جلد دوم «فرهنگ جامع زبان فارسی» در آستانه انتشار/ اما و اگرهای وزارت علوم برای پرداخت بودجه ادامه دارد

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، دومین جلد مجموعه «فرهنگ جامع زبان فارسی» از سوی فرهنگستان زبان و ادب فارسی آماده انتشار است و قرار است تا خردادماه سال جاری به چاپ برسد.

این جلد از مجموعه به واژگان حرف «الف» می‌پردازد. پیش‌‌تر قرار بود که این جلد از مجموعه «فرهنگ جامع زبان فارسی» در بیست و هشتمین دوره نمایشگاه کتاب تهران توزیع شود.

ویژگی‌های «فرهنگ جامع زبان فارسی»

فرهنگستان زبان ادب فارسی از سال 1369 (سال تأسیس این فرهنگستان) در اندیشه تألیف فرهنگی جامع برای زبان فارسی بود و به همین منظور، در سال 1370 پیشنهاد تألیف آن را در شورای فرهنگستان به تصویب رساند.

پس از سال‌ها تلاش بی‌وقفه و با وجود مسائل و مشکلات گوناگون، سرانجام در سال 1386 پیکره رایانه‌ای گروه فرهنگ‌نویسی، با مدیریت علی‌اشرف صادقی، تکمیل شد و در آن زمان با جذب پژوهشگران جدید و آموزش به آنان، تعریف‌نگاری حرف «آ»، بر اساس شیوه‌نامه تعریف‌نگاری این گروه آغاز شد. نکته قابل ذکر در باب شیوه‌نامه گروه فرهنگ‌نویسی این است که برای تهیه شیوه‌نامه مذکور مدت زمان سه‌سال وقت صرف شده بود، اما با ادامه تعریف‌نگاری، عملاً مسائل جدید و پیش‌بینی‌نشده‌ای پیش آمد که به‌تدریج در شیوه‌نامه اصلاح یا گنجانده شد. نتیجه این تجربیات دست‌نامه‌ای است نسبتاً کامل برای فرهنگ‌نویسی زبان فارسی.

در این شیوه‌نامه تمام نکات مربوط به ساختار مدخل‌ها، نحوه ضبط و درج آن‌ها در فرهنگ، نحوه درج ذیل مدخل‌ها، شیوه به دست دادن تعریف یا معانی، دسته‌بندی معانی، ارجاع‌های متقابل، آوردن گونه‌های مختلف و املاهای دیگر مدخل‌ها، اطلاعات تکمیلی و اضافی، ریشه‌شناسی و اشاره به صورت‌های واژه در زبان‌های میانه و باستانی ایران تا هندواروپایی مادر و اشاره به آن دسته از زبان‌های ایرانی که مستقیماً به زبان فارسی ارتباط ندارند و نیز اشاره به گویش‌های ایرانی جدید و جز آن‌ها پیش‌بینی شده است.

از جمله ویژگی‌های منحصربه‌فرد فرهنگ جامع زبان فارسی، همان گونه که از نام آن برمی‌آید، اشتمال آن بر تمام ادوار زبان فارسی است. مبتنی بودن بر یک پیکره عظیم رایانه‌ای، تاریخی بودن، در بر داشتن ریشه‌شناسی، در بر داشتن لغات علمی امروز همراه با تعریف موجز و دقیق آنها، در بر داشتن مصوّبات فرهنگستان زبان و ادب فارسی، و کاربرمدار بودن، از دیگر ویژگی‌های «فرهنگ جامع زبان فارسی» است.

چرایی نگارش جامع‌ترین فرهنگ زبان فارسی از زبان رئیس فرهنگستان زبان

غلامعلی حداد عادل در مراسم تقدیر از فعالان و پژوهشگران این طرح، با اشاره به چرایی نگارش این فرهنگ از سوی فرهنگستان زبان و ادب فارسی گفت: من یک بار فهرست انتشاراتی کشورهای خارجی را نگاه می‌کردم و دیدم مثلاً به زبان انگلیسی در هر فصلی یک فرهنگ جدید لغت از ناشران مختلف منتشر شده است. این کثرت فرهنگ‌نویسی از نظر من نشانۀ زنده بودن این زبان بود. از خود پرسیدم که چرا در زبان فارسی خبری نیست! فاصلۀ بین لغت‌نامۀ دهخدا و فرهنگ فارسی معین و فرهنگ بزرگ سخن را ملاحظه کنید! اینها هر کدام حد‌اقل 30 سال با یکدیگر فاصله دارند. علاوه بر اینکه معین و سخن هیچ‌یک ادعای جامع بودن نداشتند. در این سال‌ها تحولات بسیاری در فقه‌اللغه و ریشه‌شناسی و واژه‌شناسی و واژه‌گزینی و زبان‌شناسی پیش آمده، و همچنین لغات تازه‌ای به زبان افزوده شده و باید از خود بپرسیم که جای این‌ها کجاست! خصوصاً پس از انقلاب اسلامی من می‌دیدم که نیاز به فرهنگ‌های دوزبانه به وجود آمده و خیلی از کشورهای دیگر برای اینکه بتوانند از زبان فارسی و منابع آن استفاده کنند به‌شدت به یک فرهنگ مرجع نیاز دارند.

وی سپس با اشاره به تاریخچه تأسیس گروه فرهنگ‌نویسی اضافه کرد: از سال اولی که فرهنگستان زبان و ادب فارسی تأسیس شد و مرحوم حبیبی جلسات شورا را اداره می‌کردند، یکی از وظایفی که تصور می‌شد بر عهدۀ فرهنگستان است، تألیف فرهنگ جامع زبان فارسی بود و بالاخره پس از مدت‌ها بحث و بررسی‌ رأی همگان بر این شد که این کار، کار دکتر علی‌اشرف صادقی است. در داخل و خارج کشور هم همۀ استادانی که اهل این فن هستند تصدیق می‌کنند که این انتخاب شایسته بوده است.

نظر رهبر معظم انقلاب درباره «فرهنگ جامع زبان فارسی»

رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی در مراسمی به نظر رهبر معظم انقلاب درباره «فرهنگ جامع زبان فارسی» اشاره کرد و یادآور شد: وقتی‌ که این کتاب چاپ شد من وظیفه خود دانستم که یک خسته‌نباشیدِ غیرلفظی هم به دست‌اندرکاران آن گفته باشم. این بود که جلد اول را به خدمت مقام معظم رهبری بردم و ایشان هم کتاب را ملاحظه کردند و هدیه‌ای نیز برای گروه فرهنگ‌نویسی فرستادند و پیغام دادند که از جانب من از پدیدآورندگان فرهنگ جامع زبان فارسی تشکر شود. من هم از جانب ایشان از همه شما تشکر می‌کنم.

اما در حال حاضر نگرانی‌هایی نسبت به روند نگارش و انتشار این مجموعه وجود دارد که مهمترین آن، عدم پرداخت بودجه اختصاص داده شده به این طرح است. گفته می‌شود هنوز پس از گذشت چند سال هنوز این بودجه به صورت کامل برای تکمیل طرح پرداخت نشده است و همین موضوع بر سرعت نگارش و تکمیل طرح اثر گذاشته است. با وجود آنکه نامه‌نگاری‌هایی با وزارت علوم تحقیقات و فناوری در این زمینه انجام شده، هنوز این مبلغ به صورت کامل پرداخت نشده است.

انتهای پیام/