قرائت جزء سوم، مناجات و دعای روز سوم ماه مبارک رمضان

به گزارش گروه "رسانه‌های دیگر" خبرگزاری تسنیم،صوم و صیام از نظر شرع عبارت است از خودداری از کارهای معین در زمان معین با نیت از طلوع فجر تا مغرب مهمترین کارهادر ماه رمضان روزه است؛ ماه رمضان با روزه شروع می شود و باروزه پایان می پذیرد. ماه رمضان پیوند اساسی و عمیق با روزه دارد ؛فراگیرترین و عمومی ترین دعای معصومین (ع) درماه مبارک رمضان در ارتباط با توفیق در روزه گرفتن در این ماه است.

در کتاب شریف مفاتیح الجنان آمده است: پیامبر گرامی اسلام در شب اول ماه مبارک رمضان می فرمودند: حمد و ستایش مخصوص خدائی است که ما را بوسیله توای ماه مبارک  گرامی داشت. بار خدایا ما را بر روزه و قیام در این ماه نیرومند گردان ؛ پیامبر اسلام (ص) هنگامی که هلال ماه  رمضان را مشاهده می کردند روبه قبله کرده می فرمودند «خدایا روزه ، نماز و تلاوت قرآن رادر این ماه روزی ما کن» (2) حضرت علی (ع) فرموده اند: « برشما باد به روزه ماه رمضان ، زیرا روزه این ماه سپر نگهدارنده از آتش جهنم است.

تهیه شیرینی معروف در پاکستان به مناسبت ماه رمضان

دعای روز سوّم:
اَللّهُمَّ ارْزُقْنى فیهِ الذِّهْنَ وَالتَّنْبیهَ وَباعِدْنى فیهِ مِنَ السَّفاهَةِ
خدایا روزیم کن در این ماه تیزهوشى و بیدارى و دورم گردان در آن از بیخردى
وَالْتَّمْویهِ وَاجْعَلْ لى نَصیباً مِنْ کُلِّ خَیْرٍ تُنْزِلُ فیهِ بِجُودِکَ یا اَجْوَدَ الاْجْوَدینَ
و اشتباه کارى و مقرر فرما برایم بهره اى از هر خیرى که در آن نازل گردانى بجود و کرمت اى باجودترین جودمندان

فایل صوتی دعای روز سوم:

 

 

صوت دعای سحر:

 

متن دعای سحر

 

فایل صوتی ربنا با صدای سلیم موذن زاده:

 

 

سوره آل عمران - آیه شماره 8
رَبَّنَا لاَ تُزِغْ قُلُوبَنَا بَعْدَ إِذْ هَدَیْتَنَا وَهَبْ لَنَا مِن لَّدُنکَ رَحْمَةً إِنَّکَ أَنتَ الْوَهَّابُ
پروردگارا ! دل هایمان را پس از آنکه هدایتمان فرمودى منحرف مکن، و از سوى خود رحمتى برما ببخش؛ زیرا تو بسیار بخشنده اى.

سوره مومنون -  آیه 109
رَبَّنَا آمَنَّا فَاغْفِرْ لَنَا وَارْحَمْنَا وَأَنتَ خَیْرُ الرَّاحِمِینَ
پروردگارا ! ما ایمان آوردیم، پس ما را بیامرز و به ما رحم کن که تو بهترین رحم کنندگانى.

سوره کهف -  ایه 10
رَبَّنَا آتِنَا مِن لَّدُنکَ رَحْمَةً وَهَیِّئْ لَنَا مِنْ أَمْرِنَا رَشَدًا
پروردگارا ! رحمتى از نزد خود به ما عطا کن، و براى ما در کارمان زمینه هدایتى فراهم آور.

سوره بقره -  ایه 250
رَبَّنَا أَفْرِغْ عَلَیْنَا صَبْرًا وَثَبِّتْ أَقْدَامَنَا وَانصُرْنَا عَلَى الْقَوْمِ الْکَافِرِینَ
پروردگارا ! بر ما صبر و شکیبایى فرو ریز، و گام هایمان را استوار ساز، و ما را بر گروه کافران پیروز گردان

 

متن و صوت «یاعلی و یاعظیم»

 

 

 

یا عَلِىُّ یا عَظیمُ یا غَفُورُ یا رَحیمُ اَنْتَ الرَّبُّ الْعَظیمُ الَّذى لَیْسَ کَمِثْلِهِ شَىءٌ وَ هُوَ السَّمیعُ الْبَصیرُ وَ هذا شَهْرٌ عَظَّمْتَهُ وَ کَرَّمْتَهُ وَ شَرَّفْتَهُ وَ فَضَّلْتَهُ عَلَى الشُّهُورِ

اى والا، اى بزرگ، اى آمرزنده، اى مهربان، تویى پروردگار بزرگ، آن کسی که همانند او نیست و او شنوا و بینا است و این ماهى است که او آنرا بزرگ و گرامى داشته و شرافت و برترى داده بر ماه‌های دیگر

وَ هُوَ الشَّهْرُ الَّذى فَرَضْتَ صِیامَهُ عَلَىَّ وَ هُوَ شَهْرُ رَمَضانَ الَّذى اَنْزَلْتَ فیهِ الْقُرْآنَ هُدىً لِلنّاسِ وَ بَیِّناتٍ مِنَ الْهُدى وَالْفُرْقانِ وَ جَعَلْتَ فیهِ لَیْلَةَ الْقَدْرِ وَ جَعَلْتَها خَیْراً مِنْ اَلْفِ شَهْرٍ

و این ماه، ماهى است که او روزه گرفتن را بر من واجب کرده و این ماه، ماه رمضان است همان ماهى که قرآن را در آن فرو فرستادى، قرآنى که راهنمایى برای مردم است و حاوی نشانه‌هایی روشن است برای هدایت و تشخیص (و جداسازی میان حق و باطل)

فَیا ذَالْمَنِّ وَ لا یُمَنُّ عَلَیْکَ مُنَّ عَلَىَّ بِفَکاکِ رَقَبَتى مِنَ النّارِ فیمَنْ تَمُنُّ عَلَیْهِ وَ اَدْخِلْنِى الْجَنَّةَ بِرَحْمَتِکَ یا اَرْحَمَ الرّاحِمینَ

و در این ماه شب قدری هست که آن را بهتر و برتر از هزار ماه قرار دادی پس ای صاحب منت بر ما که هیچ کس بر تو منت ندارد، بر من منت بگذار با رهاسازی من از آتش (عذاب) و مرا همراه با آنان که بر آنها این منت را خواهی گذاشت به واسطه‌ی رحمت و بزرگواری‌ات داخل بهشت گردان، اى مهربانترین مهربانان

 

 

دعای ابو حمزه ثمالی با صدای حاج مهدی سماواتی :

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

بسم الله الرحمن الرحیم
اَللّهُمَّ اَدْخِلْ عَلى اَهْلِ الْقُبُورِ السُّرُورَ، اَللّهُمَّ اَغْنِ کُلَّ فَقیرٍ
خدایا بفرست بر خفتگان در گور نشاط و سرور، خدایا دارا کن هر ندارى را

اَللّهُمَّ اَشْبِعْ کُلَّ جایِعٍ، اَللّهُمَّ اکْسُ کُلَّ عُرْیانٍ
خدایا سیر کن هر گرسنه اى را، خدایا بپوشان هر برهنه را

اَللّهُمَّ اقْضِ دَیْنَ کُلِّ مَدینٍ، اَللّهُمَّ فَرِّجْ عَنْ کُلِّ مَکْرُوبٍ
خدایا ادا کن قرض هر قرضدارى را، خدایا بگشا اندوه هر غمزده را

اَللّهُمَّ رُدَّ کُلَّ غَریبٍ، اَللّهُمَّ فُکَّ کُلَّ اَسیرٍ
خدایا به وطن بازگردان هر دور از وطنى را، خدایا آزاد کن هر اسیرى را

اَللّهُمَّ اَصْلِحْ کُلَّ فاسِدٍ مِنْ اُمُورِ الْمُسْلِمینَ، اَللّهُمَّ اشْفِ کُلَّ مَریضٍ
خدایا اصلاح کن هر فسادى را از کار مسلمین، خدایا درمان کن هر بیمارى را

اَللّهُمَّ سُدَّ فَقْرَنا بِغِناکَ، اَللّهُمَّ غَیِّرْ سُوءَ حالِنا بِحُسْنِ حالِکَ
خدایا ببند رخنه فقر ما را به وسیله دارائى خود، خدایا بدى حال ما را بخوبى حال خودت مبدل کن

اَللّهُمَّ اقْضِ عَنَّا الدَّیْنَ وَاَغْنِنا مِنَ الْفَقْرِ، اِنَّکَ عَلى کُلِّ شَىءٍ قَدیرٌ
خدایا ادا کن از ما قرض و بدهیمان را و بى نیازمان کن از ندارى، به راستى که تو بر هر چیز توانایی

 

حاج منصور ارضی – شب سوم ماه مبارک رمضان

 

 

 

ترتیل جزء سوم قرآن کریم با صدای استاد پرهیزکار

 

 

 

 

دانلود

متن قرآن کریم با صدای قاریان مختلف

 

 

آداب مسلمانان کشورهای مختلف درماه رمضان

ماه مبارک رمضان آداب و رسوم و شرایط خاص خود را دارد که آن را از بقیه ماه‌های سال متمایز می‌کند. با این همه مسلمانان مناطق مختلف جهان و بویژه کشورهای اسلامی در این ماه متناسب با فرهنگ‌های خود، هر کدام آداب و رسوم خاص دارند تا به بهترین شکل ممکن از فضیلت این ماه بهره ببرند. مراسمی که از کشوری به کشور دیگر و حتی از شهری به شهر دیگر تفاوت دارد.
آنچه در زیر می‌آید نگاهی مجمل به این مراسم و مناسک در برخی از کشورهاست.

رمضان

 

فروش شیرینی های مخصوص ماه رمضان در کویت

گزارش سوم:"رمضان درکویت"

فضای روحانی و خاصی در ماه رمضان بر سرتاسر این کشور حکم فرماست و در روز آخر شعبان مراسم ویژه‌ای به نام «قریش» برگزار می‌شود که در این مراسم، مردم پایان ماه شعبان و فرا رسیدن ماه مبارک رمضان را جشن و شرینی و حلوای خاصی را بین مردم و خانواده‌ها توزیع می کنند. در پنج روز اول این ماه مردم در دیدارهای خیابانی یا با حضور در خانه بزرگان فرا رسیدن ماه رمضان را به هم تبریک می گویند. در نیمه ماه رمضان و در روز تولد امام حسن مجتبی (ع) نیز مراسم خاصی در این کشور برگزار می شود به گونه‌ای که پس از افطار کودکان با لباس‌های سنتی و نو به خیابان‌ها آمده و با سردادن سرودهای محلی ویژه‌ای این روز را تبریک می‌گویند. از سنت‌های زیبای این ماه در کویت شرکت در نماز‌های مستحبی تراویح و برگزاری مراسم افطار دسته جمعی است که در همه محله‌ها در کنار خیابان‌ها خیمه هایی دیده می‌شود که به توزیع افطار بین مردم می پردازند. در این کشور افرادی با نام «مسحراتی» وجود دارند که در سحرهای ماه رمضان مردم را از خواب بیدار می کنند. تاکید مردم کویت بر اقامه نماز صبح در مساجد از نکات قابل توجه دیگر کویتی‌هاست.

 

آشنایی با آداب و رسوم مردم همدان در ماه مبارک رمضان

ماه مبارک رمضان یکی از مناسبت‌هایی است که مردم استان همدان برای آن ارج و احترام ویژه قایل بوده و از دیر باز تا کنون آن را با آداب و رسوم خاصی برگزار کرده‌اند.

مردم مؤمن همدان، همانند خداجویان دیگر نقاط کشور پهناور ایران اسلامی مناسبت‌های ویژه مذهبی و ملی را با آداب و سنن ویژه‌ای برگزار می‌کنند.

قدمت سنت‌های ویژه ماه مبارک رمضان در همدان به تاریخ اسلام بر می‌گردد. همه ساله مردم استان همدان چند روز مانده به آغاز رمضان به استقبال این ماه می‌روند، که این استقبال آیین پیشباز از ماه رمضان نامیده می‌شود.

آیین استقبال به این صورت است، که مردم برای آمادگی هر چه بیشتر برای گرفتن روزه در ماه مبارک رمضان، روزهای اول، پانزدهم و آخر ماه شعبان را روزه می‌گیرند. مردم همدان باور دارند، افرادی که این سه روز را روزه بگیرند، اجر و ثواب آن برابر با روزه یک ماه رمضان است.این اعتقاد به حدی در نزد مردم همدان ریشه دارد، که بیشتر آنان این سه روز را روزه می‌گیرند.

سنت درست کردن انگشت پیچ در ماه مبارک رمضان

یکی دیگر از آداب و رسوم اهالی همدان کلوخ اندازان نام دارد. مردم استان روز آخر ماه شعبان را کلوخ اندازان می‌گویند، در این روزمردم شادی‌کنان با تهیه و پخت غذایی مخصوص به‌نام کباب سرداشی سفره خود را برای اطعام نیازمندان و فقرا پهن می‌کنند.

همدانی‌ها کباب سرداشی را از مخلوط گوشت چرخ کرده، سیب زمینی ، پیاز، تخم‌مرغ، ادویه و گوجه فرنگی تهیه می‌کنند، مراسم کلوخ اندازان از اول تا پایان روز آخر شعبان ادامه دارد و پس از آن مردم، آماده روزه‌داری در ماه مبارک رمضان می‌شوند.

مردم استان پس از آن که فرزندان آنان به سن بلوغ رسیدند، از آنان می‌خواهند که در ماه مبارک رمضان روزه را کامل بگیرند.

درباره بچه‌هایی که به سن شرعی نرسیده و روزه بر آنان واجب نیست، اهالی همدان اعتقاد دارند اگر بتوانند روزه را قلاغی (کلاغی) بگیرند، خداوند اجر و پاداش روزه کامل را برای آنان منظور می‌کند.

مردم همدان به روزه نیمه روز و روزه‌ای که در آن بچه‌ها از هنگام سحر تا اذان ظهر روزه خود را نخورند، روزه قلاغی می‌گویند.

یکی دیگر از سنت‌های قدیمی ماه رمضان در همدان، مراسم "کیسه برکت" در روز 27 این ماه است، در این روز زنان روزه‌دار در رفتن به مسجد و اقامه نماز ظهر به همراه خود پارچه ، نخ و سوزن می‌برند.

زنان مؤمن همدانی در میانه دو نماز ظهر و عصر با استفاده از این وسیله‌ها به کار دوختن یک یا چند عدد کیسه برکت مشغول می‌شوند.

به اعتقاد مردم همدان، هر فردی که به داخل این کیسه پول بریزد، خداوند به وی مال و دارایی زیاد می‌بخشد، به همین علت زنان در این روز بیش از یک کیسه برکت دوخته و آن را برای فزونی دارایی بین خانواده خود و دیگران توزیع می‌کنند.

از دیگر آداب مخصوص این ماه در همدان آیین توزیع آجیل مشکل‌گشا است، به عقیده مردم اگر ماه مبارک رمضان در روز چهارشنبه آغاز شود، این ماه بسیار پر برکت و خوش یمن خواهد بود.

به‌همین مبنا زنان با خرید و بسته‌بندی آجیل مشکل گشا هنگام افطار به قصد نیت و طلب حاجت به مسجد می‌روند و پس از اقامه نماز مغرب بین زنان نمازگزار تقسیم می‌کنند.

مردم همدان معتقدند، هر کس مراد و حاجتی داشته باشد با پخش و توزیع آجیل مشکل گشا، خواسته‌هایش برآورده می‌شود.

یکی دیگر از رسوم مردم همدان در ماه مبارک رمضان جمع‌آوری خرده‌های نان سفره افطاری است، به باور مردم هر فردی که بتواند خرده نان‌های سفره افطاری را تا آخر ماه مبارک رمضان جمع کند و تا روز عید قربان آن را نزد خود نگهدارد و آنها را در آبگوشتی که از گوشت قربانی در عید قربان تهیه می‌شود، بریزد و سپس بخورد، خداوند تمام آرزوها و نیازهای وی را برآورده می‌کند.

پخت غذاهای مخصوص از دیگر آیین‌های ماه مبارک رمضان است، زنان همدانی در این ایام برای افطار، بیشتر از غذاهایی نظیر "آش‌رشته"، "فرنی"، "ترحلوا"، "طاس کباب"، "شامی کباب "، "سرداشی" ، " بورانی" و "شیربرنج " و برای سحری نیز "رشته‌پلو" و " آبگوشت مرغ " می‌پزند. پخت شیرینی‌های محلی مانند "کماج"، "انگشت پیچ"، "پنجه‌خاله" ، "یوخا"، "نیس درجهان" و "اگرده" در ماه مبارک رمضان بین خانواده‌های همدانی رواج دارد.

پخت و پز نان‌های مخصوص محلی نظیر "نان اوفاق"، " نان گرده چرب " و "نان شاتی" نیز از دیگر آیین‌هایی است که زنان همدان همه ساله در ماه رمضان اقدام به تهیه آن‌ها می‌کنند.

یکی از آیین‌های جالب توجه مردم استان همدان " فرستادن افطاری توسط داماد به خانه عروس" است، مطابق این سنت دیرینه در ماه رمضان جوان دارای نامزد ، باید افطاری نامزدش را به خانه پدر عروس ببرد ، این افطاری شامل چند قرص "نان"، " گرده دو زرده "، "برنج"، "روغن حیوانی"، "یک عددمرغ و یا ماهی"، "سیب سرخ"، "شیرینی انگشت پیچ " و "میوه‌های فصل" است.

پس از این که افطاری از سوی داماد به خانواده عروس برده شد، خانواده عروس نیز در شب‌های آینده، خانواده داماد را برای صرف افطاری به منزل خود دعوت می‌کنند.

علاوه بر این در شهرها و روستاهای استان همدان مرسوم است که پس از پایان ماه مبارک رمضان و در روز عید فطر در تمام خانه‌ها " آش رشته " پخته شود، زیرا به اعتقاد مردم، پس از یک ماه روزه داری ، خوردن این غذای آبکی بسیار سودمند است.

زیارت اهل قبور ، شرکت گسترده در آیین‌های شب‌های احیا و قدر، برگزاری ایام سوگواری شهادت مولی‌الموحدین امام علی (ع)، راه‌اندازی دسته‌های سینه‌زنی، نوحه‌خوانی، زنجیرزنی و عزاداری از دیگر آداب مردم شهرها و روستاهای استان همدان در ماه ضیافت الله است.

 

 

 

(حدیث رمضان)

قالَ على بن موسى الرضا(ع): فَلِمَ اُمِرُوا بِصَوْمِ شَهْرُ رَمَضانَ لااَقَلَّ مِنْ ذلِکَ وَلا اَکْثَرَ؟ قیلَ لِاَنَّهُ قُوَّةٌ الْعِبادَةِ اَلَّذی یَعُمُّ فیهِ الْقَوِىُّ الضَّعیفُ.
امام رضا (ع) فرمودند: اگر پرسیده شد چرا روزه ماه رمضان کمتر و زیادتر از این نشد جواب داده شود؛ زیرا این مدت توان نیروى است شامل قوى و ضعیف می شود.

 

رمضان در فرهنگ مردم
آنچه در پی می آید گزارشی است از انواع رسوم اعلام وقت سحر و شیوه های مختلف آن و نگارنده در این گفتار تنها گزارشگر است :
 

روشهای بیدار شدن در سحر

از قدیم الایام برای بیدارشدن در سحرهای ماه مبارک رمضان و تشخیص وقت دقیق سحر و انجام اعمال مخصوص سحر از وسایل و روشهای گوناگونی استفاده می کردند. بعضی از این روش ها امروزه نیز متداول و برخی منسوخ شده اما شرح یکایک آنها شنیدنی و قابل توجه است.
 

ماه و مهتاب

از روی تجربه می توان تشخیص داد وقتی ماه به محل معینی در آسمان برسد سحر نزدیک است. همچنین اهالی مناطق مختلف از روی خطوط و زوایایی که پرتو ماه با یکی از اجزای ساختمان خانه یا چیز ثابتی مثل درخت و تیرک پیدا می کند متوجه می شوند سحر شده است.
 

ستارگان

بشر از روزگاران کهن با علم نجوم آشنا بوده و از روی ستارگان و کواکب وقت و زمان و سعد و نحس بودن آن را پیش بینی می کرده است. از این روی یکی از متداولترین روشها برای تشخیص سحر از دیر زمان شناختن ستارگان و محل و جای آنها در آسمان بوده است. در غالب شهرها ازجمله درمناطق کویری و جنوبی کشورمان مثل یزد، کرمان وفارس که صافی آسمان و درخشندگی ستارگانش مشهور است ، اغلب مردم به خصوص پیرمردان و پیرزنان از روی ستارگان و محل و موقعیتشان سحر را تشخیص می دهند. مردم هر شهر و دیاری برای ستارگان سحری اصطلاحات و نامهای خاص خود دارند که بسیار شنیدنی است.

در یزد از روی مجموعه ستاره های " نیم گزک" ، " گزوپرویز" و " گزوترازو" وقت سحر را تشخیص می دهند، ستاره " نیم گزک" از چند ستاره تشکیل می شود که در خط مستقیمی قرار دارند و طول آنها به علت خطای چشم نزدیک به نیم گز به نظر می رسد و در نزد عوام به این نام شهرت یافته است.

در مشهد از روی سه ستاره که به " نیم ذرع" مشهور است وقت سحر را معین می کنند. ستاره های نیم ذرع باید همان ستاره هایی باشند که در یزد " نیم گزک" نامیده می شوند. آن طوری که پیرمردان مشهد می گویند، اول شب این ستاره ها در جنوب غربی قبله به صورت عمودی دیده می شوند که به تدریج به وسط آسمان می آیند و نصف شب به صورت افقی روبه روی قبله ظاهر می شوند . از نیمه شب ستاره ها به سمت جنوب شرقی قبله سرازیر می گردند و لحظاتی بعد از سحر محو می شوند. با ناپدیدشدن این ستارگان صدای اذان صبح از گلدسته های مساجد بلند می شود. لازم به تذکر است هر چه روز کوتاهتر شود ستاره های نیم ذرع زودتر نمایان می شوند و هر چه روز بلندتر شود دیرتر دیده می شوند.

همچنین در مشهد از روی ستاره های" هف برارو" که در نقاط دیگر به " هفت برادر" مشهور است سحر را تشخیص می دهند. ریش سفیدان مشهد گویند دو مجموعه ستاره " هفت برارو" در آسمان وجود دارد که هر مجموعه شامل هفت ستاره است. یکی از این مجموعه ها به ستاره " هف براروی بزرگ" یا " خرس بزرگ" و مجموعه دیگر به " هف براروی کوچک" یا " خرس کوچک" مشهور است.

در اراک زمانی که ستاره " هفت برادران یا خرس بزرگ" نزدیک به پنجاه ذرع مانده به مغرب برسد سحر است و وقتی ستاره هفت برادران به پشت کوه می رود ستاره " سهیل" که به ستاره " ظلّ صبح" مشهور است بیرون می آید. وقتی" ظلّ صبح" پنجاه ذرع از مشرق بالا آمد وقت اذان صبح است. فصل به فصل و بسته به بلند و کوتاه شدن شب ستارگان هم به همان نسبت جایشان تغییر می کند.

در فرنق خمین از روی دو ستاره روشن "ظلّ سحر" و " ظلّ صبح" که از سمت مشرق بالا می آیند سحر را تشخیص می دهند. ستاره " ظلّ سحر" زودتر در می آید. با دمیدن این ستاره تقریباً یک ساعت و نیم به صبح صادق مانده است. با دیدن ستاره " ظلّ سحر" مشغول خوردن سحری و انجام اعمال سحر می شوند. پس از یک ساعت و نیم ستاره " ظلّ صبح" نمایان می شود که نشانه رسیدن صبح صادق است و دست از خوردن می کشند.

اهالی گوشه محمد مالک خمین هم گویند وقتی سه تا از ستاره های هفت برادران راست(= مقابل) قبله قرار گرفتند موقع خوردن سحری است و وقتی هر هفت ستاره برابر قبله ایستادند سحر تمام می شود و صبح می دمد.
 

بانگ خروس

خروس در شب سه مرتبه می خواند: مرتبه اول نیمه شب، مرتبه دوم ساعتی بعد از نیمه شب و مرتبه سوم سحر، یکی از راههایی که از قدیم الایم مردم برای بیدار شدن در سحر از آن استفاده می کردند صدای بانگ خروس بود. از این رو وجود خروس را در خانه خویش یمن می دانستند مخصوصاً خروس سفید چل تاج که نشانه خیر و برکت است و هر کس صاحب خروس سفید چل تاج بود می گفتند پریان و جنیان به خانه اش نمی آیند.

مردم قمصر کاشان معتقدند خروس سفید نگهبان حضرت حجت است و گویند حضرت حجت در یک چاه نورانی پنهان است و دشمنان او در بالای چاه منتظر هستند تا هوا روشن شود و داخل چاه شوند و آن حضرت را به قتل برسانند . هنگام سحر فرشتگان از خواب بیدار می شوند و خروس سفید را باخبر می کنند و خروس مشغول خواندن می شود. با شنیدن صدای خروس دشمنان آن حضرت پا به فرار می گذارند.

مردم قمصر همچنین عقیده دارند اگر هنگام خواب چند مرتبه دستشان را به لحاف و متکا بزنند و بگویند:" دین هفتاد آسیابان به گردنت اگر موقع سحر مرا بیدار نکنی." سحر از خواب بیدار می شوند.

مردم دماوند می گویند خروس شب هنگام پنج مرتبه، نیم ساعت به نیم ساعت می خواند. در اصطلاح محل هر نوبت خواندن خروس را یک پنجمی می گویند. پنجمی اول زنان خانه از خواب بیدار می شوند و مشغول پختن سحری می شوند. پنجمی دوم سماور زغالی را آتش می اندازند. پنجمی سوم همه اعضای خانواده بیدار می شوند و سحری می خورند . پنجمی چهارم چای می خورند و دهانشان را می شویند و سرانجام با بلندشدن صدای خروس در آخرین نوبت یعنی پنجمی آخر دیگر حق خوردن ندارند و در این هنگام صدای اذان بلند می شود.

سوره یاسین و طه

بعضی به نیت اینکه سحر از خواب بیدار شوند شب قبل از خواب، سوره یاسین و طه می خوانند و از خدا می خواهند که سحر بیدار شوند.
 

چراغ روشن

قبل از اینکه کارخانه برق به ایران آورده شود، بعضی از مردم، از جمله خدّام مساجد، یکی دو ساعت به سحر مانده چراغهایی را روشن می کردند و درنقاط مرتفع شهر و گلدسته مساجد می گذاشتند تا مردم از دیدن نور چراغ به نزدیک شدن سحر پی ببرند. چراغها تا هنگام اذان صبح روشن بود و همین که صدای اذان بلند می شد آنها را خاموش می کردند. یکی از مشهورترین چراغها" چراغ ملا کاظم" در شهرستان یزد بود. ملا کاظم که خادم مسجد جامع کبیر بود، هر شب چراغی را روشن می کرد و در یکی از گلدسته های مسجد جامع می گذاشت و هنگام اذان صبح آن را خاموش می کرد.

صدای نقاره

یکی از روشهایی که در قدیم برای بیدار شدن در شبهای ماه رمضان به کار می رفت زدن نقاره بود. نقاره عبارت بود از یک طبل بزرگ و دو طبل کوچک دوقولو و یک سرنا. شهرهای بزرگ هر کدام نقاره خانه ای داشت که معمولاً اتاقکی بود بالای سر در دارالحکومه. نقاره به وسیله نقاره چیهای حکومتی ، زده می شد و نقاره چیها از حکومت مواجب می گرفتند. در ماه رمضان نقاره چیها دو مرتبه نقاره را به صدا در می آوردند یکمرتبه نزدیک سحر و یک مرتبه غروب آفتاب برای اعلام وقت افطار. به غیر از نقاره چی حکومتی مرشد زورخانه هر محل هم سحر طبل و نقاره می نواخت. مردم هم خود را موظف می دانستند روز آخر ماه رمضان انعامی به مرشد تقدیم کنند.

در مشهد ، در ماه مبارک رمضان از دو ساعت بعد از نیمه شب از گلدسته های صحن مطهر حضرت رضا و مسجد گوهرشاد صدای مناجات و نقاره بلند می شود تا مردم برای عبادت و خوردن سحری از خواب بیدار شوند. در طول سال روزی دو مرتبه ازگلدسته های صحن مطهر نقاره می زنند؛ یک مرتبه غروب آفتاب یک مرتبه هم نزدیک طلوع آفتاب. اما در ماه رمضان به جای صبح پیش از سحر نقاره می زنند.
 

طبل و شیپور

در بعضی از شهرها به جای نقاره برای بیدار کردن مردم طبل و شیپور می زنند. آن طوری که پیرمردان می گویند در بجنورد تا چهل سال پیش اغلب مردم در سحرهای ماه رمضان با صدای طبل و شیپور از خواب بیدار می شدند. طبل و شیپور را در دو نوبت می زدند : نوبت اول سه ساعت به اذان صبح که به آن طبل اول می گفتند و نوبت دوم یک ساعت و نیم به اذان که طبل دوم گفته می شد. طبل و شیپوررا با آهنگ مخصوصی می نواختند؛طبل اول به این منظور زده می شد تا کدبانوی خانه از خواب برخیزد و مشغول تهیه سحری بشود. البته آنهایی که سر شب غذا می پختند با صدای طبل اول از بستر برنمی خاستند و با طبل دوم بیدار می شدند . طبل دوم هم برای آن نواخته می شد تا متوجه نزدیک شدن سحر بشوند. با صدای طبل دوم کدبانوی خانه غذا را ازسر اجاق بر می داشت و آماده خوردن سحری می شدند.

در بجنورد مزد و مواجب طبال و شیپورچی از طرف مردم تامین می شد. به این ترتیب که بعدازظهر روز آخر ماه رمضان طبال و شیپورچی سینی به دست می گرفتند و شیپورشان را در سینی می گذاشتند و وارد بازار می شدند. سینی را جلو دکانداران می گرفتند و می گفتند: " خدای روزه نمازین گِز قبول اِتن، خدای سلامت لِق برسن؛صاحب هر دکان هم به قدر تواناییش مبلغی در سینی می انداخت و طبال و شیپورچی به این ترتیب سینی را تا آخر بازار می گرداندند و پولهایی که جمع می شد به طور مساوی تقسیم می کردند . ناگفته نماند که طبال و شیپورچی برای تمام شهر دونفر بود.

در سبزوار هم برای آگاهی از وقت سحر و افطار از توپ که به آن " شمخال" می گفتند و از طبل و شیپور استفاده می کردند. برای زدن طبل مرشدی طبلش را با دو قطعه چوب مخصوص طبالی برمی داشت و به گلدسته مسجد جامع که بلندترین گلدسته مساجد سبزوار است و وسط شهر قرار دارد می رفت. ابتدا سه ضربه به طبل می نواخت، بعد با این آهنگ شروع به نواختن طبل می کرد:" خانم وخ پلو بپز، وخ پلو بپز، وخ بارا به مدبخ"؛دربندر بوشهر و روستاهای آن از جمله صلح آباد از شب اول ماه رمضان دونفر به نام" دُم دُم سحری" برای بیدار کردن مردم از نیمه شب تا نزدیک سحر در کوی و برزن راه می افتند . یکی از این دو" دمام"  ( طبل بوشهری ) بزرگی به گردن انداخته و با دیگری در حالی که چراغ دریایی در دست دارد او را همراهی می کند. آنکه دمام به گردن دارد با چوب محکم به دمام می کوبد و هر دو با صدای بلند می گویند: " یا ماه رمضان قدمت مبارک" و خلق الله را از خواب بیدار می کنند.

 

ویژگیهاى سوره حمد
این سوره در میان سوره هاى قرآن درخشش فوق العادهاى دارد که از مزایاى زیر سرچشمه مى گیرد:
 

1- آهنگ این سوره
این سوره اساسا با سوره هاى دیگر قرآن از نظر لحن و آهنگ فرق روشنى دارد به خاطر اینکه سوره هاى دیگر همه بعنوان سخن خدا است ، اما این سوره از زبان بندگان است ، و به تعبیر دیگر در این سوره خداوند طرز مناجات و سخن گفتن با او را به بندگانش آموخته است .

آغاز این سوره با حمد و ستایش پروردگار شروع مى شود .
و با ابراز ایمان به مبدء و معاد (خداشناسى و ایمان به رستاخیز) ادامه مى یابد، و با تقاضاها و نیازهاى بندگان پایان مى گیرد.

انسان آگاه و بیدار دل ، هنگامى که این سوره را مى خواند، احساس مى کند که بر بال و پر فرشتگان قرار گرفته و به آسمان صعود مى کند و در عالم روحانیت و معنویت لحظه به لحظه به خدا نزدیکتر مى شود .

این نکته بسیار جالب است که اسلام بر خلاف بسیارى از مذاهب ساختگى یا تحریف شده که میان ((خدا)) و ((خلق )) واسطه ها قائل مى شوند به مردم دستور مى دهد که بدون هیچ واسطه با خدایشان ارتباط برقرار کنند!.

این سوره تبلورى است از همین ارتباط نزدیک و بى واسطه خدا با انسان ، و مخلوق با خالق ، در اینجا تنها او را مى بیند، با او سخن مى گوید، پیام او را با گوش جان مى شنود، حتى هیچ پیامبر مرسل و فرشته مقربى در این میان واسطه نیست و عجب اینکه این پیوند و ارتباط مستقیم خلق با خالق آغازگر قرآن مجید است .

2- سوره حمد، اساس قرآن است
در حدیثى از پیامبر اکرم (صلى اللّه علیه و آله و سلم ) مى خوانیم که ((الحمد ام القرآن )) و این به هنگامى بود که جابر بن عبدالله انصارى خدمت پیامبر (صلى اللّه علیه و آله و سلم ) رسید، پیامبر (صلى اللّه علیه و آله و سلم ) به او فرمود:((الا اعلمک افضل سورة انزلها الله فى کتابه ؟ قال فقال له جابر بلى بابى انت و امى یا رسول الله ! علمنیها، فعلمه الحمد، ام الکتاب ))
((آیا برترین سوره اى را که خدا در کتابش نازل کرده به تو تعلیم کنم ، جابر عرض کرد آرى پدر و مادرم به فدایت باد، به من تعلیم کن ، پیامبر (صلى اللّه علیه و آله و سلم ) سوره حمد که ام الکتاب است به او آموخت سپس اضافه فرمود این سوره شفاى هر دردى است مگر مرگ )). <1>
و نیز از پیامبر (صلى اللّه علیه و آله و سلم ) نقل شده که فرمود: ((و الذى نفسى بیده ما انزل الله فى التوراة ، و لا فى الزبور، و لا فى القرآن مثلهاهى ام الکتاب )) ((قسم به کسى که جان من به دست او است خداوند نه در تورات و نه در انجیل و نه در زبور، و نه حتى در قرآن ، مثل این سوره را نازل نکرده است ، و این ام الکتاب است )). <2>

دلیل این سخن با تاءمل در محتواى این سوره روشن مى شود، چرا که این سوره در حقیقت فهرستى است از مجموع محتواى قرآن ، بخشى از آن توحید و شناخت صفات خدا است ، بخشى در زمینه معاد و رستاخیز سخن مى گوید و بخشى از هدایت و ضلالت که خط فاصل مؤ منان و کافران است سخن مى گوید، و نیز در آن اشارهاى است به حاکمیت مطلق پروردگار و مقام ربوبیت و نعمتهاى بى پایانش که به دو بخش عمومى و خصوصى (بخش رحمانیت و رحیمیت ) تقسیم مى گردد، و همچنین اشاره به مساءله عبادت و بندگى و اختصاص آن به ذات پاک او شده است .

در حقیقت هم بیانگر توحید ذات است ، هم توحید صفات ، هم توحید افعال ، و هم توحید عبادت .

و به تعبیر دیگر این سوره مراحل سه گانه ایمان : اعتقاد به قلب ، اقرار به زبان ، و عمل به ارکان را در بر دارد، و مى دانیم ((ام )) به معنى اساس و ریشه است .
شاید به همین دلیل است که ((ابن عباس )) مفسر معروف اسلامى مى گوید: ((ان لکل شى ء اساسا… و اساس القرآن الفاتحة )).

((هر چیزى اساس و شالوده اى دارد… و اساس وزیر بناى قرآن ، سوره حمد است )). روى همین جهات است که در فضیلت این سوره از پیامبر (صلى اللّه علیه و آله و سلم ) نقل شد: ((ایما مسلم قراء فاتحة الکتاب اعطى من الاجر کانما قراء ثلثى القرآن ، واعطى من الاجر کانما تصدق على کل مؤ من و مؤ منه )) هر مسلمانى سوره حمد را بخواند پاداش او به اندازه کسى است که دو سوم قرآن را خوانده است (و طبق نقل دیگرى پاداش کسى است که تمام قرآن را خوانده باشد) و گوئى به هر فردى از مردان و زنان مؤ من هدیه اى فرستاده است )). <3>

تعبیر به دو سوم قرآن شاید به خاطر آنست که بخشى از قرآن توجه به خدا است و بخشى توجه به رستاخیز و بخش دیگرى احکام و دستورات است که بخش اول و دوم در سوره حمد آمده ، و تعبیر به تمام قرآن به خاطر آن است که همه قرآن را از یک نظر در ایمان و عمل مى توان خلاصه کرد که این هر دو در سوره
حمد جمع است .

3- سوره حمد افتخار بزرگ پیامبر (صلى اللّه علیه و آله و سلم )
جالب اینکه در آیات قرآن سوره حمد به عنوان یک موهبت بزرگ به پیامبر (صلى اللّه علیه و آله و سلم ) معرفى شد، و در برابر کل قرآن قرار گرفته است ، آنجا که مى فرماید: ((و لقد آتیناک سبعا من المثانى و القرآن العظیم )): ((ما به تو سوره حمد که هفت آیه است و دو بار نازل شده دادیم همچنین قرآن بزرگ بخشیدیم )) (سوره حجر آیه 87).
قرآن با تمام عظمتش در اینجا در برابر سوره حمد قرار گرفته است ، نزول دوباره آن نیز به خاطر اهمیت فوق العاده آن است . <4>

همین مضمون در حدیثى از امیر مؤ منان على (علیه السلام ) از پیامبر (صلى اللّه علیه و آله و سلم ) نقل شده است که فرمود: ((ان الله تعالى افرد الامتنان على بفاتحة الکتاب و جعلها بازاء القرآن العظیم و ان فاتحة الکتاب اشرف ما فى کنوز العرش )): ((خداوند بزرگ به خاطر دادن سوره حمد بالخصوص بر من منت نهاده و آنرا در برابر قرآن عظیم قرار داده ، و سوره حمد باارزشترین ذخائر گنجهاى عرش خدا است !. <5>

4- تاءکید بر تلاوت این سوره
با توجه به بحثهاى فوق که تنها بیان گوشهاى از فضیلت سوره حمد بود روشن که چرا در احادیث اسلامى در منابع شیعه و سنى اینهمه تاءکید بر تلاوت آن شده است ، تلاوت آن به انسان ، روح و ایمان مى بخشد، او را به خدا نزدیک مى کند، صفاى دل و روحانیت مى آفریند، اراده انسان را نیرومند و تلاش او را در راه خدا و خلق افزون مى سازد، و میان او و گناه و انحراف فاصله مى افکند.

به همین دلیل در حدیثى از امام صادق (علیه السلام ) مى خوانیم ((رن ابلیس اربع رنات اولهن یوم لعن ، و حین اهبط الى الارض ، و حین بعث محمد (صلى اللّه علیه و آله و سلم ) على حین فترة من الرسل ، و حین انزلت ام الکتاب )): ((شیطان چهار بار فریاد کشید و ناله سر داد نخستین بار روزى بود که از درگاه خدا رانده شد سپس هنگامى بود که از بهشت به زمین تنزل یافت ، سومین بار هنگام بعثت محمد (صلى اللّه علیه و آله و سلم ) بعد از فترت پیامبران بود، و آخرین بار زمانى بود که سوره حمد نازل شد))!. <6>

محتواى سوره
هفت آیه اى که در این سوره وجود دارد هر کدام اشاره به مطلب مهمى است :

((بسم الله )) سر آغازى است براى هر کار، و استمداد از ذات پاک خدا را به هنگام شروع در هر کار به ما مى آموزد.

((الحمد لله رب العالمین )) درسى است از بازگشت همه نعمتها و تربیت همه موجودات به الله ، و توجه به این حقیقت که همه این مواهب از ذات پاکش سرچشمه مى گیرد.

((الرحمن الرحیم )) این نکته را بازگو مى کند که اساس خلقت و تربیت و حاکمیت او بر پایه رحمت و رحمانیت است ، و محور اصلى نظام تربیتى جهان را همین اصل تشکیل مى دهد.

((مالک یوم الدین )) توجهى است به معاد، و سراى پاداش اعمال ، و حاکمیت خداوند بر آن دادگاه عظیم .

((ایاک نعبد و ایاک نستعین ))، توحید در عبادت و توحید در نقطه اتکاء انسانها را بیان مى کند.

((اهدنا الصراط المستقیم ))، بیانگر نیاز و عشق بندگان به مساءله هدایت و نیز توجهى است به این حقیقت که هدایتها همه از سوى او است !

سرانجام آخرین آیه این سوره ، ترسیم واضح و روشنى است از صراط مستقیم راه کسانى است که مشمول نعمتهاى او شده اند، و از راه مغضوبین و گمراهان جدا است .

و از یک نظر این سوره به دو بخش تقسیم مى شود بخشى از حمد و ثناى خدا سخن مى گوید و بخشى از نیازهاى بنده .

چنانکه در عیون اخبارالرضا (علیه السلام ) در حدیثى از پیامبر (صلى اللّه علیه و آله و سلم ) مى خوانیم : خداوند متعال چنین فرموده ((من سوره حمد را میان خود و بنده ام تقسیم کردم نیمى از آن براى من ، و نیمى از آن براى بنده من است ، و بنده من حق دارد هر چه را مى خواهد از من بخواهد: هنگامى که بنده مى گوید : بسم الله الرحمن الرحیم خداوند بزرگ مى فرماید بنده ام بنام من آغاز کرد، و بر من است که کارهاى او را به آخر برسانم و در همه حال او را پر برکت کنم ، و هنگامى که ((الحمد لله رب العالمین )) خداوند بزرگ مى گوید بنده ام مرا حمد و ستایش کرد، و دانست نعمتهائى را که دارد از ناحیه من است ، و بلاها را نیز من از او دور کردم ، گواه باشید که من نعمتهاى سراى آخرت را بر نعمتهاى دنیاى او مى افزایم ، و بلاهاى آن جهان را نیز از او دفع مى کنم همانگونه که بلاهاى دنیا را دفع کردم .

و هنگامى که مى گوید ((الرحمن الرحیم )) خداوند مى گوید: بنده ام گواهى داد که من رحمان و رحیمم ، گواه باشید بهره او را از رحمتم فراوان مى کنم ، و سهم او را از عطایم افزون مى سازم .

و هنگامى که مى گوید ((مالک یوم الدین )) او مى فرماید: گواه باشید همانگونه که او حاکمیت و مالکیت روز جزا را از آن من دانست ، من در روز حساب ، حسابش را آسان مى کنم ، حسناتش را مى پذیرم ، و از سیئاتش صرف نظر مى کنم .

و هنگامى که مى گوید ((ایاک نعبد)) خداوند بزرگ مى گوید بنده ام راست مى گوید، تنها مرا پرستش مى کند، من شما را گواه مى گیرم بر این عبادت خالص ثوابى به او مى دهم که همه کسانى که مخالف این بودند به حال او غبطه خورند.

و هنگامى که مى گوید ((ایاک نستعین )) خدا مى گوید: بنده ام از من یارى جسته ، و تنها به من پناه آورده گواه باشید من او را در کارهایش کمک مى کنم ، در سختیها به فریادش ‍ مى رسم ، و در روز پریشانى دستش را مى گیرم .

و هنگامى که مى گوید ((اهدنا الصراط المستقیم …)) (تا آخر سوره ) خداوند مى گوید این خواسته بنده ام بر آورده است ، و او هر چه مى خواهد از من بخواهد که من اجابت خواهم کرد آنچه امید دارد، به او مى بخشم و از آنچه بیم دارد ایمنش مى سازم . <7>

_{پاورقی :
1-«مجمع البیان» و «نورالثقلین» آغاز سوره حمد.
2-«مجمع البیان» و «نورالثقلین» آغاز سوره حمد.
3-مجمع البیان آغاز سوره حمد.
4-اینکه چرا سوره حمد «سبعا من المثانی» نامیده شده ، و نیز قسمت دیگری از مزایای سوره حمد در جلد یازدهم تفسیر نمونه ذیل آیه 87 سوره «حجر» نیز خواهد آمد.
5-تفسیر برهان جلد اول صفحه 26 طبق نقل تفسیر البیان.
6-نورالثقلین جلد اول صفحه 4.
7-از کتاب عیون اخبار الرضا (ع) (طبق نقل المیزان جلد اول صفحه 37).}

انتهای پیام/

بازگشت به صفحه سایر رسانه ها