فراسنج‌های مؤثر در انتخاب شعار سال
می‌توان پیش‌بینی کرد که فراسنج‌های تعیین‌کننده شعار سال ۹۵ عبارتند از: خرده‌گفتمان‌های ذیل مؤلفه‌های سه‌گانه استحکام‌بخش جامعه اسلامی، به‌همراه استفاده احتمالی از برخی مؤلفه‌های نقشه جامع که در بستر بازی گفتمان‌های مخالف و معاند وزن می‌یابند.
به گزارش خبرگزاری تسنیم، متن یادداشت محمدحسن جعفرزاده رئیس مرکز گفتمان انقلاب اسلامی با عنوان «فراسنج‌های مؤثر در انتخاب شعار سال» به‌شرح ذیل است:
امروزه نه‌تنها ایرانیان بلکه بسیاری از دشمنان انقلاب، بارها و بارها اذعان داشته‌اند رهبر فرزانه انقلاب اسلامی فردی توانمند در عرصه رهبری نظام اسلامی بوده و بسیار داهیانه عرصه‌های داخلی و خارجی جمهوری اسلامی را هدایت می‌کنند. بدون شک توان هدایتگری ایشان از اصول، سیاست‌ها و روشهای خاصی برخوردار است که مختص به نظام ولایت فقیه می‌باشد؛ نظامی که از پشتوانه هزار و چهارصد سال تجربه رهبری زعما و علمای سلف بر جامعه شیعه برخوردار است. قدرت رهبری امامین انقلاب اسلامی هرچند در کوران حوادث پس از انقلاب و در عرصه‌های فتنه بیشتر نمود داشته است، اما بدون شک بر اساس خط هدایتی تنظیم شده است که مبتنی بر برنامه‌ها و نقشه‌های از پیش طراحی شده، فرایند تکاملی انقلاب را بر اساس رصد مرحله به مرحله به پیش می‌برد. یکی از این مؤلفه‌های هدایت‌بخش، انتخاب شعار سال و گفتمان سازی از آن توسط مقام معظم رهبری است که بستری مناسب برای ایجاد موج گفتمانی و بسیج نخبگانی و عمومی جهت تحقق موضوعات انتخاب شده در هر یک از این سالها است.
این نوشتار سعی دارد فراسنج‌ها و پارامترهای دخیل در تعیین شعار سال از سوی مقام معظم رهبری را مورد بررسی قرار دهد، برای این منظور باید دانست که ایشان هدایت انقلاب به‌سمت اهداف متعالی را که از آن به «خط هدایت» یاد می‌کنیم، با تکیه بر اهداف آماج‌بندی شده و نقشه‌های راه چندگانه انجام می‌دهند.
اصلی‌ترین نقشه راه، «فرایند تحقق اهداف انقلاب اسلامی» است که از مرحله انقلاب اسلامی شروع شده و از مسیر نظام سازی، دولت سازی و سپس جامعه سازی عبور کرده و نهایتاً با ایجاد تمدن فراگیر اسلامی، زمینه‌ساز ظهور منجی بشریت خواهد شد. آنچه در ارتباط با این فرآیند حایز اهمیت است این که بدانیم اکنون در چه مرحله‌ای از مراحل پنج‌گانه نقشه راه کلان انقلاب قرار داریم تا بتوانیم نوع تأثیر این عامل را در شکل‌گیری شعارهای سالانه مشخص نمایم. آنچه از بیان رهبر معظم انقلاب به دست می‌آید این است که نظام اسلامی همزمان در مرحله ساخت دولت و جامعه یا کشور اسلامی قرار دارد: «ما امروز در مرحله دولت اسلامى و کشور اسلامى قرار داریم».
تا قبل از سال 87 اولویت اقدام با دولت سازی بود و از شروع دهه چهارم انقلاب ساخت کشور اسلامی و حرکت به‌سمت دستیابی به جامعه نمونه اسلامی در اولویت قرار گرفت: «هدف این است: ما کشور اسلامى می‌خواهیم... ما وارد دهه چهارم عمر نظام جمهورى اسلامى داریم می‌شویم... در این دهه، آنچه که به‌عنوان یک هدف و شعار ــ براى اینکه دنبال کنیم که مرحله‌اى را بگذرانیم ــ باید مورد توجه قرار بگیرد، «پیشرفت و عدالت» است».
اگر دستیابی به جامعه اسلامی را به‌عنوان هدف کلان مرحله چهارم در نظر بگیریم، اهدافی چون عدالت و پیشرفت را می‌توان گفتمان‌های خرد و زیرین این کل در نظر گرفت که در فراگرد زمانی دهه چهارم باید محقق شود.
مبتنی بر این اولویت‌های مرحله‌ای، چشم‌انداز بیست‌ساله نظام طراحی شد که به‌عنوان نقشه راه بیست‌ساله عمل کرده و چهارچوب‌های عمل دستگاه‌های مختلف نظام و جهتگیری کلان کنشها و واکنشهای اجتماعی را در افق 1404 سامان‌دهی کرد. «سند چشم‌انداز، نقشه راه 20ساله کشور است». با بررسی این نقشه روشن می‌شود که مؤلفه‌های شکل‌دهنده آن به‌سمت تحقق جامعه اسلامی غلبه دارد و سند عمق یافته و تفصیل یافته هدف مرحله‌ای نقشه کلان انقلاب به شمار می‌رود.
نقشه راه بعدی نظام، در محدوده زمانی ده‌ساله تنظیم شده است. بر این اساس با ورود به دهه چهارم انقلاب مقام معظم رهبری مبتنی بر اولویت‌های مرحله‌ای فرآیند انقلاب و نقشه بیست‌ساله، عنوان این دهه را «دهه عدالت و پیشرفت» نام نهادند تا بتوان زمینه‌های دستیابی به جامعه پیشرفته و عادلانه را فراهم کرد.
از سویی، رهبر انقلاب برای عبور از دهه عدالت و پیشرفت و تحقق چشم‌انداز و در نهایت ساخت جامعه نمونه اسلامی و زمینه سازی برای تمدن نوین، طراحی «الگوی ایرانی اسلامی پیشرفت» را به‌عنوان نقشه جامع حرکت نظام پیشنهاد دادند. بر این اساس اگر نقشه راه را به‌عنوان راهنمای طولی تحقق اهداف انقلاب در نظر بگیریم، نقشه جامع را باید راهنمای تکمیل پازل‌های عرضی این جدول محسوب کرد.
نقشه راه بعدی، سیاستهای کلی نظام به‌خصوص سیاستهای کلی حاکم بر برنامه‌های پنج‌ساله است که مقام معظم رهبری از طریق ابلاغ این سیاست‌ها سعی می‌کنند مسیر تدوین برنامه‌ها و اقدامات دستگاه‌ها را در جهت مؤلفه‌های اثربخش نقشه‌های بالادستی و دستیابی به عدالت و پیشرفت توأمان تنظیم نمایند: «قانون برنامه پنج‌ساله پنجم کشور با جهتگیری دستیابی به اهداف مرحله‌ای متناسب با سند چشم‌انداز بیست‌ساله تهیه گردد. اینک سیاستهای کلی برنامه پنجم... با رویکرد مبنایی پیشرفت و عدالت تنظیم شده... است».
برای تبیین بیشتر عناصر تأثیرگذار این نوع از نقشه راه، نیاز است متغیر دیگری مورد توجه قرار گیرد. یکی از مؤلفه‌هایی که در خط هدایت رهبری تأثیر بارزی دارد، «راهبرد حرکت» در نقطه مختصات کنونی نقشه‌های راه پیش گفته است. بر اساس فرمایشات مقام معظم رهبری، «استحکام ساخت درونی کشور» راهبرد حرکت در این مرحله و در جهت دستیابی به پیشرفت و عدالت است: «این استحکام درونی، این ساخت مستحکم، بایستی دائم در حال جلو رفتن باشد و ما را به پیشرفت برساند. این دهه به «دهه پیشرفت و عدالت» نامگذاری شده است».
از سویی راهکار قوی شدن و تحقق پیشرفت را دستیابی به سه عنصر کلیدی عنوان می‌کنند: «سه عنصر اگر مورد توجه قرار گرفتند، یک ملت قوی می‌شود: یکی اقتصاد، یکی فرهنگ، و سومی علم و دانش.» بر اساس این راهبرد، مقام معظم رهبری سه اولویت تأثیرگذار بر برنامه پنج‌ساله ششم را مشخص فرمودند: «اینک که در آستانه ماه‌های آغازین دهه دوم چشم‌انداز 20ساله کشور قرار داریم، سیاستهای کلی برنامه پنج‌ساله ششم توسعه ابلاغ می‌گردد. این مجموعه... بر پایه محورهای سه‌گانه «اقتصاد مقاومتی»، «پیشتازی در عرصه علم و فناوری» و «تعالی و مقاوم‌سازی فرهنگی» تنظیم شده است.» بنابراین راه دستیابی به جامعه عادلانه پیشرفته از مسیر تحقق اولویت‌های سه‌گانه فوق میسر خواهد شد.
نهایتاً خط هدایت رهبری، نقشه راه یک‌ساله نظام را مبتنی بر توالی نقشه‌های پیش‌گفته تعیین می‌کند. این نوع از نقشه راه، همان عنوان و شعار سالانه است که در امتداد نقشه‌های پیش‌گفته قرار گرفته و شکل تفصیل یافته نقشه‌های پیشین می‌باشد. به دیگر بیان شعار سال، پازل یک‌ساله تحقق‌بخشی به جدول شاخص‌های پیشرفت و عدالت مبتنی بر اولویت‌های سه‌گانه می‌باشد.
حال اگر بخواهیم تأثیر این فراسنج‌ها را در تعیین شعار سالهای دهه چهارم انقلاب بیان کنیم این‌گونه قابل تحلیل است که مبتنی بر شعار این دهه که پیشرفت و عدالت نامیده شده و به‌دنبال تحقق جامعه عادلانه و پیشرفته اسلامی است و مبتنی بر اصلی‌ترین اولویت حاکم بر برنامه پنج‌ساله، یعنی اقتصاد مقاومتی، سالهای آغازین این دهه صرفاً با شعارهای اقتصادی شروع شده است؛ شعارهایی چون: «اصلاح الگوی مصرف»، «همت مضاعف و کار مضاعف»، «جهاد اقتصادی» و«تولید ملی، حمایت از کار و سرمایه ایرانی». چراکه به‌تعبیر مقام معظم رهبری: «اقتصاد مسئله مهمی است که بنده در این چند سال پی‌در‌پی بر روی آن تکیه کرده‌ام».
این روند تا نیمه دوم این دهه ادامه داشت تا اینکه عنصر تأثیرگذار و مهم دیگر این پازل یعنی فرهنگ انقلابی نیز مطرح شد. معظم‌له عنوان سال 93 را به «اقتصاد و فرهنگ با عزم ملّی و با مدیریت جهادی» نام نهادند و در این باره فرمودند: «عزیزان من! فرهنگ از اقتصاد هم مهم‌تر است».
مؤلفه‌های پشتیبانی چون عزم ملی و مدیریت جهادی در این شعار نیز متأثر از فراسنج‌های نقشه جامع می‌باشند؛ چراکه رهبری معظم معتقدند عزم راسخ همانند صبر و امید جزو ارکان اصلی الگوی پیشرفت و فرهنگ بسیج که مدیریت جهادی قسمی از آن به حساب می‌آید، جزو شروط دستیابی به پیشرفت می‌باشد.
یکی دیگر از فراسنج‌هایی که در ساخت پایه‌های مفهومی نقشه راه مورد توجه قرار گرفته و تأثیر جدی در طراحی شعار سال دارد، «موقعیت کنونی انقلاب» در سه سطح ملی، منطقه‌ای و بین المللی است. بر اساس نگاه رهبری فرزانه، جمهوری اسلامی در موقعیت «پیچ تاریخی» حساسی قرار دارد. این پیچ در سطح بین الملل به‌معنای تغییر در هندسه دنیاست که به دو دلیل اثبات می‌شود: اول، گذر از نظام استکباری حاکم بر دنیا به‌سمت نظم جدید جهانی و دوم، تزلزل نظام ارزشی، فکری و عملی غرب. این گردنه تاریخ‌ساز در سطح منطقه‌ای با پدیده بیداری اسلامی شکل می‌گیرد و در سطح ملی نیز با تبیین شرایط بدر و خیبر معنا می‌شود.
توجه به چنین برداشتی از پیچ تاریخی در تعیین اهداف آماج‌بندی شده به این معنی است که بسترهای تحول‌ساز داخلی و خارجی، شرایط مناسبی برای پیشبرد «اهداف ایجابی» نظام فراهم کرده است؛ هرچند نباید از تأثیر «اهداف سلبی» به‌عنوان یکی از متغیرهای تأثیرگذار در تعیین شعار سال غفلت کرد. بر این اساس مقام معظم رهبری علاوه بر توجه به مسیر ایجابی و رو به رشد نقشه‌های راه پیش‌گفته، برنامه‌ها و راهبردهای بازیگران خارجی و داخلی مخالف با گفتمان انقلاب را نیز در تعیین شعار سال مورد توجه قرار می‌دهند، به‌عنوان نمونه انتخاب شعار سال 94 به «دولت و ملت، همدلی و همزبانی» ناظر به این دسته از فراسنج‌ها صورت گرفته است. همچنین انتخاب شعار سیاسی در عنوان گذاری سال 92 «حماسه سیاسی و حماسه اقتصادی» متأثر از چنین متغیری است.
مبتنی بر مباحث پیش‌گفته می‌توان پیش‌بینی کرد که فراسنج‌های تعیین کننده شعار سال 95 عبارتند از: خرده‌گفتمان‌های ذیل مؤلفه‌های سه‌گانه استحکام بخش جامعه اسلامی، به‌همراه استفاده احتمالی از برخی مؤلفه‌های نقشه جامع که در بستر بازی گفتمان‌های مخالف و معاند وزن می‌یابند.
جدول نقشه‌های راه انقلاب اسلامی
1 نقشه راه «کلان انقلاب»
فرایند پنج‌گانه تحقق اهداف انقلاب اسلامی
2 نقشه راه «20ساله»
چشم‌انداز بیست‌ساله کشور
3 نقشه راه «10ساله»
عنوان ده‌ها (دهه پیشرفت و عدالت)
4 نقشه راه «5ساله»
سیاستهای کلی نظام (سیاستهای حاکم بر برنامه توسعه)
5 نقشه راه «1 سال»
عناوین سالها (شعارهای سالانه).
انتهای پیام/*