت عدم پس دادن زمین تشکیل پرونده انجام می‌شود.

در حال حاضر در منطقه سفیدکوه و اشترانکوه این طرح در حال انجام است، این وضعیت امسال تعیین تکلیف می‌شود و هیچ‌گونه تصرفی نباید صورت گیرد؛ حمایت‌های قضایی استان در این زمینه بسیار خوب است به‌ طوری‌که تاکنون ده‌ها پرونده در راستای زمین‌خواری در لرستان تشکیل‌شده و برای نخستین بار در استان محکومیت‌های بالای چهار سال که تاکنون نداشتیم برای متخلفان شکار صید ممنوع اعمال می‌شود که سبب احساس ناامنی در متخلفان شده است.

تسنیم: آزمایشگاه محیط‌زیستی لرستان کی به بهره برداری می‌رسد؟

فتحی بیرانوند: آزمایشگاه محیط‌زیستی غرب کشور در استان لرستان ایجاد شده که مابقی استان‌های غرب کشور را نیز تحت پوشش دارد و در اوایل سال آینده به بهره‌برداری می‌رسد.

آزمایشگاه محیط‌زیستی در استان لرستان تاکنون سنتی و کلی بوده، این آزمایشگاه‌ها مربوط به آزمایشگاه آب، خاک و آلودگی است که در آزمایشگاه پایلوت غرب کشور این اقدامات تخصصی می‌شود؛ برخی از تجهیزات آزمایشگاه از قبل موجود و بلااستفاده بوده که به‌کارگیری شدند و یک سری دستگاه‌ها و تجهیزات جدید نیز خریداری‌شده است.

تسنیم:با توجه اینکه سالانه مقداری از جنگل‌های لرستان دچار حریق می‌شود چه برنامه‌ای در راستای کاهش آتش سوزی و اقدام به موقع دارید؟

فتحی بیرانوند: سازمان محیط‌زیست کشور موافقت کردند در صورت کمک استان و پرداخت بخشی از اعتبارات، پایگاه منطقه‌ای اطفاء حریق غرب کشور در خرم‌آباد ایجاد شود که سازمان محیط‌زیست کشور اعتباری را برای ایجاد پایگاه منطقه‌ای اطفاء حریق غرب کشور در استان لرستان مصوب کرده است.

طرح ایجاد یگان سواره آماده‌ شده که در صورت تأمین اعتبار این طرح در استان لرستان اجرا می‌شود که سه استان لرستان، فارس و گلستان برای ایجاد یگان سواره محیط‌زیست مشخص‌شده‌اند تا از اسب برای مناطق صعب‌العبور استفاده شود.

مصاحبه از فاطمه بیرانوند

انتهای پیام/