ضرورت اصلاح دیدگاه مدیران وزارت نفت درباره الگوی توسعه زنجیره ارزش نفت

با توسعه صنعت پالایش نفت در دنیا، بهبود فرآیندهای پالایشی، افزایش بهره‌وری، تولید محصولات با ارزش و تنوع بخشی به محصولات پالایشی به مهم‌ترین سیاست‌های زنجیره ارزش در دنیا تبدیل شده است. اتخاذ این سیاست موجب شده است تا برخی از پالایشگاه‌های دنیا به سمت تغییر در رویه‌های پالایشی خود حرکت کنند و برای بهبود حاشیه سود پالایشی خود نسبت به تولید محصولات ارزشمند دیگری اقدام کنند. این محصولات ارزشمند که جزو محصولات شیمیایی تولید شده در مجتمع‌های پتروشیمی هستند سبب شد تا تفکر تجمیع پالایشگاه و پتروشیمی در قالب واحدهای پتروپالایشی ایجاد شود.

در سال های اخیر، نمونه‌های این نوع تجمیع پالایشگاه و پتروشیمی در کشورهای عربستان، سنگاپور، هند و آمریکا نیز وجود دارد تا جایی که سهم سرمایه‌گذاری در احداث پتروپالایشگاه نسبت به پالایشگاه برای شرکتهای معتبر بین‌المللی در حال افزایش است. اصلی‌ترین هدف احداث پتروپالایشگاه، افزایش سودآوری، کاهش ریسک سرمایه‌گذاری با استفاده از فناوری‌های مناسب و تولید محصولات باکیفیت و ارزش بالاتر است. دلایل دیگری مانند امنیت تامین خوراک واحدهای پتروشیمی‌، بهبود مدیریت یکپارچه واحدهای پالایشی و پتروشیمی در تجمیع این واحدها نقش داشته است. برخی از پروژه های پتروپالایشگاهی در حال احداث یا بهره برداری در سطح جهان در جدول زیر آمده است:

تغییر رویه احداث پالایشگاه و پتروشیمی در دنیا در حالی اتفاق افتاده است که صنعت نفت ایران با سابقه‌ی بیش از 100 سال، کماکان در راستای توسعه صنعت پالایش به سبک گذشته از کارنامه قابل دفاعی برخوردار نبوده است. به عبارت دیگر، صنعت پالایش در ایران با فراز و نشیب‌های بسیاری مواجه بوده است و مسئولین نه تنها در مسیر بهبود این صنعت و رفع مشکلات آن اقدام جدی انجام نداده‌اند، بلکه در مورد احداث پتروپالایشگاه نیز تنها به یادگیری ادبیات آن اکتفا کرده اند. با توجه به اینکه توسعه صنعت پالایش کشور ضروری است و رفع مشکلات پالایشگاه های فعلی و همچنین طرح های پالایشی داخل کشور از اهمیت بیشتری نسبت به احداث پالایشگاه در خارج از کشور دارد، اما حرکت به سمت ایجاد پتروپالایشگاه نیز ضرورتی مهم برای این صنعت است. چرا که ارزش افزوده بیشتر و حداکثرسازی سود، کاهش ریسک سرمایه گذاری و همچنین توسعه مطلوب‌ زنجیره های ارزش در بخش‌های پایین دستی صنعت پتروشیمی کشور نیز قابلیت تحقق بیشتری خواهند داشت. بنابراین نه تنها توسعه صنعت پالایش در داخل کشور ضروری است، بلکه ضرورت اصلاح الگوی پالایشی در کشور نیز غیرقابل انکار است.

این در حالی است که آقای شریف رازی، مدیرعامل شرکت ملی مهندسی و ساختمان نفت در مورد خرید پالایشگاه در کشور مالزی با ظرفیت پالایش روزانه 250 هزار بشکه گفته است: «شرکت مالزیایی درصدد توسعه پالایشگاه در قالب پتروپالایشگاه است و تا حدودی با اهداف ما متفاوت است، از این رو در این باره بزودی یک هیئت مذاکره کننده به منظور چگونگی ادامه کار، به ایران خواهد آمد».

مدیرعامل شرکت ملی مهندسی و ساختمان نفت ایران در حالی این صحبت ها را مطرح کرده است که مسیر توسعه و ساخت پالایشگاه‌های دنیا در سال های اخیر، این موضوع را به اثبات رسانده است که بهبود شرایط اقتصادی طرح¬های پالایشی با توسعه این صنعت در قالب پتروپالایشگاه محقق خواهد شد.

متاسفانه هنوز در داخل کشور نگاه به صنعت پالایش بر تولید سوخت استوار است، حال آنکه در دنیا برای توسعه صنعت پالایش تغییر پارادایم اتفاق افتاده است و علاوه بر سوخت، پالایشگاه‌ها را مبتنی بر تولید محصولات شیمیایی نیز احداث می‌کنند. این الگو سبب میشود تا در نوسانات شدید قیمت نفت خام و به تبع آن نوسانات قیمت فرآورده‌های سوختی، بعلت نوسانات قیمتی کمتر و همچنین تاثیرپذیری دیرهنگام‌تر از نوسان قیمت نفت، اقتصاد پالایشگاه ها در حاشیه امن‌تری قرار بگیرند.

بر همین اساس تغییر نگاه «سوخت محوری» به پالایشگاه و جایگزین شدن نگاه جدی با محوریت «سوخت-ماده» به پالایشگاه، ادبیات پتروپالایشگاه را ایجاد کرده است و حتی بسیاری از کشورهای دنیا که تولید کننده نفت نیز نیستند این مسئله را بخوبی درک کرده‌اند، اما مسئولین وزارت نفت نه تنها به این مسئله توجهی نمی‌کنند، بلکه حتی با احداث پتروپالایشگاه به جای پالایشگاه در خارج از کشور با مشارکت ایران نیز موافق نیستند.

*علیرضا کهزادی - کارشناس انرژی

انتهای پیام/