وقتی وزارت نفت سهم ایران را دودستی به عربستان می‌بخشد/رژیم حقوقی وزارت نفت تعطیل است؟

گروه اقتصادی خبرگزاری تسنیم - محمدرضا کیاشمشکی: بیست و سوم خردادماه در سری پرونده خبری "غارت خاموش" به وضعیت اسف‌بار ایران در میدان نفتی مشترک با عربستان پرداختیم. در این گزارش که با عنوان "برداشت 11 برابری عربستان از "فروزان" /سعودی‌ها نصف نفت قابل برداشت ایران را بُردند" منتشر شده بود، به برداشت روزانه 450 هزار بشکه ای عربستان  و برداشت 35 تا 40 هزاربشکه ای ایران از این مخزن مشترک و تعلل 14 ساله ایران در افزایش تولید از این میدان اشاره شده بود.

انتشار این گزارش، واکنش های جالبی را از سوی مجموعه وزارت نفت به دنبال داشت. از افشای حقیقت "از دستور کار خارج شدن طرح افزایش تولید به 100 هزار بشکه در روز" تا "تعیین رژیم حقوقی به نفع عربستان از سوی شرکت نفت فلات قاره ایران".

شرکت نفت فلات قاره ایران در خصوص وضعیت فعلی میدان مشترک (فروزان - مرجان) گزارشی را به خبرگزاری تسنیم ارسال کرده که متن آن بدین شرح است:

"بر اساس شواهد و مدارک موجود تولید امروز عربستان از میدان مرجان (مشترک با فروزان) حدود 190 هزار بشکه و تولید ایران از این میدان حدود 38 هزار بشکه در روز است. این در حالی است که ظرفیت تأسیسات فراورشی در بخش عربستانی، 400 هزار بشکه در روز است که در گزارش آن خبرگزاری به طور اشتباه به عنوان میزان تولید اعلام شده است. با توجه به خطر مرزی ایران - عربستان در خلیج فارس، سهم ایران از کل نفت درجای این میدان حدود 11 درصد و سهم عربستان 89 درصد است ولی بر اساس تاریخچه تولید میادین فروزان و مرجان، تاکنون حدود 763 میلیون بشکه نفت در بخش ایرانی و 2360 میلیون بشکه در بخش عربستانی تولید شده که در نتیجه 24 درصد از کل تولید توسط ایران و 76 درصد توسط عربستان انجام شده است. بنابراین میزان کمبود تولید ایران نسبت به عربستان ناشی از شکل میدان و سهم طبیعی بیشتر عربستان از این میدان بوده و هیچ‌گونه کوتاهی و قصوری در این زمینه صورت نگرفته است. بر این اساس جمهوری اسلامی ایران علی‌رغم داشتن سهم 11 درصدی از میدان، در طی سالهای گذشته موفق به تولید 24 درصدی از آن شده که این امر نشاندهنده تلاش کارکنان صنعت نفت دریایی در صیانت از ثروت ملی کشور است.

نکته دیگر قابل ذکر اینکه نتایج مطالعات مدلی مخزنی که به تازگی در شرکت نفت فلات قاره ایران انجام شده نشان‌دهنده مهاجرت طبیعی قابل توجه نفت از بخش عربستانی به بخش ایرانی است که امیدواریم با به نتیجه رسیدن طرح توسعه میدان فروزان، تولید نفت از این میدان مشترک، به طور قابل ملاحظه ای افزایش یابد.

در پایان باید گفت توسعه میادین مشترک، نه تنها اولویت شرکت نفت فلات قاره ایران و وزارت نفت، بلکه اولویت امروز کشور است؛ بنابراین، ارائه آمار و اطلاعات میادین مشترک بدون در نظر گرفتن ملاحظات و کاستی‌های موجود، باعث نادیده گرفتن تلاشهای غیورمردانی است که به طور شبانه‌روزی در مناطق عملیاتی و سکوهای بهره برداری ایران در خلیج فارس در پی تولید نفت و صیانت از ثروت ملی کشور هستند."

متن فوق که شرکت نفت فلات قاره ایران در واکنش به انتشار گزارش برداشت 11 برابری عربستان نسبت به ایران در میدان مشترک فروزان ارسال کرده، حاوی نکات بسیار قابل توجه‌ای است که در ادامه به بررسی بند به بند آن خواهیم پرداخت.

*آیا علت عقب ماندگی میادین مشترک ضعف منابع اطلاعاتی وزارت نفت است؟ 

شرکت نفت فلات قاره ایران در ابتدا میزان برداشت عربستان را 190 هزار بشکه در روز اعلام کرده است. بررسی اخبار و اطلاعات منتشر شده در این خصوص در طی سالهای گذشته این رقم اعلامی را تأیید نمی کند.

سایت تحلیلی Gasandoil در سال 2003 گزارشی را با آمار به دست آورده از اداره اطلاعات انرژی امریکا منتشر کرده بود که در این گزارش میزان برداشت عربستان از میدان مرجان (مشترک با فروزان) را 270 هزار بشکه در روز عنوان کرده است. خبرگزاری شانا (خبرگزاری وزارت نفت) نیز که امروز تولید نفت عربستان از میدان مشترک با ایران (فروزان - مرجان) را کمتر از 200 هزار بشکه در روز می داند در سال 2004 با انتشار گزارشی میزان تولید عربستان را 270 هزار بشکه در روز اعلام کرده بود.

باید توجه مسئولان وزارت نفت ایران را به این موضوع جلب کرد که عربستان بر خلاف ایران طرحهای توسعه ای خود در میدان مشترک (فروزان - مرجان) را با جدیت پیگیری کرده و با این وجود، کاهش تولید از 270 هزار بشکه در روز در سال 2003 و 2004 به 190 هزار بشکه در روز در سال 2016 منطقی نیست.

طبق اسناد منتشر شده در طی سه دهه اخیر، عربستان در سال 1992 با امضای قراردادی 50 میلیون دلاری با شرکت های rown and Root امریکا و  al-Mojil Establishment عربستان، طرح افزایش برداشت از میدان مرجان را کلید زد. همچنین در سال 2003 عربستان مذاکراتی را با شرکت McDermott امریکا آغاز کرد تا افزایش برداشت از این میدان نفتی را با حفر چاههای جدید و استفاده از تکنولوژی روز در چاههای قدیمی، کلید بزند. این مذاکرات به امضای قرارداد انجامید تا اینکه "Nawaf Obaid" که یک مشاور اطلاعاتی عربستانی مستقر در لندن است در سال 2005 در گزارشی که برای Deutsche Bank لندن تهیه کرده بود، ضریب استخراج میدان مرجان را در ماه می 2005 به میزان 450 هزار بشکه در روز عنوان کرده بود.

اینکه اکنون بعد از دو مرحله توسعه میدان مرجان در 25 سال گذشته، مجموعه وزارت نفت ایران معتقد است میزان برداشت عربستان از این میدان نه تنها افزایش نیافته بلکه کاهش یافته است، جای بسی تأمل دارد و این سوال را به ذهن متبادر می کند که آیا علت عقب ماندگی میادین مشترک ضعف منابع اطلاعاتی وزارت نفت است؟

نکته جالب اینجاست رسانه های رسمی کشور اعم از خبرگزاری های ایسنا، مهر، فارس وایرنا از سال 2012 تاکنون با انتشار گزارشهای متعددی برداشت نفت از سوی عربستان را 400 هزار بشکه در روز و بیش از این رقم عنوان کرده اند.

شاید شرکت نفت فلات قاره می پندارد با کمتر جلوه دادن برداشت نفت از سوی عربستان می تواند عقب ماندگی ایران را توجیه کند اما باید مدیران این شرکت نفتی بدانند از دست رفتن انفال ملی در میادین مشترک، توجیه بردار نیست و اصولا این عقب ماندگی به یک دولت مربوط نمی شود که بخواهند با ارائه آمار نادرست، دولت یازدهم را تبرئه کنند!

* وزارت نفت دولت یازدهم مهر 11 درصدی بر سهم ایران از نفت خام میدان فروزان زد!

شرکت نفت فلات قاره ایران در بند بعدی گزارش ارسالی خود، سهم ایران را از نفت درجای این میدان مشترک 11 درصد و سهم عربستان را 89 درصد اعلام کرده است. باید از مدیران این شرکت نفتی که مسئولیت توسعه میادین مشترک ایران را در خلیج فارس برعهده دارند پرسید بر اساس کدام نظامنامه حقوقی بین المللی سهم ایران را از نفت درجای میدان مشترک (فروزان - مرجان) 11 درصد اعلام می کنند؟!

طبق اصول قانونی حاکم بر میادین مشترک دریایی، دو طرف با توسعه تکنولوژی در سمت خود بدون تعرض به آبهای طرف مقابل در سطح، می توانند در عمق برداشت از مخزن داشته باشند و هر طرف که زودتر و بیشتر برداشت کند، حق خود را برداشت کرده است و هیچ منع قانونی در این زمینه وجود ندارد. در واقع یک مخزن، مثل یک ظرف مشترک تصور شده که دو طرف به اندازه ای که توان برداشت از آنرا در رقابت با هم دارند می توانند برداشت کنند. 

مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی در سال 91 شمسی با بررسی کامل نظامنامه های حقوقی حاکم بر میادین مشترک، به دولت توصیه کرد هر چه می تواند سریعتر نسبت به سرمایه گذاری و توسعه میادین مشترک اقدام کند چرا که اگر طرف مقابل سهم ایران را کاملا بردارد نیز هیچ منع قانونی نخواهد داشت.

در بخش پایانی و نتیجه گیری گزارش مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی آمده است: "پیشنهاد مشخص این گزارش این است که تا حصول وحدت رویه و تعیین رژیم حقوقی خاص حاکم بر بهره برداری از میادین مشترک و عدم امضای موافقتنامه‌هایی برای توسعه مخازن نفت و گاز مشترک با همسایگان، دولت ایران باید مرکز فعالیت‌های توسعه و اکتشاف خود را بر روی مخازن مشترک موجود و احتمالی آتی بگذارد."

در طرف دیگر، عربستان تا حد ممکن در تلاش است میادین مشترک با ایران را در تصاحب کامل خود درآورد و این مورد را به وضوح در دیگر میادین مشترک ایران با عربستان شاهد بوده ایم. در این شرایط، اینکه شرکت نفت فلات قاره ایران با احتساب مرز آبی دو کشور در سطح دریا، خود راسأ اقدام به تعیین سهم 11 درصدی ایران از میزان نفت درجای این میدان مشترک می کند جای سوال بسیار دارد و تنها به معنای عقب نشینی از حق مسلم ملی در برداشت منابع از این مخزن مشترک است.

*ادعای عجیب وزارت نفت در خصوص میزان برداشت نفت از میدان فروزان

طبق گزارشی که در سال 2002 تهیه شده و در آرشیو کتابخانه بانک مرکزی ایران هم موجود است، در ابتدای قرن بیست و یکم با بررسی های تکمیلی صورت گرفته، میزان نفت درجای این میدان مشترک 3 میلیارد و 95 میلیون و 400 هزار بشکه اعلام شد. از این رقم، طبق آخرین اطلاعات کسب شده از بررسی های اکتشافی منطقه، با تکنولوژی امروز حداکثر یک میلیارد و 67 میلیون و 600 هزار بشکه قابل برداشت است.

اما شرکت نفت فلات قاره ایران در گزارش ارسالی خود اعلام کرده "بر اساس تاریخچه تولید میادین فروزان و مرجان، تاکنون حدود 763 میلیون بشکه نفت در بخش ایرانی و 2360 میلیون بشکه در بخش عربستانی تولید شده که در نتیجه 24 درصد از کل تولید توسط ایران و 76 درصد توسط عربستان انجام شده است." در صورت صحت این ارقام، تاکنون 3 میلیارد و 123 میلیون بشکه نفت خام از این مخزن مشترک برداشت شده است که بیش از میزان ذخایر نفت درجای آن است که کاملا غیرممکن است.

در تاریخ صنعت نفت، بیشترین ضریب برداشت نفت توسط شرکت های اروپایی چون شل، در دریای شمال به میزان 60 درصد به ثبت رسیده و 40 درصد نفت درجا در مخزن به صورت غیرقابل برداشت باقی مانده است. بسیار نکته جالبی است که شرکت نفت فلات قاره ایران مدعی است تاکنون 100 درصد ذخایر نفت درجای میدان فروزان برداشت شده است!

* وزارت نفت دولت یازدهم به دنبال بخشیدن نفت میدان فروزان به عربستان است؟

"سهم ایران از میدان فروزان 11 درصد است و 89 درصد میدان در طرف مقابل قرار دارد" این جمله را خبرگزاری وزارت نفت نیز در اقدامی کاملاً نسنجیده در روزهای اخیر منتشر کرده است. به نظر می رسد وزارت نفت عزمی جدی دارد که در اذهان عمومی سهم 11 درصدی ایران از میدان فروزان را جا بیندازد. آیا اینکار بر اساس تفکر و برنامه ریزی انجام شده یا نسنجیدگی در انتشار اخبار در خبرگزاری وزارت نفت و ارسال گزارشها از سوی روابط عمومی شرکت هایی چون نفت فلات قاره ایران، ناخواسته به اینکار که سود آن به جیب عربستان می رود منجر شده است؟

طرح افزایش برداشت از میدان مشترک فروزان که از سال 81 کلید خورده بود و در گزارش خبرگزاری تسنیم نیز به درستی به آن اشاره شده بود تا میانه دولت یازدهم همچنان در دستور کار قرار داشت اما وزارت نفت با انتشار خبری در روزهای اخیر، اعلام کرده که این طرح از دستور کار خارج شده است. وزارت نفت در این خصوص اعلام کرده :"برنامه افزایش تولید این میدان از 40 به 100 هزار بشکه، طرح پیشنهادی اولیه ای بود که تغییر کرد و رسیدن به تولید 100 هزار بشکه ای از فروزان به طور کامل از دستور کار خارج شد." در بخش دیگری از این گزارش آمده: "پیش بینی می شود با تکمیل طرح گازرسانی و نصب سکوهای F١٨ و F١٩ که در دستور کار شرکت نفت فلات قاره ایران قرار دارد، این میدان مشترک طی یک تا دو سال آینده، تولید 50 هزار بشکه ای را پشت سر بگذارد."

این در حالی است که در سال 93 خبرگزاری وزارت نفت با انتشار تصاویری از آخرین وضعیت توسعه میدان فروزان اعلام کرده بود که برداشت از این میدان تا پایان سال 95 دو برابر می شود. یعنی هنوز طرح افزایش برداشت به 100 هزار بشکه تا این تاریخ منتفی نشده بود اما اینکه در میانه دولت یازدهم طرح افزایش تولید میدان فروزان منتفی شده است به معنای عقب نشینی ایران از این میدان مشترک با عربستان است.

انتهای پیام/