"رکود" کشور را فراگرفته/وضعیت تولید و اشتغال "بحرانی" است/دولت خود را ارباب بخش خصوصی می‌داند
نایب رئیس کمیسیون حمل و نقل اتاق بازرگانی ایران با بیان اینکه رکود کشور را فراگرفته و وضعیت تولید و اشتغال هم بسیار بحرانی است، می‌گوید: در همه جای دنیا دولت‌ها در اختیار و خدمت‌رسان بخش خصوصی هستند اما در ایران، دولت خود را ارباب بخش خصوصی می‌داند.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از مشهد مقدس، یکی از ویژگی‌های خراسان‌رضوی اختصاص 90 درصد اقتصاد استان به بخش خصوصی است که فعالیت آن را نسبت به سایر بخش‌ها پررنگتر میکند. همچنین ظرفیت‌های بسیاری در خراسان‌رضوی وجود دارند که بسیار به آنها پرداخته شده و برای بهره‌مندی از آنها باید ظرفیت‌های بخش خصوصی را به کار انداخت.
در این زمینه و با توجه به عنوان اتاق بازرگانی به‌عنوان نماینده تشکل‌های بخش خصوصی در خراسان‌رضوی گفت‌وگویی با مجتبی بهاروند رئیس کمیسیون حقوقی و قضایی اتاق بازرگانی مشهد، عضو هیئت نمایندگان اتاق بازرگانی ایران و نایب رئیس اول کمیسیون حمل و نقل اتاق بازرگانی ایران داشته‌ایم که در ادامه می‌خوانید.
مهمترین محور‌ها و مشروح گفت‌وگوی تسنیم با عضو هیئت نمایندگان اتاق بازرگانی ایران به شرح زیر است:
- 80 درصد بودجه کشور صرف هزینه‌های دولت می‌شود.
- خصوصی‌سازی به‌معنای واقعی صورت نگرفته و در موارد معدود نیز روند آن بسیار کُند بوده است.
- دولت خود را ارباب بخش خصوصی می‌داند.
- پایین بودن بهره‌وری در بخش دولتی انجام بسیاری از امور در کشور را به تعویق می‌اندازد.
- تمام قوانین و مقررات به ضرر بخش خصوصی است.
- دولت به جای حمایت از بخش خصوصی با اقدامات خود میخ به تابوت رکود می‌زند.
- دولت برای اعطای تسهیلات به بخش تولید تنها به فکر سودی است که می‌تواند از آنها دریافت کند.
- نخستین کار مجلس جدید اصلاح قوانین خصوصی‌سازی است که تاکنون محقق نشده است.
- امکان افزایش صادرات بیش از این در پسابرجام وجود ندارد.
- فرسوده بودن ناوگان حمل و نقل مهمترین مشکل این حوزه است.
- نظارت 20 دستگاه اجرایی بر روند ترانزیت روند آن را کند می‌کنند.
- مشاهدات نشان از وجود بحران در وضعیت بیکاری و تولید دارد.
تسنیم: هم‌اکنون وضعیت اقتصاد در خراسان‌رضوی را چگونه ارزیابی می‌کنید و مهمترین مشکلی که گریبان این حوزه را گرفته از دیدگاه شما چیست؟
بهاروند: وضعیت اقتصادی خراسان‌رضوی در مجموع چندان خوب نیست و این موضوع در طول سال‌های سال به‌وجود آمده و هم اکنون ما بر خلاف دنیا به سمتی حرکت کردیم که تمام اقتصاد کشور دولتی شده که البته این موضوع در زمان خود اقتضائاتی داشت که باید به مرور از آن گذر می‌کردیم؛ تجربه نشان داده که دولت‌ها تاجر، شرکت و یا بنگاه‌دار موفقی نیستند که علت آن هم این است که شاید مدیران دولتی انگیزه کافی در شراکت با بنگاه را نداشته و برای همین به میزان بازدهی آن توجهی ندارند.
درحال حاضر بیش از 80درصد بودجه کشور را بخش دولتی مصرف کرده و در واقع ما نفت را فروخته و خرج بنگاه‌ها و کارمندان دولت می‌کنیم که بدنه آن بسیار فربه و بزرگ شده است.
در کشور ما بین 3 تا 5 میلیون کارمند دولت وجود دارد که ممالک بسیار پرجمعیت‌تر مانند ژاپن حدود 300 هزار کارمند دولتی دارند. اقتصاد ما از ابتدا به این سمت آمده و ارتباطی هم به گرایش سیاسی دولت‌ها در این حوزه وجود ندارد و حرکتی که باید به سمت خصوصی‌سازی صورت بگیرد به انجام نرسیده و در برخی از موارد که این اقدام انجام شده روند آن بسیار کند بوده است.
نتیجه این روند نیز همین وضعیت است که تمام بودجه‌ای که باید صرف امور عمرانی شود، صرف حقوق و مزایای کارکنان آن شده است. باید گفت که مشکل کنونی اقتصاد بحث تسهیلات و نقدینگی است که بخش تولید با آن دست به گریبان است؛ به‌عبارت دیگر بخش صنعت در کشور و خراسان‌رضوی با رکود مواجه است. از سوی دیگر بخش خصوصی توانی برای ادامه حیات در برابر بخش دولتی ندارد در واقع در اقتصادی که بیش از 80 درصد آن را دولت تشکیل داده و قسمتی از آن نیز در تصرف بخش شبه دولتی است بخش خصوصی بسیار نحیف و ضعیف بوده و با حمایت‌های بسیار کم در طول زمان نیز دچار ضعف بیشتری شده است.
تسنیم: البته باید در نظر گرفت که یکی از مطالبات مردم در تمام کشور این است که به بدنه دولت ورود داشته باشند و به لحاظ اجتماعی در اصطلاحی عامیانه مردم علاقه دارند که کارمند دولت باشند، به‌نوعی این فشار بر تمام دولت‌ها وارد می‌آید و دست دولت‌ها به‌گونه‌ای بسته می‌شود این موضوع را شما چگونه تحلیل می‌کنید؟
بهاروند: این صحبت از یک جنبه قابل قبول است اما در نظر داشته باشید که بنگاه‌های اصلی همیشه در اختیار دولت بوده که بودجه‌های بسیار زیادی در آنها صرف می‌شود و مردم هم این موضوع را مشاهده می‌کنند که مزایای کار کردن در دولت در مقابل یک بخش خصوصی نحیف در اولویت قرار دارد بنابراین قدر مسلم این است که به سمت کار در دولت گرایش داشته باشند.
در تمام کشورهای دنیا وقتی فردی وارد سیستم دولت می‌شود به صوررت ادواری مورد مطالعه و ارزیابی قرار می‌گیرد که در ایران این موضوع وجود ندارد؛ این وضعیت برعکس همه دنیا است به بیان دیگر در همه جای دنیا دولت‌ها در اختیار و خدمت‌رسان بخش خصوصی هستند اما در کشور ما دولت خود را ارباب بخش خصوصی می‌داند.
هم‌اکنون نفت آفت کشور ما شده اگر ما این منبع را نداشتیم مثل سایر کشورها به سمت استفاده از سایر منابع رفته و از بخش خصوصی حمایت می‌شد اما حالا این موضوع دقیقا برعکس است.
تسنیم: با توجه به سمتی که شما در کمیسیون قضایی اتاق بازرگانی مشهد دارید، بیشترین مشکلاتی که در حوزه کارفرما و کارگر با توجه به رشد بیکاری وجود دارد، چیست؟ راه‌حل این بحران‌ها را در چه می‌بینید؟
بهاروند:به‌خاطر همین تفکری که در بالا به آن اشاره شد باید گفت که طرز فکر دولتی سال‌ها است که در میان کارگر و کارفرمای ایرانی جا افتاده و زمان می‌برد تا از مغز ما خارج شود بنگاه بخش خصوصی هم که بیشتر به دنبال منافع و سود است تا تنها به دنبال اشتغال باشد و با وضعیت کنونی میلی به ادامه حیات ندارد.
یکی از معضلات ما در کشور و به تبع آن خراسان‌رضوی این است که افراد آنچنان که باید و شاید کار نمی‌کنند اعتقاد شخصی بنده بر این است که اگر فردی کار کند هیچ وقت بیکار نمی‌ماند و از نگاهی دیگر اگر یک کارفرما، کارگرانی خوب داشته باشد که برایش بازدهی اقتصادی را به ارمغان بیاورند نه تنها دست به تعدیل نمی‌زند بلکه آنها را افزایش نیز می‌دهد.
همچنین رکود موجود سبب شده که مشکلات درآمد و هزینه‌ای برای کارفرماها به وجود بیاید و بنابراین کارفرمایان چاره‌ای جز تعدیل ندارد که مربوط به هیچ دولتی نیست و از گذشته تاکنون ادامه دارد. همچنین کشورهای دیگر به محض ورود سرمایه‌گذاران بخش خصوصی چه از داخل و چه از خارج با آنها ارتباط می‌گیرند چراکه اعتقاد دارند که این افراد برای کشورشان شغل ایجاد کرده و درآمد‌زایی دارند در حالیکه در کشور ما اینگونه نیست و همانطور که در بالا به آن اشاره شد، بخش دولتی خود را بالاتر از بخش خصوصی می‌داند.
در نظر بگیرید در بخش حمل و نقل در بندرعباس که مهمترین بندر تجاری و ترانزیتی ایران است، زیر یک میلیون کانتینر در روز وارد و خارج می‌شود، اما در کشور سنگاپور این آمار به روزانه 6میلیون کانتینر می‌رسد در حالی که ما وضعیت بسیار مناسبی در این حوزه داریم که این موضوع به علت بهره‌وری بالای کار در کشورهای خارجی است و باید گفت تا زمانیکه ما از تسلط دولت عبور نکنیم در این حوزه به جایی نمی‌رسیم.
تسنیم: وضعیت معوقات در خراسان رضوی به چه صورت بوده و مجادلات کارگران و کارفرمایان در این حوزه در چه وضعیتی است؟
بهاروند: معوقات در 2 صورت به وجود می‌آید؛ نخست اینکه طرف قرارداد برخی از واحدهای تولیدی بخش دولتی هستند که کارهای پیمانکاری خود را انجام داده اما وجوه آنها پرداخت نشده و بنابراین مشکلاتی پیش آمده و نتوانسته‌اند حقوق و مزایای کارگران خود را پرداخت کنند. دوم اینکه وضعیت کنونی به‌صورتی است که برخی از بنگاه‌های اقتصادی در حال ضرر دادن هستند اما قوانین به‌گونه‌ای است که واحد مجبور است نیروهای خود را نگاه دارد که همین مسئله سبب می‌شود معوقات زیادی برای کارفرما به وجود بیاید.
قراردادهای موجود نیز به‌گونه‌ای است که بیشتر رأی‌های صادر شده به نفع کارگران است در واقع همه قوانین به صورت یک طرفه به ضرر بخش خصوصی است به جای اینکه قوانین به نفع کسی که از طریق صنعت و سرمایه‌گذاری اشتغال ایجاد کرده باشد همه چیز به ضرر وی تمام می‌شود.
بسیاری از این قوانین به جز موضوعات بین کارگر و کارفرما به ضرر بخش خصوصی است؛ همین موضوع مالیات را در نظر داشته باشید در حالیکه در سال‌های گذشته رکود مشکلات زیادی را برای بخش تولید ایجاد کرده با این حال واحدها باید مالیات بیشتری را پرداخت کرده و در این زمینه تخفیفی به آنها داده نشده است.
هم‌اکنون وضعیت اقتصادی به‌گونه‌ای است که رکود کشور را فراگرفته دولت باید با تقویت بخش خصوصی امکان از بین رفتن مشکلات را فراهم کند اما با اقداماتی که انجام می‌دهد در واقع میخ بیشتری به تابوت رکود می‌کوبد.
در همه جای دنیا برای اعطای تسهیلات به بخش خصوصی سود صفر در نظر گرفته می‌شود و یا حتی در مواقع بحرانی وام‌های بلاعوضی را در اختیار آنان قرار داده می‌شود اما دولت ما هم اکنون برای دادن وام به بخش تولید تنها به این فکر میکند که چه میزان سود می‌تواند از آنها دریافت کند.
تسنیم: به موضوع قوانین اشاره داشتید به نظر شما مهمترین موضوعی که برعهده مجلس جدید است چیست؟ بخش خصوصی در این زمینه چه توقعاتی از مجلس دارد؟
بهاروند: ترکیب مجلس جدید مناسب است اگر مجلس از قوانین خوب دولت حمایت کرده و از قوانین نامناسب آن حمایت نکند می‌توان گفت که عملکرد مناسبی می‌تواند داشته باشد، در واقع این قوه باید تنها به مصلحت مردم توجه داشته باشد نخستین کار این بخش اصلاح قوانین خصوصی‌سازی است که تا کنون اجرایی نشده است.
تسنیم: در بحث‌های حمل و نقلی مشکلات زیادی در خراسان‌رضوی وجود دارد، بهترین اقداماتی که در این حوزه می‌تواند انجام شود چیست؟ با توجه به اینکه انتظار می‌رود روند صادرات پس از این بهبود داشته باشد.
بهاروند: به‌شخصه عقیده ندارم که بتوانیم در آینده صادرات بیشتری داشته باشیم زیرا زمانی صادرات افزایش پیدا میکند که بتوان محصول خوب و ارزانی تولید کرد در واقع صنعت خراسان‌رضوی به علت مسائل ذکر شده در بالا و وجوه دولتی که باید پرداخت کند بسیار گران است و نمی‌تواند با مشابه خارجی خود رقابت کند. تا دولت قوانین و مقررات سخت و مالیات‌های مختلف را از سر تولید برندارد، وضع به همین منوال باقی می‌ماند.
مشکلات سیاسی کشور ما با کشورهای دیگر به علت برجام در حال حل شدن است که این موضوع می‌تواند به ورود تکنولوژی کمک‌دهنده باشد، ورود این فناوری‌ها از کشورهای دیگر می‌تواند کیفیت تولیدات را افزایش دهد اما باز هم قیمت تمام شده بالا است و تنها در صورتی می‌توان رقابت داشت که بتوان محصولات خود را با قیمت پایین‌تر به کشورهای هدف صادر کرد.
در مورد مشکلات بخش حمل و نقل، تمام کارشناسان بخش حمل و نقل بر این باورند که با توجه به موقعیتی که ایران دارد؛ ترانزیت کالا برایش می‌تواند تا 10 میلیارد دلار درآمد داشته باشد به‌عنوان مثال یک کانتینر که از بندرعباس تا ترکمنستان ترانزیت می‌شود با احتساب هزینه‌هایش در ترکمنستان 2000 دلار برای ایران سود به‌همراه دارد اگر 100 کانتینر ترانزیت شود 200 هزار دلار درآمد وارد کشور شده اما بر سر راه آن 2 مشکل اساسی وجود دارد.
نخست اینکه ناوگان حمل و نقل این بخش بسیار فرسوده است و علت آن این است که قیمت هر کامیون در ایران 4 برابر کشورهای همسایه است و تسهیلات خرید آن 30درصد بوده و وثایق آن در برخی از موارد بسیار سخت و تهیه آنها امکان ناپذیر است بنابراین امکان نوسازی آن اصلا وجود نداشته و از توجیه اقتصادی خارج است.
همچنین 20 دستگاه مختلف بر موضوع ترانزیت نظارت دارند که این روند را کند کرده و رویکرد بازدارندگی دارند که با نخستین مغایرات اظهارنامه‌ای به فرد ترانزیت‌کننده لقب قاچاقچی را اطلاق می‌کنند.
در بحث ریل هم مشکلات دیگری وجود دارد. راه‌آهن ایران در اختیار دولت است و با توجه به اینکه یکی از ویژگی‌های ترانزیت سرعت آن است در برخی از موارد مشکلاتی در این حوزه به وجود می‌آید، یعنی اگر قرار است باری با استفاده از کامیون و جاده در 10 روز به مقصد برسد، در راه‌آهن حمل همان بار حدود 30روز طول می‌کشد که در برخی از مواقع ارسال کالا را از توجیه اقتصادی خارجی میکند.
واگن‌ها به بخش خصوصی واگذار نشده و راه آهن جمهوری اسلامی مدام تعرفه‌ها را بالا می‌برد که این موضوع باز هم ترانزیت با ریل را از توجیه اقتصادی خارج میکند، هم‌اکنون برای بسیاری از کشورهای همجوار اصلاً حمل کالا با راه‌آهن اقتصادی نیست و تولیدکنندگان به آن علاقه‌ای ندارند.
تسنیم: فکر می‌کنید این مشکلات چه تأثیری در بخش قاچاق به همراه داشته باشد؟
بهاروند: قاچاق هم پدیده‌ای مربوط به اقتصاد دولتی است و زمانی از بین می‌رود که یک کالا از یک کشور به کشور دیگر تفاوت قیمت زیادی نداشته باشد اما وقتی یک محصول در یک منطقه نسبت به منطقه دیگر یک پنجم قیمت را داشته باشد؛ طبیعتاً قاچاق به وجود می‌آید.
در نظر داشته باشید به عنوان مثال زمانیکه قیمت سوخت از کشور ما تا کشور دیگر تفاوت قیمت کمی داشته باشد قاچاقی اتفاق نمی‌افتد هم اکنون بودجه زیادی برای پیشگیری از قاچاق مصرف می‌شود در حالیکه بسیاری از مشکلات این حوزه از بخش ساختاری ناشی می‌شود.
تسنیم: یک سری آمارها از طرف نهادهای دولتی ارائه می‌شود که میزان تعطیلی واحدهای دولتی را حدود 10 درصد اعلام میکند؛ فکر می‌کنید این آمارها تا چه حد دقیق است؟
بهاروند: بنده به شخصه زیاد به فن آمارگیری تسلط ندارم اما مشاهده می‌شود که تعداد زیادی از فارغ‌التحصیلان دانشگاهی شغلی ندارند به عبارت دیگر آنچه به صورت عملیاتی دیده می‌شود این است که میزان بیکاری بسیار بالاتر از میزانی است که مسئولان عنوان می‌کنند البته باید در نظر داشت که بسیاری از واحدهای تولیدی با چیزی حدود یک سوم یا یک چهارم ظرفیت خود فعالیت داشته و یا به صورت کامل تعطیل هستند.
هم‌اکنون وضعیت تولید و اشتغال بسیار بحرانی است و این موضوع نتیجه مشاهدات است. از یک خانواده فارغ‌التحصیل 3 نفره حداقل 2 نفر بیکار هستند که این موضوع در واقع نتیجه نداشتن فعالیت واحدهای تولیدی است. امیدوارم مجلسی که هم اکنون در حال شکل‌گیری است به نفع مردم اقدامات خود را ساماندهی کند و جناح‌های مختلف سیاسی منافع اقتصاد کشور را در نظر بگیرند.
انتهای پیام/