«راسا بازار» روایتگر تاریخ، هنر و معماری بروجرد
بازار بزرگ بروجرد در میان ساکنان محلی به «راسا بازار» به معنی راسته‌بازار موسوم است و از قدیم‌الایام مهم‌ترین مرکز مبادلات تجاری در میان شهروندان و روستائیان این شهرستان بوده است.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از بروجرد بازار بزرگ بروجرد که در میان ساکنان محلی به «راسا بازار» به معنی راسته‌بازار موسوم است، عمده‌ترین مرکز تجارت سنتی در شهرستان بروجرد است و از قدیم‌الایام مهم‌تریم مرکز مبادلات تجاری در میان شهروندان و روستائیان این شهرستان بوده است.
تردد انبوه اقوام مختلف از شهروندان این شهرستان گرفته تا عشایر اقوام گوناگون لر و بختیاری در فصل‌های بهار و تابستان برای تأمین مایحتاج خود در این بازار، این مرکز تجاری را به یکی از بازارهای سنتی و مهم در لرستان و استان‌های هم‌جوار تبدیل کرده است.
بر اساس متون تاریخی موجود نمی‌توان به صورت دقیق تاریخ احداث این بازار را تخمین زد چراکه هرجانشانی از سکونت بشر وجود داشته است مکانی برای تبادلات مختلف به وجود آمده اما سابقه بازار بزرگ و قدیمی بروجرد احتمالاً به اولین دوره‌های شکل‌گیری شهر برمی‌گردد و به گواهی اسناد تاریخی موجود بنای امروزی آن متعلق به دوران قاجاریه است آن هنگام که حسام‌السلطنه شاهزاده قاجاری مقر حکومت ولایت خوزستان و لرستان را در بروجرد قرارداد، تأسیس شد و به شکل امروزی درآمد.
بازارسراها و کاروانسراهای سنتی بروجرد
ساختار «راسا بازار» بروجرد مشتمل بر راسته‌بازارها، کاروانسراها و مراکز جانبی همچون مسجد است که عمدتاً به مشاغل خاص اختصاص دارند و با همان نام شناخته می‌شوند مانند بازار مسگرها، بازار علاف‌ها، بازار زرگرها و بازار چلنگرها که در حال حاضر با اشتغال به مشاغل یادشده ازجمله راسته‌های قدیمی این بازار محسوب می‌شوند.
برای معرفی بازار تاریخی بروجرد پای صحبت رئیس و کارشناس اداره میراث فرهنگی بروجرد می‌نشینیم تا با این اثر تاریخی ماندگار از قرون گذشته بیشتر آشنا شویم.
حجت اله یارمحمدی رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری بروجرد با اشاره به بافت قدیمی و تاریخی این شهرستان می‌گوید: بر اساس مستندات موجود محدوده‌ای به وسعت 280 هکتار تحت عنوان بافت تاریخی بروجرد نامیده می‌شود که شهر قدیم بروجرد در این پیکره 280 هکتاری احداث‌شده و با حصار و برج و بارویی مستور بوده است.
قدمت 1200 ساله مسجد جامع بروجرد
وی بیان می‌کند: این پیکره شامل چهار محله اصلی است که پیرامون هسته اصلی شهر یعنی بازار بروجرد شکل‌گرفته و قدیمی‌ترین بخش آن‌که در حال حاضر زنده و موجود است مسجد جامع بروجرد با قدمتی حدود هزار و 200 سال است.
رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری بروجرد بابیان اینکه گذر زمان این بازار سنتی را دستخوش تغییرات فراوان کرده است، تصریح می‌کند: قدیمی‌ترین عنصر مجموعه بازار بروجرد مسجد جامع است که پیرامون آن بازار و بافت قدیمی این شهرستان در طول سالیان مختلف شکل‌گرفته هرچند بازار هم در طول سال‌های احداث خود دستخوش تغییرات فراوان شده و بخش‌های مختلفی از آن در جریان خیابان‌کشی و احداث مجتمع‌های تجاری و بافت جدید شهر تغییر شکل داده اما به روشنی می‌توان گفت بافت قدیم بروجرد در همین نقطه رو به گسترش نهاده است.
برابری عمر بازار بروجرد با مسجد جامع
وی با یکسان برشمردن سبقه احداث مسجد جامع و بازار بروجرد می‌گوید: با توجه به قرار گرفتن دو مسجد جامع و مسجد امام یا مسجد سلطانی سابق در دو ضلع و دو طرف بازار و باوجوداینکه این دو عنصر اصلی در همه شهرهای اسلامی در کنار بازار ایجاد می‌شدند باید سبقه بازار بروجرد را با قدمت مسجد تقریباً برابر و نزدیک دانست البته این دو الزاماً هم‌عصر نبوده‌اند اما این امکان وجود نداشته که در کنار مجموعه‌ای اقتصادی مسجد جامعی بنا نشده باشد بنابراین می‌توان گفت عمر این بازار نزدیک به عمر مسجد جامع بروجرد و یا حتی بیشتر از آن است.
یارمحمدی با اشاره به عناصر اصلی راسا بازار بروجرد عنوان می‌کند: وجود چندین کاروانسرا که در دوران قاجار و پهلوی به این مجموعه افزوده‌شده و عمدتاً با ورودی‌های متعدد به راسته‌بازارها و دیگر سراهای مجاور متصل می‌شوند از شاخصه‌های اصلی این بازار است.
سرای حافظیه بروجرد میراث قاجاریان
وی می‌افزاید: سرای حافظیه (حافظی) در کنار راسته اصلی بازار قدیم بروجرد واقع‌شده و از ساختارهای دوران قاجاریه است که دارای سه در ورودی در شرق، غرب و جنوب است که به صورت دوطبقه احداث‌شده و دارای حیاط مرکزی، انبار و محل بارانداز است.
رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری بروجرد با توصیف ویژگی‌های معماری این کاروانسراها خاطرنشان می‌کند: برخی از این کاروانسراها به دلیل معماری ارزشمند خود از جایگاه ویژه‌ای در این بازار برخوردار هستند که از آن جمله می‌توان به کاروانسرا یا سرای حافظیه، قیصریه، وحدتی، نیک نژاد، گلشن و دزفولی‌ها اشاره کرد.
وی خاطرنشان می‌کند: براساس شکل ظاهری باقی‌مانده از بناهای احداث‌شده در این بازار می‌توان دریافت که برخی از بناهای باقی‌مانده از دوران صفویه در این بازار همچنان خودنمایی کرده و شکل و ساختار خود را هرچند به صورت نیمه تخریب‌شده حفظ کرده‌اند.
وجود 40 حرفه سنتی رایج در بروجرد
یارمحمدی با اشاره به رایج‌ترین مشاغل موجود در این بازار سنتی غرب کشور عنوان می‌کند: مشاغل در بازار همواره بر اساس نیاز مردم در طول سال‌ها تغییر کرده است اما صنعت ورشو سازی که اشتهار بروجرد در بخش صنایع‌دستی به واسطه این صنعت است امروز آن‌چنان‌که باید از رونق مطلوبی برخوردار نیست.
وی بابیان اینکه قریب به 40 حرفه سنتی و شغل کهن در شهرستان بروجرد رواج داشته است، می‌افزاید: ته‌مایه‌های صاحبان و هنرمندان مشغول در برخی مشاغل سنتی همچون چلنگرها، مس گرها، ورشو سازها، نمد و کلاه مال‌ها را می‌توان در این بازار سنتی یافت اما به‌طور دقیق نمی‌توان قدیمی‌ترین شغل این مجموعه را بیان کرد.
به رغم تغییرات فراوان در سبک زندگی مردم از گذشته تاکنون، می‌توان ردپای بسیاری از مشاغل سنتی را در بازار بروجرد و عده‌ای که به تولید محصولات سنتی مانند گیوه ، نخ و ریسمان، ماشته (نوعی روانداز سنتی) و ظروف مسی و آهنی را در این بازار سنتی به سهولت یافت.
بازار بروجرد یکی از عمده‌ترین مراکز توزیع انواع سوغات این شهرستان است که در ایام نوروز علاقه‌مندان بسیاری را از شهرهای مختلف کشور به خود جذب کرده و آماده بازدید گردشگران و مهمانان نوروزی در ایام نوروز 95 است.
گزارش از الهام شاهدپور
انتهای پیام/