وقتی آوازه مسجد حکیم اصفهان به‌خاطر سوختنش شهرت می‌گیرد/ حفاظت از بناهای تاریخی، نوشدارو پس از مرگ سهراب
چندی پیش خبر سوختن انبار مسجد تاریخی حکیم سرخط خبرهای فرهنگی اصفهان شد، این در حالی است که گویی محافظت از بناهای تاریخی این‌چنینی نوشدارویی پس از مرگ سهراب می‌شود.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از اصفهان، از میدان امام اصفهان که به‌سمت غرب حرکت کنید، در خیابانی به‌نام حکیم، مسجدی ساده و بنام بنا شده است که در ایام گرم و سرد روزگار، پناهگاهی برای آرامش است.
خیابان به‌دلیل وجود مسجد حکیم این نام را به خود گرفته است، مسجدی که یکی از باارزش‌ترین و زیباترین ساخته‌های دست بشر است که بنای آن در سال 1068 هجری قمری روی محل قدیمی یک مسجد از دوره دیالمه به یادگار مانده طرح‌ریزی شد.
بنای قبل از مسجد حکیم، مسجد جوجیر بوده که متعلق به صاحب عباد بود که بعد از قرن‌های متوالی حکیم داود هندی زمین بنا را برای ساخت یک بنای عظیم‌تر در اختیار خود قرار می‌دهد، البته ناگفته نماند که هنوز محلی‌های قدیمی قسمت‌هایی از این مسجد را به مسجد جوجه با جوجی می‌خوانند.
مسجد حکیم توسط محمد داوود اصفهانی ملقب به تقرب خان طیب شاه صفی در دوران شاه عباس دوم ساخته شد و وسعت این بنا در حدود 8 هکتار است که بر اساس کتیبه‌های موجود در بنا معمار آن محمدعلی ابن استاد معروف به استاد علی بیک اصفهانی بود، البته کتیبه‌هایی نیز به‌خط محمدرضا امامی و محمدباقر شیرازی در این بنا کتابت شده است.
مسجد حکیم تقریباً آخرین مسجد بزرگی است که در سال‌های 1068 به بعد در اصفهان ساخته شد که زمین آن سابقاً گورستان بود و این مسجد در محله‌ای آباد و تقریباً وسط شهر و نزدیک به بازار رنگرزان واقع شد که ساخت آن در زمان شاه عباس ثانی در سال 1071 به اتمام رسید.
این بنای زیبا که هر قسمتش حاصل سال‌ها تفکر و تأمل است، توسط بناها و کارگران باایمانی ساخته شد که حکیم داود بسیار نسبت به باوضو بودن و تمیزکار بودن و همچنین طیب و طاهر بودن مصالح بنا سختگیر بود به‌طوری که در کتب تاریخی نقل شده است زمانی به‌دلیل خون‌آلود شدن یکی از دیواره‌های بنا، آن قسمت کاملاً تخریب و مجدداً بنا شده است.
در کل مسجد حکیم در 2 دوره تاریخی شناخته شد که قسمت گنبد و مقصوره و شبستان‌های ظرفیت در عهد صفویه و در زمان قاجاریه و پهلوی نیز مسجد گسترش پیدا کرد.
بی‌تردید مسجد حکیم یکی از شاهکارهای دوره صفوی است که آجرکاری، کاشی‌کاری، گره‌کشی و به‌ویژه خط بنایی سه‌رگه را می‌توان به هنرمندان و استادان باذوق این دوره اختصاص داد.
بیشتر بناهای شهر اصفهان لباس فیروزه‌ای به تن دارند و این همان تفاوت مسجد تاریخی حکیم با دیگر آثار است که جز در نقوش و کتیبه‌ها رنگ فیروزه‌ای در بنا استفاده نشده است.
اما سوختن یکی از انبارهای نگهداری وسایل هیئت امنای مسجد تاریخی حکیم سبب شد که نگاهی ویژه‌تر و دقیق‌تر به چگونگی محافظت از این بنای ارزشمند تاریخی داشته باشیم، حادثه‌ای که با حضور به‌موقع کارکنان آتش‌نشانی از آسیب‌های جدی به بنا جلوگیری کرد.
دیواری که به‌بهانه مرمت خراب شد
متولی مسجد حکیم اصفهان از احتمال عمدی بودن آتش‌سوزی انبار این مسجد به‌دست معتادان ولگرد سخن می‌گوید: این آتش‌سوزی در انبار مسجد که دارای در و پنجره و در ارتباط با فضای بیرونی مسجد هست رخ داده و ما بارها برای جمع‌آوری معتادان در این محل تذکر داده‌ایم.
حجت‌الاسلام احمد کلباسی که سال‌هاست به‌صورت موروثی از این بنا نگهداری می‌کند، گفت: آتش‌سوزی خسارتی به بنای تاریخی مسجد حکیم وارد نکرده و فقط وسایل موجود در انبار دچار حریق شده است.
وی با رد هرگونه آتش‌سوزی و آسیب به کتاب‌ها و نسخ خطی و قدیمی در مسجد حکیم اصفهان، افزود: هیچ‌گونه کتاب یا نسخه قدیمی و خطی در مسجد حکیم اصفهان نگهداری نمی‌شود.
متولی مسجد حکیم اصفهان، با ابراز گلایه از برخی متولیان مسئول در امور اماکن این مسجد افزود: در گذشته حیاط‌خلوتی در کنار مسجد که دارای دیواری بلند و محصور بود قرار داشت، اما چند سال گذشته به‌اسم مرمت این دیوار تخریب شد و به‌سمت فضای سبز بیرون مسجد راه پیدا کرد و از این رو هر کسی می‌تواند وارد حیاط‌خلوت مسجد که فاقد حفاظ مناسب است، بشود.
بنا آسیب ندید!
معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان اصفهان گفت: علت این آتش‌سوزی باید توسط کارشناسان آتش‌نشانی اعلام شود، اما احتمال می‌رود که از پنجره روبه‌روی این اتاق کوچک، آتش یا شی‌ء روشنی به داخل پرتاب شده است.
ناصر طاهری بیان کرد: به‌احتمال فراوان فردی ناخواسته آتشی را پرتاب کرده است، اما خوشبختانه با حضور به‌موقع نیروهای آتش‌نشانی و یگان حفاظت آتش سریعاً خاموش و از یک اتفاق ناگوار جلوگیری شد.
تذکرات میراث برای رعایت استانداردها
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان اصفهان درباره این حادثه گفت: اداره کل میراث فرهنگی استان به‌تکرار رعایت استانداردهای استفاده از یک بنای تاریخی را به بهره‌برداران تذکر داده است.
فریدون اللّهیاری بیان کرد: کارشناسان این سازمان همواره رعایت نکات ایمنی را به هیئت امنای مساجد و بناهای تاریخی خاطرنشان می‌کنند و کنترل و نظارت روی بهره‌برداران آثار تاریخی برای جلوگیری از این اتفاقات باید افزایش یابد.
نوشدارو پس از مرگ سهراب!
این در حالی است که گویی محافظت از بناهای تاریخی این‌چنینی که مثال آنها در طول سال‌های گذشته بسیار یافت می‌شود، نوشدارویی پس از مرگ سهراب می‌شود و بارها رهگذران و بازدیدکنندگان از مسجد حکیم شاهد به هم‌ریختن این مسجد بودند و هیچ سازمانی غیر از متولی اصلی مسجد، محافظت از این بنای تاریخی را جدی نگرفته است.
البته به‌گفته بسیاری از کارشناسان میراث فرهنگی تعدد بناهای تاریخی در اصفهان، توان محافظت از تک‌تک بناها را میسر نمی‌سازد اما این مهم دلیل قانع‌کننده‌ای برای غفلت از بنا نیست و متأسفانه با وجود هشدارهای دوستداران میراث فرهنگی، همیشه این بناها زمانی که دچار حادثه یا تخریب می‌شوند، مورد توجه میراث متولی می‌شود.
درباره اماکن تاریخی همچون مسجد حکیم می‌توان گفت که گرچه درب‌های مسجد حکیم همانند دیگر بناهای شاخص اصفهان مانند مسجد امام و مسجد شیخ لطف‌الله به‌روی رهگذران بسته نیست و عبادتگاهی همیشگی برای عابران خسته در هر زمان از روز است اما محافظت از آن نباید با چالش روبه‌رو شود.
گزارش از زینب کلانتری
انتهای پیام/*
