فراز و نشیب‌های رابطه حماس با ایران؛ تهران در موضوع فلسطین سازش نمی‌کند
روابط جنبش مقاومت اسلامی حماس و جمهوری اسلامی ایران در چند سال اخیر دستخوش تحولاتی شد اما تجربه در همه مراحل ثابت کرده که ایران در مورد موضوع مقاومت سازش نمی‌کند.
به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم به نقل از پایگاه خبری المیادین، هرچند روابط جنبش مقاومت اسلامی حماس و جمهوری اسلامی ایران در چند سال اخیر دستخوش تحولات شده و تا شکاف بین دو طرف نیز پیش رفت اما در دیدار هیئت حماس با سردار سلیمانی در تهران، وی با لحنی قاطع بر مواضع ثابت ایران در حمایت از مقاومت فلسطین صحه گذاشت.
توفان انقلاب و انتفاضه‌های پنج سال گذشته
توفان پنج سال گذشته فقط به کشورهای عربی محدود نماند، زیرا انقلاب‌ها و انتفاضه‌هایی که در تونس، مصر، بحرین، لیبی و یمن رخ داد و نیز بحران سوریه به‌نوبه خود بنیان همه چیز را در امتداد نقشه عربی به لرزه در آورد.
این تحولات، معادلات منطقه خاورمیانه را زیر و رو کرد و نقشه ائتلاف‌های جدیدی را رقم زد که در برخی موارد بر اساس نزدیک بودن مواضع و در برخی موارد نیز برخاسته از منافع بود.
در این میان عامل جغرافیای سیاسی بازی شومی را در تحمیل واقعیت‌های جدید رقم زد که چه‌بسا بزرگترین زیان آن متوجه محور مقاومت از تهران تا غزه در فلسطین بود.
در پی حوادث سال 2011 روند رخدادها به‌گونه‌ای آغاز شد که گویی در محور مقاومت زلزله شد و کشورهایی مانند قطر و ترکیه از آن دور ماندند و مدتی پس از آن سودان در صدد برآمد در ائتلاف جدیدی قرار بگیرد.
در اوج این تحولات جنبش مقاومت اسلامی تصمیم گرفت از پنجره بیرون برود بدون اینکه به محیطی که آن را می‌پذیرد، توجه داشته باشد.
تمایل حماس به اخوان المسلمین
حماس همچنین در صدد توافق با جنبش اخوان المسلمین برآمد که به‌مثابه پدر قانونی و مشروع آن بود، با این حال سرنخ‌های تماس سیاسی با جمهوری اسلامی ایران را نگاه داشت آن هم در حالی که ایران از دهه نود قرن گذشته از سوی اسرائیل و آمریکا به حامی شماره یک مقاومت فلسطین متهم است.
حماس مقرهای خود را از سوریه به قطر و ترکیه منتقل کرد و در آن لحظه می‌دانست که با توجه به همبستگی علنی با نیروهای ضد بشار اسد، نخواهد توانست در سوریه باقی بماند.
حرکت حماس به‌سمت قطر
در همین ارتباط یک منبع از جنبش حماس گفت: به‌تدریج روابط با تهران تحت تأثیر این تحولات قرار گرفت و مقر رئیس دفتر سیاسی جنبش حماس به دوحه پایتخت قطر منتقل شد حال آنکه دوحه در آن مرحله رهبری تلاش‌های تسلیحاتی و رسانه‌ای ضد نظام حاکم سوریه متحد اصلی تهران در منطقه را به‌عهده داشت.
به این ترتیب شکاف حماس با ایران به‌سمت هرچه گسترده‌تر شدن پیش رفت اما همین شکاف به‌نوبه خود موجب شکاف دیگری در داخل حماس بین جریان حامی روابط با ایران و جریان دیگری شد که با حفظ روابط با تهران به‌شدت مخالف بود.
بین این دو موضع متضاد در داخل حماس، «محمد الضیف» فرمانده گردان‌های عزالدین قسام در غزه گفت: با هر کس که می‌خواهید ائتلاف و با هر کس که می‌خواهید اختلاف داشته باشید، مهم این است که مقاومت باقی بمانید.
موضع سازش‌ناپذیر ایران در قبال مقاومت
این منبع حماس در ادامه به المیادین گفت: در مورد گردان‌های القسام تجربه با ایران بهترین شاهد این واقعیت است که فقط ایران قادر به حمایت از مقاومت است.
به‌گفته این منبع، این روابط بسیار دیرینه است و تجربه در همه مراحل ثابت کرده و می‌کند که ایران در مورد موضوع مقاومت سازش نمی‌کند.
دلایل استقرار حماس در دوحه
تصمیم حماس مبنی بر استقرار در دوحه پس از دمشق دلایل متعددی داشت از جمله اینکه قطر در طول چند سال پیش از آن پذیرای جنبش حماس بود و در بخش اجتماعی و توسعه آن را مورد حمایت مالی قرار داد.
«عدنان ابوعامر» نویسنده فلسطینی در مقاله‌ای در پایگاه «مونیتور» آمریکا نوشت: قطر از سال 2001 به حماس روی خوش نشان داد و پس از حمله اسرائیل به غزه در سال 2008 و 2009 کمکهای مالی را برای بازسازی ویرانی‌های حاصل از تجاوز اسرائیل در اختیار غزه قرار داد و همچنین حمایت لازم را از این جنبش به عمل آورد تا بازیگر اصلی فلسطین باشد.
در مناسبت‌های مختلف هیئت‌هایی از حماس راهی تهران شدند اما رئیس دفتر سیاسی این جنبش در سالهای گذشته از این کار خودداری کرد.
وقتی دلیل این اقدام از رهبران حماس پرسیده می‌شد، در پاسخ گفتند: توافق در جدول کاری قرار ندارد، اما ایرانی‌ها نیز به‌نوبه خود می‌گویند چنین توافق‌هایی از قبل جریان نداشت و دیدارها معمولاً بر اساس مسائل کلی صورت می‌گرفت.
در مرحله بعد و تحت تأثیر فشار لابی حامی روابط با ایران در حماس، گروهی از مسئولان حماس از رهبری آن خواستند که مقدمات این روابط را فراهم کنند و تصمیم در مورد سفر به ایران و زمان آن را به خالد مشعل واگذار کردند.
سفر مشعل به عربستان به‌بهانه حج
مشعل برای تصمیم گیری در این خصوص سخت در تنگنا قرار داشت حال آنکه تحت عنوان ادای حج عمره عازم عربستان شده و با پادشاه سعودی دیدار و همچنین فرصت پیدا کرد که به‌منظور درخواست آزادی تعدادی از مسئولان حماس از زندان‌های سعودی و پیش از همه «ماهر صلاح» (ابوعارف) با محمد بن سلمان جانشین ولیعهد سعودی دیدار کند.
هیئت حماس به‌رهبری ابومرزوق راهی تهران شد
به هر حال مشعل به تهران نیامد و در اصل هم این سفر در برنامه کاری او قرار نداشت بلکه قرار بود هیئتی از حماس به‌ریاست موسی ابومرزوق مسئول روابط سیاسی حماس عازم تهران شود.
تکاپو برای این سفر آغاز شد آن هم در شرایطی که اوضاع منطقه هرچه پیچیده‌تر شده بود به‌اضافه اینکه شرایط متحدان منطقه‌ای حماس نیز رو به سمت هرچه پیچیده‌تر شدن حرکت می‌کرد.
سلب گذرنامه‌های اعضای حماس در فرودگاههای ترکیه
در چند ماه گذشته تعدادی از مسئولان حماس که گذرنامه ترک داشتند از بازداشت در فرودگاههای ترکیه و سلب گذرنامه‌های خود شوکه شدند.
در همین ارتباط یک منبع آگاه در ترکیه گفت: آنکارا در قبال متحدان غربی خود تعهداتی دارد و چندی پیش فهرستی از اشخاص مورد نظر و یا کسانی که در عملیات «تروریستی» دست داشتند، دریافت کرده است و در این فهرست نام افراد زیادی از جمله اعضای ارشد حماس ذکر شده است.
«صالح العاروری» که مسئولان اشغالگر اسرائیل او را به دست داشتن در ربودن شهرک نشینان متهم کرده‌اند، از جمله افراد مزبور است از همین رو از وی خواسته شد ترکیه را ترک کند.
این منبع آگاه ترک گفت که تصمیمم ترکیه روشن بود و خالد مشعل در اواخر سال 2015 در جریان دیدار با رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه تلاش کرد متوجه شود که آیا این تصمیم ترکیه عمومی است، از همین رو پرسید: آیا ترکیه می‌تواند به‌طور دائمی پذیرای موسی ابومرزوق باشد؟
اردوغان در پاسخ به سمت چپ که «هاکان ویدان» رئیس اطلاعات عمومی ترکیه نشسته بود، نگاهی انداخت و گفت: به این موضوع رسیدگی خواهیم کرد.
به‌گفته این منبع مشعل متوجه شد که این امکان وجود ندارد.
قطع کمکهای قطر به حماس
همزمان با این تحولات حماس درخواستی را از دولت قطر دریافت کرد که از آن خواسته شده بود حضور رسانه‌ای غیرضروری خود را کاهش دهد و همزمان با آن حمایت‌های مالی برای اجاره دفاتر و منازل رهبران حماس را قطع کرد.
اینجا روشن شد که روند امور وارد مسیر جدیدی شده است و در اصل بودجه مربوط به دفتر سیاسی حماس مشکل پیدا کرده بود، اما در مورد گردان‌های عزالدین قسام مشکلی نبود زیرا ایرانی‌ها با وجود اختلافات با رهبران حماس حمایت مالی از آن را به هیچ وجه قطع نکردند.
این منبع ترک در این خصوص یادآور شد که روابط قسام با ایرانی‌ها و حزب‌الله دیرینه بود و عمر آن بیش از 20 سال بود.
نکته قابل ملاحظه اینکه حاج عماد مغنیه و سردار قاسم سلیمانی با هم در ارتباط بودند و عماد مغنیه پس از جنگ تابستان 2006 برنامه‌های خاصی برای مقاومت اسلامی داشت و هیچ گونه تأخیری را نمی‌پذیرفت اما همواره می‌گفت: این موضوع با اولویت‌های مقاومت فلسطین تلاقی پیدا کرده است و ما فلسطین را در اولویت قرار می‌دهیم.
این منبع گفت: تجربه با ایرانی‌ها همواره سودآور بود و خط دفاعی در غزه را مردی به‌نام عماد مغنیه طراحی کرد و بر ما این حق را دارد که آن را اعلام کنیم حتی اگر این موضوع به مذاق برخی خوش نیاید.
صورت‌جلسه دیدار سردار سلیمانی با هیئت حماس در تهران
در سه‌ماهه نخست سال 2016 تلاش برای پرکردن شکاف بین حماس و ایران آغاز شد و مسئول این مأموریت هم موسی ابومرزوق بود.
وی راهی بیروت شده در آنجا به‌طور محرمانه با مسئولان ایرانی و نیز حزب‌الله دیدار کرد.
ابومرزوق در بیروت با یکی از مسئولان جنبش حماس در غزه در مورد حمایت ایرانی صحبت کرده و حمایت ایران را تکذیب کرد اما نهاد امنیت داخلی لبنان این مکالمه را ضبط کرد.
بنابر اعلام منابع امنیتی آگاه، این نوار به یک طرف منطقه‌ای داده شد و او نیز چند روز پیش از سفر هیئت حماس به تهران برای شرکت در مراسم بزرگداشت سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی تصمیم گرفت آن را فاش کند.
اینجا بود که یکی از اعضای حماس که به ایران نزدیک بود، تلاش کرد این مشکل را حل و فصل کند تا تلاش برای پرکردن شکاف روابط دو طرف بی‌حاصل نماند، در نتیجه یک هیئت متشکل از «محمد نصر» و «اسامه حمدان» راهی تهران شدند تا در مراسم مزبور شرکت کنند.
این هیئت در تهران با بسیاری از مسئولان ایرانی ملاقات کردند که در یکی از این دیدارهای مهم و بارز ملاقات غیرعلنی با سردار سلیمانی داشتند.
حماس به‌دنبال قواعد و شروط جدید روابط با ایران
صورت‌جلسه این دیدار حاکی از این است که هیئت حماس در دیدار با سردار سلیمانی تصویر کاملی از مرحله آینده را مطرح و با اشاره به شرایط پیش از سال 2011 اعلام کرد که این روابط نمی‌تواند با شروط و قواعد قبل ادامه یابد.
این هیئت توضیح داد که جهان از زمان خیزش موسوم به «بهار عربی» تغییر کرده است و نه ایران مانند سابق است و نه حماس اما هر دو طرف مایلند مقاومت در فلسطین در رویارویی با تجاوزات اسرائیل قدرتمند باقی بماند از همین رو باید اصول جدیدی برای این روابط بنا گذاشته شود.
بنابر اعلام یک منبع در حماس، این هیئت در تهران اعلام کرد: در سالهای گذشته اشتباهات زیادی رخ داد که برخی از سوی حماس و برخی از جانب ایران بود اما ایران و حماس می‌دانند که مقاومت در خطر است و ما می‌دانیم که تنها کشوری که می‌تواند از مقاومت حمایت کند، ایران است و این فرض نیست بلکه مستند به سالها مهارت و تجربه ایران است.
صحبت‌های مفصل سردار سلیمانی در مورد مقاومت
به هر حال در این ملاقات سردار سلیمانی به‌طور مفصل در مورد واقعیت مقاومت و دیدگاه ایران به آن صحبت کرد اما به‌گفته منابعی که در جریان این دیدار بودند، وی به‌میزان زیادی از اظهارات شخص ابومرزوق دلگیر بود زیرا وی بیش از هر کس دیگری می‌داند که ایران حتی در بدترین شرایط نیازهای مقاومت را تأمین می‌کرد.
موضع جمهوری اسلامی ایران در قبال فلسطین ثابت و استوار است و همان موضعی که قبل از توافق اتمی داشت پس از آن نیز باقی است و تغییر نمی‌کند.
وی افزود: ما به حمایت از فلسطین ادامه می‌دهیم.
و با صدای بلند تأکید کرد که مذاکرات با غرب در مورد توافق اتمی بود و هیچ موضوع دیگری در آن مطرح نشد و معاملات دیگری انجام نگرفت.
سردار سلیمانی تصریح کرد: با صراحت کامل بگویم که محمد جواد ظریف وزیر خارجه کشور مأموریت مشخص و روشنی داشت که همان توافق اتمی بود و اختیار بررسی موضوع دیگری به وی تفویض نشده بود هرچند آمریکا تلاش زیادی در این خصوص به عمل آورد.
افزایش ده‌برابری فشار آمریکا هم موضع ایران را تغییر نمی‌دهد
سردار سلیمانی ادامه داد: حتی ما بررسی روابط دوجانبه با آمریکا نیز را نپذیرفتیم و با وجود نیاز و موارد ضروری با آنان وارد هیچ موضوع دیگری نشدیم و برای شما تأکید می‌کنم که آنان اگر فشارها و تحریم‌ها علیه ما را ده برابر می‌کردند، هرگز در قضیه فلسطین امتیاز نخواهیم داد از همین رو شاهد هستید که کنگره آمریکا بر موضع ضدایرانی خود مبنی بر اینکه ایران حامی تروریسم و فلسطین است، پافشاری دارد.
وی افزود: همان‌طور که می‌دانید برخی می‌گویند ما به‌دلیل منافع خود از فلسطین حمایت می‌کنیم اما این از آغاز انقلاب اسلامی صحیح نبوده و نیست زیرا ما آماده مذاکره و یا تفاهم با آمریکا یا دیگران بر سر مسئله فلسطین نیستیم.
سردار سلیمانی گفت: به شما تأکید می‌کنم که به برادران خود بگویید که حمایت ما از فلسطین ادامه خواهد یافت زیرا این موضع اصولی و عقیدتی ما و بین ما و خداوند است.
وی سپس در مورد میزان حمایت ایران از فلسطین گفت: برخی اوقات حمایت ما کاهش یافت و این به‌دلیل شرایط و اوضاع اقتصادی بود نه تغییر مواضع سیاسی در قبال فلسطین، زیرا اصول ما تغییر نمی‌کند و همچنان فلسطین در نظر ما به‌عنوان یک عقیده باقی خواهد ماند.
سردار سلیمانی همچنین یادآور شد که ایران با حمایت سایر کشورهای اسلامی از مقاومت فلسطین مخالفتی ندارد.
وی در تأیید این موضع افزود: ما با اینکه کشورهای اسلامی از شما حمایت کنند، مخالفتی نداریم بلکه دست هر کشور اسلامی که کنار فلسطین قرار بگیرد، می‌بوسیم و در این خصوص مشکلی نداریم بلکه کمک هر یک از این کشورها به شما و حمایت از مقاومت مایه خرسندی است.
وی سپس ابراز کرد: امیدواریم هیچ کس در اختلافات گذرای منطقه دخالت نکند، اختلافات ما با عربستان پایان خواهد یافت و هر کس اینجا و آنجا صف‌بندی کرد، زیان خواهد دید.
وی صحبت‌های خود را با گفتن چند جمله پایان داد از جمله اینکه در ایران وقتی حرف فلسطین مطرح باشد، همه انقلابی هستند و فلسطین را دوست دارند و فلسطین حتی در اوضاع داخلی ما یک موضوع اساسی به شمار می‌آید.
سردار سلیمانی اظهار داشت: چند سال قبل برخی شعار «نه غزه، نه لبنان، جانم فدای ایران» را سر دادند، از شما می‌پرسم آنان اکنون کجا هستند، این را در قاموس سیاسی داخلی خود ثبت کرده‌ایم که هر کس علیه حمایت ما از فلسطین شعار سر دهد هیچ پست سیاسی نخواهد داشت و در تصمیم گیری سیاسی کشور نیز نقشی نخواهد داشت. این کجا می‌تواند به دست آید؟
انتهای پیام/ر*
