ناشر یا نویسنده، محور تولید کتاب کودک کدام است؟
برای بررسی مشکلات فعالیت در فضای کتاب کودک و نوجوان باید دید چه تغییر و تحولاتی رخ داده است که یکی از مهمترین دلایل تغییر کیفیت آثار و استقبال مخاطبان از محصولات کودک و نوجوان، ناشر یا نویسنده‌محور بودن این تولیدات است.
به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران تسنیم «پویا»، این روزها که تکنولوژیهای ارتباطی تمام اعضای خانواده را درگیر کرده است و فرزندان این خانواده‌ها چیزی به جز گذراندن وقت اعضاء خانواده با گوشیهای اسمارت فون خود نمی بینند، نباید انتظار زیادی داشت که کودکان مثل سابق علاقه‌ای به مطالعه کردن نشان بدهند. فضای زندگی امروز به شدت تحت تأثیر مجاری ارتباطی و تکنوکراسی حاکم بر آن است که کودکان و نوجوانان نیز از این هجمه دور نمی‌مانند. اما در این بین جایگاه محصولات فرهنگی مانند کتاب برای کودکان و نوجوانان، چه جایگاهی دارد و تغییر و تحولات در این بین متأثر از چه مقولاتی است؟
امسال در بیست و نهمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران از درب جنوبی که وارد شوید ضلع جنوب شرقی ناشران عمومی سالن کودک قرارگرفته است که هنوز هم‌خانواده‌هایی با فرزندان خود به آنجا می‌آیند؛ با این حال استقبال نسبت به سالنهای دیگر نمایشگاه قطعاً کمتر است.
هوای گرم این سالن و فقدان تهویه مناسب موجب شده است که کلافگی و خستگی را برای کودکان به بار بیاورد اما بااین‌حال اگر نخواهیم از حق بگذریم چیدمان آثار و در کنار آن نوع رنگ‌بندی و طراحی غرفه‌ها باعث شده که کودکان این حق انتخاب را داشته باشند که کتاب موردنظر خود را ورق بزنند؛ چندصفحه‌ای را بخوانند و بعد درخواست خرید آن را از پدر و مادر خود داشته باشند.
اما گاهی در بین غرفه‌داران کودک افرادی دیده می‌شوند که تناسبی با فضای کودکانه غرفه‌ها ندارند و در برخی موارد خالکوبیهای ناهنجاری بر بدن این غرفه‌داران المانهای کودکانه غرفه‌ها را زیر سؤال می‌برد.
نشر جمال در میان غرفه‌های این سالن از استقبال خوبی برخوردار و ناشر برتر سال 94 بوده است. این انتشارات آثاری برای کودکان تدارک دیده که علی‌رغم ایجاد فضای مطالعه در خانواده‌های ایرانی به تقویت فرهنگ اسلامی در این خانواده‌ها می‌پردازد. نشر جمال با انتشار مجموعه‌ای بانام «به من بگو خدا کیست؟» قصد دارد راه‌های شناخت خداوند را برای کودکان به‌طور ملموس‌تر با تصویرسازی‌های حرفه‌ای‌تر بیان کند.
انتشارات سوره مهر امسال با 40 عنوان اثر تازه در نمایشگاه حضور یافته. انتشاراتی مانند قدیانی 236 عنوان کتاب چاپ اول خود را و همچنین کانون پرورش فکری کودکان 170 عنوان کتاب چاپ اول که در یک سال گذشته در انتشارات کانون تولید شده در دسترس مخاطبان گروه‌های سنی مختلف قرار گرفته است.
اما بودند ناشرانی که هدفشان ارتقای سطح فرهنگی و تربیت کودکان و نوجوانان نبوده است و نویسندگانی که گه‌گاه از اینکه ناشران توجه کافی به محتوا کتاب ندارند و دغدغه اصلی آنها فروش است گله‌مند هستند. در این سالها به حوزه ادبیات کودک و نوجوان کم توجهی شده است. در این میان برخی بر این باورند که ادبیات کودک و نوجوان در این سالها بیشتر از آنکه نویسنده‌محور باشد_ چنانچه در سال‌های ابتدایی انقلاب بود_ ناشر محور شده و این ناشران هستند که تعیین می‌کنند که چه کتاب‌هایی وارد چرخه ادبیات کودک شود.
جعفر ابراهیمی از شاعران پیشکسوت ادبیات کودک و نوجوان در این رابطه معتقد است:در شعر و داستان نوجوان با نوعی بلاتکلیفی مواجه هستیم که این از دلایل مختلفی نشأت می‌گیرد. نگاه سودآوری به حوزه ادبیات خردسال و به هم ریختگی گروه‌های سنی از جمله دلایل این موضوع است. برخی از نویسندگان و شاعران با بی‌اطلاعی نسبت به ادبیات این حوزه وارد کار شدند و گمان کردند تنها ساده کردن واژگان و محاوره گفتن می‌تواند از آنها شاعر خردسال بسازد.
این دسته از شاعران و نویسندگان گاه موضوعات مرتبط با حوزه کودک را با زبانی ساده‌‌تر برای خردسالان بیان کردند. ناشران نیز در این امر بی‌تقصیر نبودند. آنها برایشان نمی‌صرفید که بخواهند یک‌کتاب نوجوان با آن حجم آن هم در چهار رنگ منتشر کنند، به همین خاطر به سمت کتاب خردسال آمدند. این موضوع سبب بی‌سامانی در حوزه شعر و داستان خردسال و نوجوان شد. نوجوانان دیگر رغبتی به کتاب در سال‌های اخیر نشان نمی‌دهند، چون موضوعات خود را در کتاب‌های منتشر شده نمی‌یابند.
کتاب کودک و نوجوان طی سال‌های پس از انقلاب رشد چشمگیری هم از حیث کیفی و هم از نظر کمی داشت، اما از میانه دهه 80 روند تولید ادبیات کودک تغییر کرد به طوری که رشد کتاب‌های ترجمه‌ای و افزوده شدن تعداد عناوین غیر خلاق برای مخاطب کودک و نوجوان نگرانی برخی از کارشناسان این حوزه را به همراه داشت.
رشد انتشار کتاب‌های ترجمه‌ای در مقایسه با کتاب‌های تألیفی، افزایش چشمگیر کتاب‌های تلخیصی بدون استفاده از هنر و خلاقیت نویسنده، ورود مترجمان کم‌تجربه به سودای کتاب کودک و ... از دیگر مشکلاتی است که حوزه ادبیات کودک و نوجوان از وجود آن رنج می‌برد. برخی از نویسندگان بر این باورند که ادامه این شیوه، آینده ادبیات این حوزه را دستخوش تغییرات اساسی خواهد کرد.
انتهای پیام/