برنامه ریزی فرهنگی مهمترین وظیفه دولت اسلامی برای تحقق تمدن اسلامی است

تحقق تمدن نوین اسلامی را می توان از اهداف و آرمانهای کلان نظام جمهوری اسلامی ایران در پهنه تاریخ تصور کرد. رهبر معظم انقلاب اسلامی نیز همواره بر تحقق تمدن اسلامی تاکید کرده و انقلاب اسلامی را به عنوان آغازی برای نیل به تمدن اسلامی عنوان کرده اند. ایشان بنای یک نظام و تمدن اسلامی و یک تاریخ جدید را قضیه ای جدی دانسته و از آن به «روز نو مسلمانان» تعبیر می کنند. مسلما مهیا سازی امکانات و شرایط جهت نیل به تمدن اسلامی دارای الزامات و شرایط ویژه خود است و نقش دولت اسلامی در این باره غیر قابل انکار است. در این باره گفتگویی با دکتر فرزاد جهان بین عضو هیئت علمی دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره) انجام داده ایم. جهان بین با اشاره به عنصر فرهنگ به عنوان مشخصه اصلی ساخت تمدن اسلامی، مهمترین وظیفه و اولویت دولت اسلامی به منظور نیل به تمدن نوین اسلامی را برنامه‌ریزی فرهنگی می‌دانند و معتقدند برنامه‌ریزی‌های فرهنگی لازم است به رشد و ارتقای سطح عقلانیت جامعه منجر شود. تفصیل گفتگوی خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران تسنیم «پویا» را ملاحظه فرمایید.

تسینم: از مباحثی که مقام معظم رهبری در سخنرانی های مختلف بدان تاکید کرده اند تحقق تمدن اسلامی است جنابعالی تمدن اسلامی را چگونه معنا می کنید و چه مسیری باید جهت تحقق تمدن اسلامی طی شود؟
معانی متفاوت و متعددی برای تمدن بیان شده‌است ولی تمدن را می‌توان اصطلاحا به معنای عالی‌ترین صورت‌بندی زندگی اجتماعی بشر تعریف کرد که دارای دو بخش سخت افزاری و نرم افزاری است. تمدن را می توان همان نهادها، ساختارها، معماری، هنر و هر آن چه ملموس و عینی است دانست که بر اساس نرم افزار و سیستم عامل اسلامی که مبتنی بر آموزه های دینی در تمامی ساحات زندگی بشر است تولید می شود و برای رسیدن به تمدن اسلامی پنج مرحله را می توان برشمرد. انقلاب اسلامی، نظام اسلامی، دولت اسلامی، جامعه اسلامی و تمدن اسلامی در سطح امت اسلامی و پس از آن در عرصه جهانی. البته باید توجه داشت تمدن نوین اسلامی به معنای واقعی در گستره وسیع و واقعی خود در زمان ظهور اتفاق خواهد افتاد و در روایت هم داریم که مردمی از مشرق زمین خروج می کنند که آنان زمینه سلطنت عالم گیر حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف را فراهم می کنند.

تسنیم: جنابعالی مهمترین وظیفه و اولویت دولت اسلامی برای تحقق تمدن اسلامی را چگونه تحلیل و ارزیابی می کنید؟
برای نیل به تمدن اسلامی وظایف متعددی را می توان برای دولت اسلامی برشمرد ولی به نظر می رسد مهمترین وظیفه و اولویت دولت اسلامی که مبانی آن را می توان در کلام اندیشمندانی مانند ملاصدرا مشاهده نمود توجه به مسائل فرهنگی و برنامه ریزی فرهنگی است. این برنامه باید در جهت نیل جامعه از فرهنگ موجود به سوی فرهنگ مطلوب و از نقص به سوی کمال باشد. از این رو اصلی ترین و محوری ترین عنصر در ساخت تمدن مسائل فرهنگی است و این بدان علت است که همان طور که حیات و رشد موجودات زنده اعم از گیاه یا حیوان در بستر محیط زیست طبیعی امکان پذیر است جوامع نیز همین گونه هستند و تنها در محیط زیست فرهنگی است که انسان می تواند به حیات و رشد خود ادامه دهد. مطالعه تمدن های دنیا نیز حاکی از برجسته بودن عناصر فرهنگی در این گونه تمدنها بوده است.

تسنیم: به نظر شما در باب سیاستگذاری فرهنگی در مسیر تحقق تمدن اسلامی رویکردها باید چگونه باشد و چه مسیری را دنبال کند؟
مسلما باید نگاه به مقوله فرهنگی نگاه و رویکردی معقول باشد و برخوردهای افراطی و تفریطی در این زمینه نباید صورت گیرد در توضیح بیشتر باید گفت برخورد افراطی با مقوله فرهنگ این است که بنابر فرموده مقام معظم رهبری فرهنگ را مقوله ای غیر قابل اداره و غیر قابل مدیریت تصور کنیم. مقوله ای رها و آزاد که نباید سر به سرش گذاشت و در مقابل آن تفکر افراطی دیگر وجود داد که سخت گیری خشن و نظارت کنترل آمیز بسیار دقیق که این تفکر هم به همان اندازه غلط است.

تسنیم: جنابعالی اشاره کردید که مهمترین وظیفه دولت اسلامی، مسائل فرهنگی است. مسائل فرهنگی نیز دارای شعب و شاخه‌های فراوانی است. از بین مسائل فرهنگی کدام جنبه اولویت دارد و باید برای آن سرمایه‌گذاری کرد؟
مهمترین وظیفه فرهنگی حکومت و دولت اسلامی علاوه بر تنظیم امور معیشتی مردم که باید به صورت جدی بدان پرداخته شود، مساله آموزش و پرورش یا همان تعلیم و تربیت مردم است که این وظیفه به نوعی تخلف ناپذیر است و باید سیاست اقتصاد نظامی گری در خدمت تعلیم و تربیت و ارتقای معنوی انسان ها که هدف غایی است قرار گیرد. بزرگان و اندیشمندان نیز اولین اصل را تعلیم و تربیت ذکر کرده اند. به عنوان مثال شهید مطهری معتقد است اولین اصل در تعلیم و تربیت اسلامی تعلیم و پرورش عقل است. وی با تفکیک میان حوزه تعلیم و پرورش وظیفه اصلی نظام آموزشی را داده قوه تجزیه و تحلیل به متعلم می دانند.

تسنیم: پرداختن به مساله تعلیم و تربیت در ساخت و تحقق تمدن اسلامی دارای چه اهمیت و جایگاهی است؟
اهمیت این مساله نیز از آن جاست که اگر جامعه ای اهل تفکر و تامل نباشد و از آفات عقل دور باشد، توان تشخیص خواهد داشت و این یعنی جامعه به گونه ای تربیت شده که بی آن که مدام نیازمند پایش و بازرسی باشد خود می تواند در مواجهه با پیشامدها و مسائل جدید اهل تشخیص باشد و انتخاب کند و به تعبیر دیگر به جای آن که جامعه مدام با تبلیغها و موج سازی داغ شود و به حرکت در آید یا با کوچکترین اعمال ناامیدی سرد شود و از حرکت باز ایستد افراد جامعه به خودشان متکی باشند و از درون بجوشند و به حرکت درآیند یا از حرکت باز ایستند. بنابراین آموزش و پرورش به منظور ارشاد و هدایت و تربیت افراد جامعه به عنوان یک ضرورت اجتناب ناپذیر باید در اولویت نخست برنامه ریزی دولت اسلامی قرار گیرد.

تسنیم: مهمترین مسائلی که باید در برنامه‌ریزی‌های فرهنگی بدان توجه و دقت شود کدام مسائل است؟
یکی از مهمترین مسائل، همگرایی برنامه ریزی های فرهنگی است. این مساله هم بدان علت است که بی شک لازمه اثربخشی در هر حوزه‌ای و از جمله حوزه فرهنگ، تخصص منابع محدود به مولفه های کلیدی و همگرایی و تمرکز اجزای مختلف با کارویژه های متفاوت برای آن مولفه هاست به عبارت دیگر برای دستیابی به همگرایی باید به جای تخصیص منابع محدود به موضوعات متعدد و کاهش اثر بخشی در هر موضوع و در مجموع کل حوزه ها و ابعاد فرهنگ، چند مولفه محوری و کلیدی به عنوان سرشاخه انتخاب شود و برنامه های فرهنگی بر آن موضوعات متمرکز شود. این مساله ای است که در برنامه ریزی های فرهنگی که در جامعه ما صورت می گیرد مورد غفلت قرار گرفته است. از این رو لازم است در عین کثرت نهادهای فرهنگی و کثرت قالبها، شاهد وحدت محتوایی با تمرکز بر مولفه های کلیدی در لایه کلیدی باشیم از رهگذر آن همگرایی ها افزایش پیدا کند و به تبع اثربخشی نیز افزایش یابد.

تسنیم: به نظر شما مهمترین و کلیدی ترین مولفه‌های فرهنگی که باید بدان اهتمام ویژه داشت کدام مولفه ها هستند؟
مهمترین این مولفه ها و اهداف در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به خوبی و درستی مورد اشاره قرار گرفته است. بر اساس قانون اساسی ایجاد محیط مساعد برای رشد فضایل اخلاقی بر اساس ایمان و تقوا، مبارزه با مظاهر فساد و تباهی، استقلال سیاسی فرهنگی اقتصادی، ظلم ستیزی و استکبار ستیزی، برقراری حقوق مساوی بین مردم بدون توجه قوم و قبیله، تدوین قوانین و مقررات دولت اسلامی در همه ابعاد بر اساس موازین اسلامی از مهمترین این اهداف و مولفه هاست و برنامه ریزی های فرهنگی لازم است بر اساس این مفاهیم طراحی و اجرا شود. نکته مهم هم این است که بر اساس همین مولفه ها اهداف و شعارهایی بود که انقلاب اسلامی در مدتی کوتاه، تاثیرات مهمی در سراسر دنیا برجای گذاشت و به دلیل ماهیت فرهنگی و چالش طلبانه اش با وجود تلاش های مخالفانش در درون مرزهای ایران محدود نشد. البته باید توجه داشت انقلاب اسلامی و نظام برآمده از آن یعنی جمهوری اسلامی زمانی به صورت کامل به اهداف و آرمانهایش دست می یابد که باورها و ارزشهای فرهنگی عمومی با اهداف و آرمانهای انقلاب همسویی داشته باشد به عبارتی دیگر باید جامعه ای تراز انقلاب اسلامی شکل گیرد.
پایان پیام/