مقابله ارتش جمهوری اسلامی ایران با "نفوذ"

به گزارش گروه سیاسی خبرگزاری تسنیم به نقل از مرکز اسناد انقلاب اسلامی‌، در تابستان سال 1359 نفوذ عوامل بختیار به بدنه ارتش، واقعه‌ای را در تاریخ جمهوری اسلامی رقم زد که از آن به عنوان کودتای نوژه یا عملیات نقاب یاد می‌شود. این گروه که از جانب سرویس‌های اطلاعاتی غربی تغذیه می‌شدند درصدد بودند تا با نفوذ به درون ارتش و منحرف ساختن آن زمینه را برای حمله رژیم بعث عراق به ایران مهیا کنند. از آنجا که کودتای نقاب یکی از نمونه‌های نفوذ عوامل مخرب در ارتش بود نوشتار پیش‌رو به دنبال آن است تا به واکاوی این واقعه بپردازد.

پایگاه مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ در تابستان سال 1359 نفوذ عوامل بختیار به بدنه ارتش، واقعه‌ای را در تاریخ جمهوری اسلامی رقم زد که از آن به عنوان کودتای نوژه یا عملیات نقاب یاد می‌شود. این گروه که از جانب سرویس‌های اطلاعاتی غربی تغذیه می‌شدند درصدد بودند تا با نفوذ به درون ارتش و منحرف ساختن آن زمینه را برای حمله رژیم بعث عراق به ایران مهیا کنند. از آنجا که کودتای نقاب یکی از نمونه‌های نفوذ عوامل مخرب در ارتش بود نوشتار پیش‌رو به دنبال آن است تا به واکاوی این واقعه بپردازد.

نفوذ عوامل مخرب در ارتش

در تیرماه 59 توطئه گروهی از افسران نیروی هوایی که تحت نفوذ عوامل شاپور بختیار و آمریکا به دنبال انجام کودتا به منظور سرنگونی نظام جمهوری اسلامی بودند کشف شد. غرب تصور می‌کرد که تضعیف ارتش می‌تواند راه را برای تسخیر ایران توسط صدام، که اکنون پس از محمدرضا شاه اصلی‌ترین مهره آمریکا در منطقه محسوب می‌شد باز کند.

آنچنان که بعدها مشخص شد، کودتاگران موفق شده بودند تا با نفوذ در اطلاعات ارتش، همکاری حداقل دو تیم از گروه تعقیب و مراقبت اداره دوم ارتش را جلب کنند. به نوشته مارک گازیورسکی در بین افراد نفوذی که جذب نیروهای مخرب شده بودند دو افسر شاغل اطلاعاتی هم بودند که به پرونده پرسنل نظامی دسترسی داشتند و می‌توانستند سابقه افرادی را که مستعد همکاری و یا برعکس از طرفداران انقلاب اسلامی و غیرقابل جذب بودند ردیابی کنند.

بنابر اعترافات ستوان سیاوش پورفهمیده، رهبران شاخه نظامی که بیشتر درصدد جذب افراد بازنشسته ارتش بودند پس از تلاش‌های فراوان، موفق شدند 60 خلبان و 500 تن از افراد فنی و نظامی، را برای شرکت در عملیات جذب‌ کنند.

از آنجا که پایگاه نوژه نقطه شروع و هدایت کودتا بود، کودتاچیان تعدادی عناصر نفوذی در داخل پایگاه داشتند تا با کمک آنها بتوانند راحت‌تر آنجا را تصرف کنند. یکی از افراد نفوذی داخل پایگاه نوژه، سروان سلیمانی افسر عملیات پایگاه بود که در شب حمله در پست فرماندهی قرار داشت.[1]

به علاوه نفوذ عوامل مرتبط با بختیار و آمریکا در نیروی هوایی موجب شد تا گروهی از بدنه نیروی هوایی نیز جذب کودتا شوند. در این راستا سعید مهدیون نخستین فرمانده نیروی هوایی ارتش در دولت موقت که پس از یک روز توسط سرلشگر محمدولی قرنی بازنشسته شد و آیت محققی فرمانده پایگاه هوایی شاهرخی (نوژه) و پایگاه هوایی مهرآباد در رژیم پهلوی که در ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی حدود شش ماه زندانی بود، برای عملیات نقاب جذب شدند. اما موفقیت کودتاگران در تامین نیرو از کادر نیروی هوایی، به واسطه ورود ناصر رکنی بود. او بسیاری از خلبانان را می‌شناخت و با آنان آشنا بود و از همین طریق به راحتی توانست افراد مورد نظر را جذب کند. علاوه بر آنها چنانکه گفته می‌شود خلبان حمید نعمتی نیز توانست در عرض 30 روز 40 خلبان و همافر فنی را از پایگاه یکم هوایی مهرآباد و پایگاه سوم هوایی نوژه جذب کند. براساس اطلاعات موجود عوامل مخرب حتی موفق به نفوذ در ستاد نیروی هوایی نیز شده بودند.[2]

نیروی زمینی هم از نفوذ عوامل مخرب در امان نماند. در این میان لشگر یک نیروی زمینی به دلیل نفوذ گسترده اویسی مورد توجه قرار گرفت. در لشگر دو، سرهنگ هادی ایزدی معاون فرمانده لشگر مدعی بود که عوامل کودتا در همه شاخه‌ها نفوذ کرده‌اند. در لشگر 92 زرهی اهواز سرهنگ عزیز مرادی فعال بود و علاوه بر بسیج و تسلیح شیوخ وابسته به عشایر عرب، وظیفه توجیه و جذب نیروهای داخل لشگر را نیز برعهده داشت. همچنین گفته می‌شد که در نیروی ویژه هوابرد محمدمهدی حیدری 80 تن از درجه‌داران را به نفع کودتا جذب کرده است. در دیگر لشگرها مانند 77 خراسان و 81 باختران، لشگر قزوین و ستاد نیروی زمینی نیز نفوذهایی انجام شده بود.[3]

چنانکه مشخص است هدف اصلی آمریکا و متحدانش از این نفوذ ساقط کردن نظام نوپای جمهوری اسلامی بود. از همین رو کوشیدند تا ساقط کردن نظام را با وارد کردن ضربه به ارتش کلید بزنند. به گفته سرهنگ محمدمهدی کتیبه رئیس وقت اداره دوم ارتش، هدف آمریکا از این نفوذ برهم زدن انسجام ارتش بود. چنانکه سرهنگ کتیبه می‌گوید «دو سال پس از پیروزی انقلاب اسلامی ارتش داشت روی پای خودش می‌ایستاد و تقریبا شخصیتش را به دست می‌آورد؛ یک ارتش مردمی داشت پا می‌گرفت و وفاداری‌اش به نظام به اثبات می‌رسید. مردم در همه راهپیمایی‌ها فریاد می‌زدند "ارتش فدای ملت ملت فدای ارتش". در تیرماه 59 ارتش داشت یک دست می‌شد و اعتماد به نفسی را کسب می‌کرد. آمریکا و سرویس‌های غربی هدفشان این بود که ارتش کمر راست نکند و ارتش منسجمی که مخالف سیاست‌های آمریکا و غرب در منطقه بود، به وجود نیاید.»[4]

در نهایت عملیات کودتای نقاب که از سوی منابع غربی تغذیه می‌شد و قرار بود در اولین ساعات روز 18 تیر 59 عملیاتی شود ساعاتی پیش از انجام با ضد کودتا مواجه شده و شکست خورد. شواهد حاکی از آن است که یکی از خلبانان توجیه شده توسط کودتاچیان، شب پیش از کودتا منقلب شده و نزد حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای رفته و عملیات کودتا را فاش کرد. پس از آن، کودتای نقاب که نتیجه نفوذ عوامل وابسته به بختیار و غرب بود با همکاری عوامل ضد اطلاعات ارتش، کمیته اداره دوم ارتش، نیروهای امنیتی و اطلاعاتی و سپاه پاسداران خنثی شد.

رهبر معظم انقلاب اسلامی بعدها در این رابطه فرمودند: «...این توطئه هم به ‌وسیله ارتشی‌ها خنثی شد. شاید ملت ایران نداند آن کسانی که موجب شدند توطئه کودتاىِ بسیار خطرناک پایگاه شهید نوژه خنثی شود، خودِ جوانان ارتشی بودند که آمدند به ما اطّلاع دادند. یک خلبان جوان در نیمه شب آمد و درِ خانه ما را زد و با اصرارِ زیاد ما را وادار کرد که حرفش را گوش کنیم. حرفش این بود که این کودتا در ظرف بیست‌وچهار ساعت آینده انجام می‌گیرد. بعد هم عناصر دنبال کننده این قضیه - نظامیان و ارتشی‌های متدیّن آن پایگاه - بیشترین نقش را در خنثی کردن آن کودتا داشتند.» [5]

پی‌نوشت‌ها:

1- حجت‌الاسلام محمدی ری‌شهری، خاطره‌ها، جلد اول، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ص 135.

2- محمد حسن روزی طلب، صخره سخت، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ص 933.

3-  کودتای نوژه، تهران: موسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی، ص 166.

4- محمدرضا سرابندی، خاطرات سرهنگ محمدمهدی کتیبه، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ص 168-173.

5-  بیانات در دیدار جمعی از فرماندهان و پرسنل ارتش، 1374/1/30.

انتهای پیام/