سیاست‌های اردوغانی و مناقشات داخلی ترکیه
رایزن فرهنگی سابق ایران در آنکارا می‌گوید اردوغان در برخورد با تروریست‌ها از صداقت لازم برخوردار نیست. وی با ایجاد فضای التهاب توانست رای پنجاه درصدی انتخابات زودهنگام پارلمانی را کسب کند.
حسن شعبانی، رایزن فرهنگی سابق ایران در ترکیه در گفتگو با خبرنگار بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، به بررسی سرنوشت جنگی داخلی ترکیه و احتمال شروع دوباره مذاکرات صلح پرداخت. مشروح این مصاحبه در ادامه ارائه شده است:
تسنیم: جنوب شرق ترکیه از ده ماه گذشته شاهد جنگ داخلی بین ارتش و اعضای حزب کارگران کردستان است. به نظر می‌رسد که کسب حد نصاب ده درصدی توسط حزب کردی دموکراتیک خلق‌ها در انتخابات پارلمانی هفتم ژوئن و ورود آن به پارلمان ترکیه از عوامل شروع این درگیری می‌باشد؛ به گونه‌ای که این درگیری‌ها بعد از هفتم ژوئن آغاز شده است و هم اکنون نیز تداوم دارد. به نظر حضرتعالی جنگ داخلی ترکیه تا چه زمانی ادامه پیدا می‌کند و چه سرنوشتی می‌توان بر آن متصور بود؟
شعبانی: ابتدا بایستی اشاره کرد که وضعیت کنونی حاکم بر ترکیه خوشایند نیست. جمهوری اسلامی به عنوان همسایه دیرین ترکیه از این وضعیت خوشحال نیست و امید می‌رود که این قضیه به زودی پایان پذیرد. اردوغان مسائلی را که در قبال سوریه و شخص بشار اسد به عنوان اشکال مطرح می‌کرد، در حال حاضر این مسائل در نه ماه اخیر در ترکیه به وقوع پیوسته است. به عبارت دیگر یک گروه مسلح در داخل ترکیه وجود دارد و علیه دولت و نیروهای مسلح اقدام کرده است، در مقابل دولت و ارتش این کشور نیز حق مسلم خویش می¬دانند که به شدیدترین نحو ممکن با این قضیه مقابله کنند.
اردوغان در مورد سوریه ادعا می‌کرد که بشار اسد علیه مردم این کشور اقدام کرده است اما در حال حاضر بایستی پرسید که آیا این ادعای اردوغان در قبال سوریه در حقیقت در خود ترکیه تکرار نشده است؟ چرا اردوغان چندین سال گذشته سرسختانه و بی مهابا به دولت رسمی و قانونی سوریه حمله می‌کرد اما امروز خود آن اقدامات را به صورت شدیدتری علیه مردم کشور خویش به انجام می‌رساند و از انعکاس اخبار این اتفاقات در رسانه‌ها نیز ممانعت به عمل می‌آورد.
یک تحلیل جدی در ترکیه و بین تحلیل‌گران وجود دارد که بر این اعتقاد هستند که اردوغان به فضای کنونی ترکیه دامن می‌زند؛ لذا وی به راحتی می‌تواند این فضا را مدیریت کند و درگیری‌ها را به پایان رساند، لکن منافعی که این فضا برای اردوغان در پی دارد، خاتمه یافتن آن را ناممکن می‌سازد.
تسنیم: آیا به نظر حضرتعالی آغاز مذاکرات صلح در اواخر سال 2012 به هدف حل مساله کردها در این کشور نبود؟ اردوغان با شعار حل مساله کردی به میدان سیاست ترکیه گام گذاشت؛ با این حال چرا این مذاکرات ادامه پیدا نکرد؟
شعبانی: اردوغان کسی است که مذاکرات صلح بین کردها و دولت ترکیه را آغاز کرده است اما وی بعدا اعلام کرد که مساله‌ای تحت عنوان مذاکرات صلح با کردها را به رسمیت نمی‌شناسد؛ لذا اردوغان به لحاظ کاریزماتیک و نفوذ خویش در آک‌پارتی می‌تواند این قضیه را مدیریت کند و آن را فیصله دهد. وی حداقل می‌تواند به درگیری‌های موجود خاتمه بخشد اما به جهت برخی از ملاحضات سیاسی و نهایت استفاده‌ای که از این فضای آشفته می‌برد، اقدام به چنین کاری نمی‌کند.
به عنوان نمونه می‌توان گفت که دولت از دسترسی خویش به انبار تسلیحات گروه‌های مسلح خبر می‌داد و این در حالی است که گروه‌های مخالف مطرح می‌کنند که زمانی که این تسلیحات انبار می‌شد، استانداران دولت گزارش آن را تهیه کرده بودند اما دولت از کنار این مساله به راحتی گذشت؛ لذا اگر دولت در حقیقت به دنبال خفه کردن اقدامات تروریستی در نطفه آن بود، بایستی قضیه مطرح شده مدیریت می‌شد و از تبدیل شدن آن به جنگ تمام عیار جلوگیری به عمل می‌آمد. جنگی که در طی آن در برخی از شهرها به مدت چندین ماه منع آمد و شد، سنگربندی و ورود تانک‌ها انجام گرفته است و شهروندان عادی نیز در کنار تروریست‌ها جان خویش را از دست داده‌اند.
تسنیم: اطلاع دولت از انبار تسلیحاتی گروه‌های مسلح و عدم پیگیری آن قبل از شروع جنگ داخلی چگونه قابل تفسیر است؟ آیا به نظر حضرتعالی دولت از آغاز جنگ داخلی بعد از انتخابات پارلمانی هفتم ژوئن 2015 هدف خاصی دنبال می‌کرد؟
شعبانی: اردوغان در برخورد با تروریست‌ها از صداقت لازم برخوردار نیست. وی با ایجاد فضای التهاب توانست رای پنجاه درصدی انتخابات زودهنگام پارلمانی یکم نوامبر 2015 را کسب کند. آرای واقعی آک‌پارتی در فضای رقابتی و آرام قبل از آن همان میزان بود که در دور اول از انتخابات در هفتم ژوئن 2015 رقم زده شد. لکن علی‌رغم مشورت‌هایی که از داخل آک‌پارتی به اردوغان داده شد، وی این مشورت‌ها را نپذیرفت و کشور را به سمتی سوق داد که رای‌دهندگان به این نتیجه‌گیری برسند که اگر حاکمیت حزب عدالت و توسعه از بین رود، امنیت شهروندان با خطر مواجه خواهد شد و بایستی بین بد و بدتر یکی را برگزینند. بنابراین آک‌پارتی را مجددا در انتخابات یکم نوامبر برگزیدند.
اگر منافع دراز مدت ترکیه به جای منافع یک حزب خاص لحاظ شود، همان طوری که احزاب دیگر ترکیه همانند حزب جمهوری‌خواه خلق (CHP) نیز بر این قضیه تاکید دارند، این قضیه بایستی هر چه زودتر قبل از عمق یافتن آن مدیریت و متوقف شود.
تسنیم: برخی از تحلیل‌گران معتقدند که جنگ داخلی ترکیه برخاسته از همکاری‌های حزب کارگران کردستان (پ.ک.ک) و آک‌پارتی است؛ با این حال در سیاست‌های اعلامی دولت ترکیه و شورای رهبری پ‌ک‌ک چنین امری مشاهده نمی‌شود. اگر این فرضیه صحیح ارزیابی شود، نتیجه حاصل از آن چه خواهد بود؟
شعبانی: عده‌ای معتقد هستند که دولت ترکیه در داخل گروه‌های تروریستی نفوذ دارد و بهانه‌های لازم برای درگیری را از طریق تحریک آنها ایجاد می‌کند. بنابراین نمی‌توان گفت که حاکمیت و پ‌ک‌ک در ایجاد این کشتار توافق حاصل کرده‌اند. حزب کارگران کردستان تا حال حاضر تلفات بسیار سنگینی را متحمل شده است. طبق آماری که اردوغان در روزهای اخیر ارائه کرده است، بیش از پنج هزار نفر از اعضای این حزب در ماه‌های اخیر کشته شده‌اند؛ این در حالی است که آمار تلفات اعضای حزب کارگران کردستان با کشته‌های نیروهای امنیتی و ارتش قابل مقایسه نیست. بنابراین نمی‌توان گفت که جنگ داخلی ترکیه ناشی از توافق دولت با پ‌ک‌ک است؛ چرا که این موضوع طبق واقعیات صحنه چندان منطقی به نظر نمی‌رسد.
تسنیم: با توجه به منافعی که از جنگ داخلی ترکیه نصیب مقامات آک¬پارتی شده است، آیا تداوم آن نیز منافع حداکثری ایشان را تامین خواهد کرد؟ آیا مذاکرات صلحی که از اواخر سال 2012 شروع شده بود، دوباره قابلیت تدوام دارد؟ در صورت شروع مجدد مذاکرات، چه سرنوشتی در انتظار آن خواهد بود؟
شعبانی: با توجه به شناخت خویش از جامعه ترکیه و پراکندگی اقوام این کشور، می¬توان ادعا کرد همان طور که اردوغان امکان حذف جماعت فتح‌الله گولن را که تحت عنوان دولت در سایه از آن یاد می¬کنند، ندارد و قادر به حذف کامل آنها از سیستم‌های علمی، اداری، امنیتی و سیاسی ترکیه نیست، به همین ترتیب وی امکان حذف فیزیکی هیچ یک از اقوام به ویژه قوم کرد را با درگیری و نزاع نخواهد داشت. دولت ترکیه دیر یا زود بایستی از شیوه‌های سیاسی و مسالمت¬آمیز استفاده کند تا این که این مساله را پایان بخشد. این تجربه در جمهوری اسلامی ایران وجود دارد و در مساله اقوام با درایت ورود شده است.
به نظر می‌رسد که اردوغان و آک‌پارتی، حزب متبوع وی در مساله کردی چاره‌ای غیر از تدبیر و خاتمه دادن درگیری مسلحانه ندارند. گفتنی است که بعضی از کشورهای منطقه از مساله کردی ترکیه به نفع خویش بهره‌برداری می‌کنند؛ به طوری که با اقوام به یک شیوه و با دولت‌مردان آن به شیوه‌ای دیگر برخورد می‌کنند. درایت و منطق اقتضا می‌کند که دولت ترکیه از راهی غیر از درگیری مسلحانه با مساله کردی مواجه شود؛ البته هر دولتی حق قانونی خویش می‌داند که با یک گروه تروریستی مقابله کند. توصیه‌های اخلاقی که اردوغان به عنوان برادر بزرگ‌تر به مقامات سوریه مطرح می‌کرد، در حال حاضر ضروری است که آن توصیه¬ها را برای خویش تکرار کند. وی به خود بازگو کند که این قضیه را بایستی به صورت منطقی پیگیری کند اما ای کاش این توصیه¬ها را درباره سوریه صادقانه مطرح می‌کرد.
متاسفانه اردوغان و مقامات آک‌پارتی عکس این توصیه‌ها را صادقانه بیان و مقتضای این نکات را نیز مراعات نکردند؛ چرا که مقتضای این توصیه‌ها ایجاب می‌کرد که مرزهای کشور خویش با سوریه را کنترل کنند و از مساعدت‌های خود به تروریست‌های تکفیری در خاک سوریه ابا ورزند. با این حال مقامات ترکیه عکس آن را به انجام رساندند. اگر آک‌پارتی با قضیه کردی از طرق سیاسی و به صورت صادقانه مواجه شود، قادر خواهد بود که این مساله را حل کند.
گفتگو: رامین ولی‌زاده میدانی
