پروژه حذف جهاد سازندگی از دوره بازرگان آغاز و در دولت اصلاحات تکمیل شد

جهاد سازندگی از ثمرات انقلاب اسلامی است؛ نهادی که از فرهنگ غنی آموزه های دینی سرچشمه گرفت. این نهاد مردمی در دامان و بستر انقلاب اسلامی به شکوفایی رسید و منشا خدمات و برکات فراوان شد. جهاد سازندگی که توسط بنیانگذار کبیر انقلاب اسلامی، امام خمینی(ره) به وجود آمد، نهادی تحول آفرین بود که سرزندگی را نه تنها در اقصی نقاط کشور به وجود آورد، بلکه باعث شور و نشاط در بین محرومان و مستضعفان شد.

درباره نحوه تاسیس و مدیریت جهاد سازندگی و نیز نگاه این نهاد برآمده از انقلاب اسلامی به قشر روستاییان که به تعبیر امام و رهبر انقلاب ولی نعمت این انقلاب هستند، دکتر مظفر نامدار فرمانده گردان مهندسی جهاد سازندگی گیلان در دوران دفاع مقدس و عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی، در خبرگزاری تسنیم به واکاوی ناگفته هایی از جهاد سازندگی پرداخت.

مظفر نامدار با تاکید بر این که اصلاحات ارضی در زمان شاه برای نابودی کشاورزی شکل گرفت تصریح کرد: امام خمینی(ره) برای قشر محروم روستایی بسیار اهمیت قائل بودند و در همان اوایل انقلاب دستور دادند با آبادانی روستاها، کسانی که به شهرها مهاجرت کرده و در حاشیه شهرها سکنی داشتند به محل زندگی شان در روستاها برگردند تا کار تولیدی و کشاورزی انجام دهند. مشروح گفت‌وگوی خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم با مظفر نامدار را در ادامه می خوانید:

تسنیم: جنابعالی از موسسین جهاد سازندگی به شمار می آیید؛ لطفا درباره زمان شروع فعالیتتان در جهاد سازندگی و نحوه شکل گیری آن توضیح بفرمایید؟

بنده 23 ساله بودم که انقلاب شد و نظام شاهنشاهی را به خوبی به یاد دارم. نظام شاهنشاهی برای امریکا مثل گاو شیردهی بود که می خواستند تا می توانند از آن شیر بدوشند. انقلاب که پیروز شد قبل از سال 1358، امام خمینی(ره) گفت بروید ایران را بسازید، رژیم پهلوی ایران را نابود کرد و باید از نو ساخته شود. همین که امام گفتند بروید ایران را بسازید، همهمه ای در بین جوانان انقلابی به وجود آمد و به صورت کاملا خودجوش، در سرتاسر کشور دفاتری شکل گرفت به نام دفتر عمران امام خمینی(ره) و بعدها با توجه به فرمایش امام خمینی(ره) این نهاد به جهاد سازندگی معروف شد و تمام این دفاتر در ذیل جهاد سازندگی ادغام شدند و امام، شهید بهشتی را مامور کردند به این دفاتری که به صورت خودجوش برای سازندگی به وجود آمده بودند، رسیدگی کنند.

 بالاخره با توجه به تاکید امام خمینی(ره)، به روستاها رفتیم و به روستاییان گفتیم چه مشکلی دارید و ما برای روستائیان هرکاری که بود می کردیم و برای آنها پل می زدیم، حمام درست می کردیم، خانه شان را تعمیر می کردیم و هر کاری که از دستمان بر می آمد، انجام می دادیم. آن موقع در استان گیلان کار می کردیم و دفتر عمران امام خمینی را راه اندازی کرده بودیم. ما در آن موقع جرأت و جسارت کارهایی که دیگران جرأت آن را نداشتند، داشتیم و با این جسارت، به آبادی روستاها مبادرت کردیم و خودمان به سراغ مردم روستاها رفتیم. در این راه هم از مردم خود روستاها کمک می گرفتیم و خود آنها مشارکت می کردند؛ مثلا برای ساخت پل سیمانی برای فلان روستا، می گفتیم سیمان ما می آوریم ولی کار از شما و هر کسی از روستاییان به صورت نوبتی به کار گرفته می شد تا مثلا پل ساخته شود.

تسنیم: شما به طور مشخص در اوایل انقلاب چه مسائلی را در جهاد پیگیری می کردید و نحوه اداره تشکیلات جهاد سازندگی در اوایل انقلاب چگونه بود؟

این دفاتری که به صورت خودجوش تاسیس شده بود دارای کمیته های مختلفی بود مثل کمیته فنی، کمیته فرهنگی، کمیته صنایع روستایی، کمیته کشاورزی، کمیته بهداشت. خود جهاد سازندگی در ابتدا به صورت شورایی اداره می شد و رئیس نداشت. ما برای اولین بار بحث شوراهای اسلامی را در جهاد مطرح کردیم؛ ولی بعدها دولت خاتمی این را به اسم خودش تمام کرد. علاوه بر این در مساجد، انجمن اسلامی درست کردیم و هر روستا که می رفتیم شوراهای اسلامی و انجمن اسلامی آن را فعال می کردیم. مردم روستاها هم واقعا همکاری می کردند. ما برای اولین بار صنایع دستی را احیا کردیم و کمک زیادی به روستاییان کردیم تا این صنعت از بین نرود ولی بعد عده ای روشنفکر خواستند از بین برود و می گفتند نشان عقب ماندگی است.

تسنیم: در همان اوایل انقلاب چه کسانی مشوقان اصلی شما در جهاد بودند؟
بزرگترین مشوقان ما در جهاد، امام خمینی(ره)، شهید بهشتی و مقام معظم رهبری بودند. حمایت مقام معظم رهبری از جهاد به اندازه ای بود که وقتی روسای جمهور کشورهای مختلف به دیدار ایشان می آمدند، حضرت آقا از این گروهها تعریف می کردند و همین امر باعث شده بود، این کشورها بخواهند تا تجربه موفق جهاد سازندگی را در کشور خود هم داشته باشند. ما از خودشان کمک گرفتیم و دفاتر جهاد سازندگی را در کشورهای مختلفی مثل سودان، سیرالئون، نیجریه، لبنان، آلبانی، بوسنی و سایر کشورها تاسیس کردیم و بعد نیز کار را به خودشان واگذار می کردیم و در مورد دفتر جهاد سازندگی پاکستان نیز باید بگویم بنده مسئولیتش را بر عهده داشتم.

تسنیم: آیا کسانی هم بودند که با جهاد سازندگی مخالفت کنند و برای فعالیتهای عمرانی و سازندگی مانع تراشی کنند؟
بله، دولت موقت و مهندس بازرگان با جهاد رابطه خوبی نداشت به خصوص این که امام گفته بود جهاد و سپاه دو بال انقلاب هستند. با جهاد همکاری نمی کردند. از گروهها و افراد دیگری که مخالف جهاد سازندگی بودند، سازمان مجاهدین خلق و منافقین بودند که در روستاها دارای پایگاه بودند و ما همه آن ها را با سازندگی از روستاها بیرون کردیم و این پایگاهها را از آنها گرفتیم و از وقتی جهاد به درون این روستاها آمد، دیگر فرصتی برای عرض اندام آنها پیدا نشد و شکست سنگینی خوردند.

در این باره در اسناد و نوشته های خود آنها آمده است، عامل مهمی که انقلاب اسلامی جای خود را در بین مردم روستاهای کردستان باز کرد، بچه های جهاد بودند و بچه های جهاد نقششان حتی از سپاه هم در این زمینه پررنگتر و برجسته تر بوده است. از دیگر کسانی که رابطه خوبی با جهاد سازندگی نداشت، میرحسین موسوی بود. او می خواست همه مسائل کشور در دست خودش باشد و همه چیز دولتی باشد. او قصد داشت برای جهاد، دیوانسالاری درست کند و اتفاقا موفق هم شد. جهاد سازندگی در زمان نخست وزیری میرحسین موسوی تبدیل به وزارتخانه شد و رویکرد دیوانسالاری به شکل قبل از انقلاب کم کم به خود گرفت و جهاد از حالت نهادی خود بیرون آمد.

تسنیم: جایگاه کشاورزی و کشاورزان در جهاد سازندگی چطور بود و در آن دوران با چه نگاهی به روستائیان و کشاورزان نگریسته می شد؟
انقلاب سفید و اصلاحات ارضی که در زمان رژیم پهلوی ملعون انجام شد، هدف اصلی اش، نابودی کشاورزی و سوق دادن گسترده مردم به تقلید از مظاهر غربی در زمینه اقتصادی بود. درست است که قرار بود براساس این طرح کشاورزان صاحب زمین شوند و در زمین خودشان کشت کنند و زمین هم به آنها تحویل داده شد، ولی هیچ حمایتی از کشاورزان نشد. کشاورزان هم زمینهای خودشان را به مالکان فروختند و فوج فوج رهسپار شهرها شدند و در حوزه شهرها مستقر شدند و ظرف مدت کوتاهی، خیل عظیمی از کشاورزان بیکار شدند.

یکی از مسائلی که امام در اوایل انقلاب بسیار بدان تاکید می کردند این بود که این کشاورزانی که براساس انقلاب سفید بیکار شده و در حومه شهرها زندگی می کردند را به روستاها برگردانید و برایشان زمینه تولیدی و کشاورزی را تهیه کنید تا به کار کشاورزی بپردازند. متاسفانه از زمان پهلوی تا کنون، کشاورزی ما به صورت اقتصاد معیشتی بوده است و کشاورز به علت این که مورد حمایت قرار نمی گیرد نمی تواند تراکم سرمایه داشته باشد و کار خود را گسترش دهد و الان نیز این مشکل وجود دارد. باید این اقتصاد را عوض کنیم تا کشاورزان بتوانند با خیال راحت به کار کشاورزی بپردازند.

تسنیم: به صورت مشخص جهاد سازندگی در اوایل انقلاب چه کمکهایی به روستائیان انجام داد و چه رویه ای دنبال شد؟

جهادسازندگی اوایل انقلاب خدمات بسیار زیاد در حوزه های مختلف به روستاییان انجام داد. جهاد سازندگی اولین نهادی بود که تکنولوژی و فناوری را به زمینهای کشاورزان وارد کرد و این در حالی بود که ابتدا خود کشاورزان مقاومت می کردند و تمایل داشتند از مسائل سنتی خودشان استفاده کنند. در زمینه دام و طیور هم توانستیم به نحوی کار کنیم که کشور از واردات گاوهای هولشتاین بی نیاز شود و ما خودمان گاو هولشتاین ایرانی پرورش دادیم؛ به طوری که من در جلسه سه نفری وزیر کشاورزی هلند و وزیر کشاورزی پاکستان بودم و وزیر هلندی به وزیر کشاورزی پاکستان با ناراحتی می گفت که ایرانیها توانسته اند در زمینه گاو هولشتاین خودکفا بشوند و نیازی به ما نداشته باشند.

از کارهای درخشانی که جهاد در راستای کمک به روستاییان انجام داد، آن بود که واردات شیر و لبنیات را از کشورهای خارجی قطع کرد و این بزرگترین کمک به روستاییان بود. البته این را هم باید گفت به لحاظ این که مجلس شورای اسلامی، مسائل کشاورزی را به طور کلی به وزارت کشاورزی محول کرده بود ما نمی توانستیم فعالیتهای چشمگیری در این زمینه انجام بدیم.

سیلوسازی و دانش سیلوسازی نیز از کارهای دیگر جهاد بود و به خاطر این که کشور سازنده این سیلوها بعد از انقلاب بدعهدی کرد و کارش را انجام نداد، جهاد سازندگی پروژه های سیلوسازی را دست گرفت و این سیلوها را به خوبی به سرانجام رساند و این در حالی بود که فقط 4 یا 5 کشور دانش ساخت سیلو داشتتند.

صنعت سیلوسازی ایران به قدری قدرتمند و اطمینان بخش بود که وقتی زلزله رودبار پیش آمد و محل زلزله خیلی نزدیک دو سیلویی بود که یکی توسط جهاد و دیگری توسط جای دیگری ساخته شده بود، سیلوی جهاد هیچ ترک و شکافی برنداشت، ولی سیلوی دیگر شکاف برداشت. بعدا نیز این دانش به کشورهای همسایه صادر شد و کشورهای دیگر از دانش سیلوسازی ما استفاده کردند. در زمینه بسته بندی محصولات نیز قدمهای خیلی خوبی توسط جهاد برداشته شد.

تسنیم: آیا با بهره گیری از تجارب جهاد سازندگی اوایل انقلاب می توان حرکت های جهادی را احیا کرد؟
قطعا همین طور است؛ ولی الان  باید آن روحیه جهادی را زنده کرد و در این باره بسیج سازندگی می تواند نقش بسیار موثری را ایفا کند. ولی باید توجه داشت این توان و نیروی انسان جوان را باید به سمت طرحهای بنیادین و زیربنایی مثل آبخیزداری، احیای بیابانها، مبارزه با گردوغبارها و غیره هدایت کرد و از کارهایی که تجربه شده و احیانا شکست خورده، جدا خودداری کرد. ما تجربه موفقی در احیای بیابانهای اطراف کاشان داشتیم ولی به علت این که دولت عوض شد و جهاد هم منحل شد، متاسفانه دیگر نشد آن را ادامه دهیم.

انتهای پیام/