صرف ارائه «تسهیلات» هیچ اثری بر نگرش جوانان برای ماندن در کشور نمی‌گذارد
معاون فرهنگی بنیاد ملی نخبگان با بیان اینکه این بنیاد محل حمایت از پژوهش نیست، گفت: صرف ارائه تسهیلات هیچ اثری بر نگرش جوانان برای ماندن در کشور یا خارج از کشور نمی‌گذارد؛ بودجه برخی از دانشگاه‌ها در خارج از کشور به اندازه بودجه سالانه کشور ما است.
به گزارش خبرنگار علمی باشگاه خبرنگاران تسنیم «پویا»؛ بنیاد ملی نخبگان مرکزی است که وظیفه آن شناسایی، جذب و پشتیبانی مادی و معنوی از نخبگان کشور است، اساسنامه این بنیاد در پانصد و شصت و دومین جلسه شورای عالی انقلاب فرهنگی در دهم خردادماه 1384 تصویب شد.
هیئت امنای این بنیاد در 25 اردیبهشت 1385 نخستین جلسه خود را تشکیل داد؛ رئیس این بنیاد، معاون علمی و فناوری رئیس‌جمهور است که در حال حاضر دکتر سورنا ستاری این جایگاه را بر عهده دارد.
دکتر آریا الستی دارای دکتری تخصصی مهندسی مکانیک از دانشگاه شریف و عضو هیأت علمی این دانشگاه و در حال حاضر معاون فرهنگی بنیاد ملی نخبگان است؛ الستی در مصاحبه خود با تسنیم به تشریح موضوعات و مسائل مختلف بنیاد از جمله نحوه حمایت مالی از طرح‌های نخبگان، تسهیلاتی که توسط بنیاد ارائه می‌شود، مهجور ماندن نخبگان فرهنگی و ... پرداخته است؛ در ادامه مشروح این گفت‌وگو تقدیم مخاطبان ارجمند تسنیم شده است:
تسنیم: با توجه به افزایش بودجه سال جاری بنیاد ملی نخبگان، معاونت فرهنگی چه ویژه‌برنامه‌هایی برای نخبگان تحت حمایت خود دارد؟
در ابتدا باید بگویم که افزایش بودجه سال جاری برای معاونت علمی فناوری ریاست جمهوری تعریف شده است و این معاونت با بنیاد ملی نخبگان تفاوت دارد؛ این بنیاد به دستور مقام معظم رهبری ایجاد شده و وظایف آن با معاونت علمی تفاوت دارد.
بنیاد ملی نخبگان در آغاز با یک رویکرد حمایتی و ارائه تسهیلات به استعدادهای درخشان کشور ایجاد شد که بخش مهمی از فعالیت نخبگان نیز همین است اما با گذشت زمان متوجه شدیم که ما فقط به صرف تسهیلات به اهداف خود نخواهیم رسید؛ هدف اصلی ما اثرگذاری نخبگان در کشور است که برای آن چند شرط لازم است؛ نخست مسئولیت‌پذیری نخبگان، دوم مهم بودن اهداف ملت برای آنها، سوم همراستا بودن اهداف ملت با اهداف آنها و در پایان هم از خود گذشتگی نخبگان در این راه است.
اینکه یک استعداد را از ابتدا حمایت کنیم شاید به لحاظ تخصصی به مراحل بالایی برسد اما به لحاظ رفتاری شرایط لازم را کسب نخواهد کرد به عنوان مثال اگر نخبه‌ای به دنبال اهداف شخصی خود باشد و خیلی برایش پیشرفت کشور یا کار کردن در داخل یا خارج از کشور برایش مهم نباشد، با ارائه تسهیلات به وی کاری از پیش نمی‌رود و تنها بودجه کشور مصرف می‌شود؛ ما افرادی را پرورش می‌دهیم که پیشرو هستند اما پیشبر نیستند و ما به نخبگانی نیاز داریم که نه تنها خودش بلکه دیگران و جامعه را به پیش ببرد.
تسنیم: پس هدف بنیاد ملی نخبگان فقط اعطای تسهیلات نیست؛ با توجه به اینکه در خارج از کشور تسهیلات بسیار بیشتری به آنها می‌دهند، شما برای ترغیب نخبگان به ماندن در کشور و کار در راستای اهداف جامعه چه راهکارهایی دارید؟
تجربه‌ای که بنیاد در حوزه نخبگان در طی چندین سال بدست آورده، نشان می‌دهد که صرف ارائه تسهیلات هیچ اثری بر نگرش جوانان برای ماندن در کشور یا خارج از کشور نمی‌گذارد چرا که ما حتی اگر وارد این حوزه‌های رفاهی شویم هیچگاه به پای کشورهای خارجی نمی‌رسیم؛ بودجه برخی از دانشگاه‌ها در خارج از کشور به اندازه بودجه سالانه کشور ما است و ما وارد مبارزه با آنان نمی‌شویم چرا که توان مقابله با آنان در این زمینه را نداریم، آنچکه جوانان را برای کار در کشور راغب می کند صرفا تسهیلات نیست بلکه داشتن بینش قوی است.
تسنیم: برخی از نخبگان اظهار می‌کنند که بنیاد از طرح‌های پژوهشی آنها حمایت نمی‌کند، نظرتان در این باره چیست؟
بنیاد محل حمایت از پژوهش نیست و پژوهش در دانشگاه‌ها صورت می‌گیرد و وظیفه دانشگاه‌ها است که از این فعالیت‌ها در حد وسع خود حمایت کنند؛ بنیاد ملی وظیفه‌اش شناسایی افراد در تمام زمینه‌ها است.
بنیاد به این افراد در دوره دانشجویی یک هزینه تحصیلی می‌دهد؛ مبلغ پرداختی بنیاد نیز از کارشناسی تا دکتری در ازای انجام کارپژوهشی و تأیید آنها توسط بنیاد بین 600 تا900 هزار تومان است.
تسنیم: کسانی که بخواهند تحت پوشش و حمایت بنیاد باشند چه اقداماتی باید انجام دهند؟
سالانه افراد در سامانه ثریا ثبت‌نام می‌کنند و اطلاعات آنها توسط دانشگاه‌ها مورد راستی آزمایی قرار می‌گیرد و کسانی که امتیاز بالایی دریافت کنند، هر ماه مبلغ و تسهیلات پژوهشی از جمله کمک هزینه آموزشی، پژوهشی یا فناورانه به آنان تعلق می‌گیرد؛ این هزینه باید برای فعالیت علمی و پژوهشی باشد که این موضوع باید سبب ارتقای دانشجویان شود و صرفاً یک طرح تشویقی نیست.
علاوه بر این کسانی که بخواهند برای فرصت مطالعاتی در خارج از کشور نیز اقدام کنند، توسط بنیاد حمایت می‌شوند همچنین برای تأمین هزینه رساله‌های آنها نیز بنیاد با توجه به یکسری تعرفه‌ها حمایت می‌کند؛ این برای مستعدین برتر در دوره دانشجویی است و پس از فارغ‌التحصیل شدن این دانشجویان، اگر بخواهند کار پژوهشی خود را به عنوان یک کار پسادکتری با اساتید خود انجام دهند، بنیاد در این باره نیز تسهیلاتی ارائه می‌کند.
برخی می‌خواهند در شرکت‌های دانش‌بنیان یا دانشگاه‌ها استخدام شوند که برای این افراد به شرط حفظ شرایط نخبگی خود یعنی طی دوره‌های مختلف به عنوان نخبه شناسایی شوند نیز مورد حمایت قرار خواهند گرفت؛ اگر این افراد بتوانند شرایط نخبگی خود را حفظ کنند، شرایط، امکانات و تسهیلات بسیار خوبی که ممکن است حتی استاد تمام‌های دانشگاه‌ها هم آن تسهیلات را نداشته باشند را دریافت کنند.
اینکه ما بخواهیم همه دانشجویان دکتری را مورد حمایت قرار دهیم در توان بنیاد نیست بلکه این وظایف تحت اختیارات وزارت علوم است؛ کسی که تنها مشغول مطالعه باشد و با افتخارات، مشکلات، جاذبه‌ها، اهداف ملی، دینی و اعتقادی کشور خود هماهنگ نباشد، هیچگاه در راه پیشرفت کشور گام برنمی‌دارد و این ویژگی که بخواهد به کشور خود تعهد داشته باشد، هیچگاه در او شکل نخواهد گرفت.
نخبگان همانگونه که از خود کلمه‌اش مستفاد می‌شود، کسانی هستند که به عنوان برگزیدگان برای پیشبرد و تکامل ملت گام برمی‌دارند؛ نخبگان کسانی هستند که به درجه بالایی از تخصص در حوزه کاری خود می‌رسند و با ارائه خدمات بی‌شائبه به ملت خود اعتماد آنان را کسب می‌کنند.
نخبگان کسانی هستند که مورد وثوق متخصصان کشور شده و مسیر را برای پیشرفت کشور باز می‌کنند؛ به همین دلیل است که تخصص، استعداد، نبوغ، خبرگی و زبدگی مفاهیم جهانی محسوب می‌شوند اما مفهوم نخبگی یک مفهوم اقلیمی است که فرد نخبه نه تنها این ویژگیها را باید داشته باشد بلکه باید اهداف ملت و کشورش را نیز بشناسد تا بتواند برای کشورش موثر واقع شود.
تسنیم: با توجه به اینکه فاکتورهای فرهنگی بنیاد برای جذب نخبگان محدود است، چرا بنیاد در راستای جذب نخبگان فرهنگی حمایت‌های لازم را به عمل نمی‌آورد؟
فاکتورهای فرهنگی برای شناسایی مستعدین برتر زیاد مؤثر نیست اما در ارائه خدمات فرهنگی به این افراد بسیار مهم و مؤثر است؛ همانگونه که مستعدین برتر ارتقا می‌یابند، فاکتور فرهنگی نیز مؤثر می‌شود، در تعریف نخبگی هم به این اشاره شده است که ویژگیهای فرهنگی بسیار مهم هستند چرا که این ویژگیها بیانگر همراستایی با اهداف ملی و هماهنگی با آداب اسلامی ایرانی هستند.
این ویژگیها باید در خصوصیات مستعدین برتر وجود داشته باشند تا آنان را به عنوان نخبه شناسایی کنند؛ نکته دیگری که باید به آن توجه شود محدودیت فاکتورهای بنیاد ملی نخبگان برای جذب مستعدین برتر است به عنوان مثال ممکن است فردی در ایران نخبه تلقی نشود اما در سایر کشورها نخبه تلقی شود.
وظیفه ما در معاونت فرهنگی بنیاد ملی نخبگان این است که مجموعه‌ای از خدمات فرهنگی، هدایتی و مشاوره‌ای طراحی کنیم تا زمانی که به مستعدین برتر خود ارائه می‌دهیم این افراد به سمت ویژگیهای نخبه‌ای که پیش‌تر عرض کردم، بروند.
به عنوان مثال دانش‌آموزان در سن خود تقریبا یکسان هستند و نمی‌توان گفت که آنها در این سن دارای سجایای اخلاقی هستند؛ وظیفه ما ابتدا شناسایی، سپس رشد آنها هم از لحاظ استعدادی و نخبگی و هم از لحاظ ویژگیهای اخلاقی وظیفه ما است که همه این موارد در نهایت منجر به اثرگذاری در جامعه می‌شود؛ در دوران دانشجویی هم این سجایای اخلاقی اهمیت بیشتری پیدا می‌کنند و ما این افراد را از لحاظ این ویژگیها بررسی می‌کنیم البته این ویژگیها فاکتور مؤثر و با نظارت دقیق نیست ولی به صورت ضمنی این ویژگیها بررسی می‌شوند.
یکی از جنبه‌های استعدادی افراد در کشور ما، استعدادهای فرهنگی است؛ برخی در جنبه‌های انجام فعایت‌های علمی ـ نظری، برخی در فعالیت علمی ـ کاربردی، برخی در مدیریت فرهنگی کشور و برخی هم در خلق آثار هنری فرهنگی استعداد دارند.
یک موضوعی که از همان ابتدا در بنیاد ملی نخبگان مورد بحث قرار گرفت که طیف وسیعی را نیز پوشش می‌دهد، سرآمدان قرآنی، هنری، ادبی و حتی سرآمدان حوزوی بودند؛ حدود شش سال است که بنیاد تلاش‌های بسیاری برای به نتیجه رساندن این طیف بزرگ به عمل آورده است.
در مورد حوزه‌های علمیه هم اخیراً با حوزه علمیه قم و مشهد مذاکراتی به عمل آمده است که خوشبختانه به نتایج مثبتی رسیده و جست و جوی طلاب و استعدادهای برتر نیز توسط مرکزی که در حوزه ایجاد شده، آغاز به کار کرده است.
در مورد آیین‌نامه قرآنی تا‌کنون دو آیین‌نامه عوض شده است و دلیل اصلی آن به سبب نظری بودن آن است چرا که عمدتا بر اساس نظر افراد تبیین می‌شود؛ اینکه ما بخواهیم به یک آیین‌نامه واحد و مرجع برسیم، نیاز به مذاکرات بسیار زیادی دارد؛ آیین‌نامه سوم نیز تغییرات زیادی داشته و شیوه‌نامه آن بر اساس دریافت نظرات مجامع قرآنی، در حال اصلاح است.
درباره آیین‌نامه هنری نیز آیین‌نامه آن یک دوره به اجرا درآمد که در این دوره به تعدادی با عنوان نخبه و تعدادی دیگر با عنوان استعداد برتر جایزه شهید آوینی تعلق گرفت؛ پس از این دوره بنیاد به سمت اصلاح شیوه‌نامه آن رفت و به زودی اصلاح شده و اجرا خواهد شد.
آیین‌نامه ادبی که حوزه‌های ادبیات، شعر، شاعران و موارد دیگر را پوشش می‌دهد، هنوز تدوین نشده و در حال حاضر مراحل تدوین و شورای شناسایی آن در حال بررسی است که برای سال 95 اجرایی خواهند شد؛ دلیل دیر به نتیجه رسیدن این حوزه‌ها به سبب پیچیدگی و چندوجهی بودن آنها است و به دلیل اینکه عمده این موضوعات حاکمیت ارزش‌های ملی و اسلامی ما را پوشش می‌دهند، شناسایی آنها کار بسیار دشواری است.
تسنیم: برنامه‌های فرهنگی معاونت برای سال 95 چه مواردی را شامل می‌شود؟
ما در سال 95 برنامه‌های متعددی در بنیاد خواهیم داشت که تعداد زیادی از این برنامه‌ها در سطح ملی و کشوری برگزار خواهند شد از جمله این برنامه‌ها بازدیدهای علمی، فرهنگی، اردوهای جهادی، راهیان نور، برنامه‌های قرآنی و نشست‌های اعتقادی هستند؛ در حال حاظر پیش‌بینی ما تدوین و اجرای 300 برنامه ملی در سال 95 است.
نکته‌ای که در بنیاد ملی نخبگان وجود دارد این است که سازمان بنیاد بسیار کوچک است و برای اجرایی شدن بسیاری از طرح‌های فرهنگی نیاز به همکاری سایر سازمان‌ها دارد که برخی از این سازمان‌ها، همکاری‌های بسیار خوبی دارند و برخی دیگر هم هنوز به اهمیت این بنیاد پی نبرده‌اند که امیدوارم در طول این مشکلات رفع شوند.
انتهای پیام/