«تعیین جایزه» در مقابل تشویق به خرید و مصرف کالاها ممنوع است

به گزارش خبرنگار اجتماعی باشگاه خبرنگاران تسنیم «پویا»؛ تبلیغات رنگارنگ و جورواجور سطح شهر و رسانه‌های دیداری و شنیداری، نگاه و تمرکز هر بیننده‌ای را به خود جلب می‌کند؛ تبلیغات پر زرق و برقی که در تلویزیون و محیط پیرامونی ما در قالب بیلبوردهای بزرگ، تابلوها، بنرها، سردر فروشگاهها و ... به‌صورت اغوا‌کننده‌ای، تمام ذهن و روح مخاطبان خود را تسخیر می‌کنند.

صرفاً با تاملی کوتاه و ساده درباره تبلیغات در اشکال و شیوه‌های مختلف آن، این حقیقت آشکار می‌شود که این تبلیغات، روزانه هزاران هزار تصویر در ذهن و جان ما ایجاد می‌کنند و خود به خود، ما را به سمت خرید و مصرف این کالاها و محصولات مختلف سوق می‌دهند و البته اثرات و تبعات مختلف عمیق فرهنگی و اجتماعی نیز به همراه دارند.

اما ‌آیا تا به حال به این موضوع فکر کرده‌ایم که نیاز واقعی ما به این محصولات چقدر است و به عبارتی دیگر تا چه میزان، ما به این محصولات«نیاز واقعی»داریم و آیا در بسیاری از مواقع، این احساسِ نیاز به خرید فلان محصول، صرفا به واسطه حجم گسترده و روزانه تبلیغات رنگین از طریق رسانه‌های مختلف و محیط‌های پیرامونی در ما ایجاد نشده است؟!

از سوی دیگر «محتوای تبلیغاتی» که روزانه به اشکال مختلف انجام می‌شود، تا چه اندازه واقعی و درست است و تا چه میزان می‌توان اطلاعات ارائه شده در تبلیغات کالاها را مبنای خرید آن قرار داد؟ به نظر می‌رسد حتی اگر تا حدی، احتمال بدهیم که محتوای برخی از این تبلیغات خلاف واقع باشند، بررسی صحت و سقم این تبلیغات، ضروری به نظر می‌رسد و نیازمند ساز و کار قانونی خاصی خواهد بود.

اگر عدّه‌ای بخواهند به قصد سودجویی و با سوء‌استفاده از نیازهای مردم، آنها را گمراه کنند و برای کسب "سودهای نامشروع" باعث حرص و ولع مصرف‌کنندگان در خرید کالاها و خدمات مختلف شوند، چه مرجعی و مسئولی و با استناد به چه قانونی باید بر این دنیای پر زرق و برق و پرفریب «تبلیغات» نظارت کند و در مواقع ارتکاب به اقدامات و شیوه‌های خلاف قانون، مقابل بانیان آن بایستد؟

پاسخ به این سؤالات را باید در قانون مهجور مانده و گرد و خاک گرفته «آئین‌نامه تأسیس و نظارت بر نحوه کار و فعالیت کانونهای آگهی و تبلیغاتی» مصوب 27 اسفند 1358 جست‌وجو کرد که این قانون توسط شورای انقلاب در 21 ماده تنظیم شده و طی سالهای بعد مشمول اصلاحاتی شده که آخرین بازنگری آن در سال 1392 انجام شده است.

با نگاهی اجمالی به قوانین تبلیغات از سویی و تبلیغات سطح شهر و رسانه‌های دیداری و شنیداری از سوی دیگر، متوجه فاصله‌ بسیار عمیق و عجیب نص صریح قانون با نوع تبلیغاتی که روزانه شاهد آن هستیم، می‌شویم.

اهمیت این مسئله و تخلفات بزرگ و رنگارنگی که روزانه در حوزه تبلیغات صورت می‌گیرد، باعث شد تا از امروز در قالب سلسله گزارشهایی با عنوان ثابت «کیش و مات قانون زیر سایه تبلیغات»به بازخوانی قانون تبلیغات کشوری و در ادامه و در همین قالب به بررسی مصادیق این تخلفات رنگارنگ و پرتعداد بپردازیم.

به عنوان بخش نخست بازخوانی قانون تبلیغات، فصل اول «آئین‌نامه تأسیس و نظارت بر نحوه کار و فعالیت کانونهای آگهی و تبلیغاتی» شامل 19 ماده تقدیم مخاطبان ارجمند تسنیم شده است:

فصل اول:

اصولی از قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران (در ارتباط با وظایف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی)

اصل سوم - دولت جمهوری اسلامی ایران موظف است بـرای نیـل بـه اهـداف مذکور در اصل دوم همه امکانات خود را برای امور زیر به کار برد:

1- ایجاد محیط مساعد برای رشد فضائل اخلاقی براساس ایمان و تقوا و مبارزه با کلیه مظاهر فساد و تباهی.

2- بالا بردن سطح آگاهیهای عمومی در همه زمینههـا بـا اسـتفاده صـحیح از مطبوعات و رسانه‌های گروهی و وسایل دیگر.

3-..... 

4- تقویت روح بررسی و تتبع و ابتکار در تمام زمینه‌های علمی، فنی، فرهنگی و اسلامی از طریق تأسیس مراکز تحقیق و تشویق محققان.

اصل پانزدهم - زبان و خط رسمی و مشترک مردم ایران فارسی است. اسـناد و مکاتبات و متون رسمی و کتب درسی باید با این زبان و خط باشد ولی اسـتفاده از زبانهای محلی و قومی در مطبوعات و رسانههای گروهی و تدریس ادبیـات آنها در مدارس در کنار زبان فارسی آزاد است.

اصل بیست و چهارم - نشریات و مطبوعات در بیان مطالب آزادند مگـر آنکـه مخل به مبانی اسلام یا حقوق عمومی باشد، تفصیل آن را قانون معین می‌کند.

اصل یکصد و پنجاه و سوم - هرگونه قرارداد که موجب سلطه بیگانه بـر منـابع طبیعی و اقتصادی، فرهنگ، ارتش و دیگر شئون کشور گردد، ممنوع است.

اصل یکصد و شصت و هشتم - رسیدگی به جرایم سیاسی و مطبوعـاتی علنـی است و با حضور هیئت منصفه در محاکم دادگستری صورت می‌گیرد.

نحوه انتخاب، شرایط، اختیارات هیئت منصفه و تعریف جرم سیاسـی را قـانون براساس موازین اسلامی معین میکند.

بخشهایی از قانون اهداف و وظایف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی

ماده 1 - به منظور تحقق اهداف زیر وزارت فرهنگ و ارشـاد اسـلامی تشـکیل می‌گردد:

1- رشد فضایل اخلاقی براساس ایمان و تقوی.

2- استقلال فرهنگی و مصونیت جامعه از نفوذ فرهنگ اجانب.

3- اعتلای آگاهی‌های عمومی در زمینه‌های مختلـف و شـکوفایی اسـتعدادها و روحیه تحقیق، تتبع و ابتکار در جامعه.

4- رواج فرهنگ و هنر اسلامی.

5- آگاهی جهانیان نسبت به مبانی و مظاهر و اهداف انقلاب اسلامی.

6- گسترش مناسبات فرهنگی با ملل و اقـوام مختلـف بخصـوص مسـلمانان و مستضعفان جهان.

7- فراهم آمدن زمینه‌های وحدت میان مسلمین.

ماده 2 - وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی که مسئول اجرای سیاستهای رسمی نظام جمهوری اسلامی ایران در زمینه فرهنگ عمومی است وظایف اساسی زیر را در تحقق مفاد ماده (1)عهده‌ دار می‌باشد:

1- شناساندن مبانی، مظاهر، اهداف انقلاب اسلامی به جهانیان با بهـره گیـری از وســایل و امکانــات هنــری، ســمعی و بصــری، کتــب، نشــریات و برگــزاری گردهمایی‌های فرهنگی و سایر اقدامات لازم در داخـل و خـارج از کشـور بـا همکاری وزارت امور خارجه و سایر دستگاههای ذی‌ربط.

تبصره 2 – دستگاه‌های فرهنگی و تبلیغی دولتی و همچنین دسـتگاه هـایی کـه از امکانات و کمک دولت استفاده می‌کنند به شرط هماهنگی بـا وزارت فرهنـگ و ارشاد اسلامی می‌توانند در خارج از کشور به فعالیت بپردازند.

2- مطالعه و تحقیق در زمینه تبلیغات رسانه‌های جهانی و کشف روشهای مورد عمل آنها و اتخاذ شیوه‌های مناسب مقابله با آن در صورت لزوم.

4- تمرکز و بررسی اخبار و اطلاعات مربوط به پیشرفت برنامه‌ها و فعالیتهـای دستگاه‌های دولتی و نهادهای انقلاب اسلامی به منظور انتشار آنها.

19- صدور اجازه تأسیس، انحلال و نظارت بر نحوه کار و فعالیت کـانون هـای‌تبلیغاتی، چاپخانه‌ها و مؤسسات تکثیر و مؤسسات وابسـته بـه صـنعت چـاپ و‌ نظارت بر کیفیت و محتوای آگهیها و کارهای چاپی طبـق ضـوابط و مقـررات قانونی مربوطه.
20- صدور اجازه ورود و خروج آثار سمعی و بصری، آثار هنری، مطبوعات و نشریات و کلیه مواد تبلیغی و فرهنگی مشکوک کـه تعیـین مـوارد مشـکوک ازغیرمشکوک طبق آییننامه‌ای خواهد بود که به تصـویب هیـئت وزیـران خواهـد رسید.
22- صدور اجازه تأسیس یـا انحـلال مراکـ، مؤسسـات و مجـامع فرهنگـی، مطبوعاتی، خبری، هنری، سینمایی، سـمعی و بصـری و مؤسسـات انتشـاراتی و تبلیغاتی در کشور و نظارت بر فعالیتهـای آنهـا و همچنـین ناشـرین و کتـاب فروشان در چهارچوب ضوابط و مقررات مربوط.
27- برنامه‌ریزی فرهنگی و تبلیغی در جهت همکاری بیشتر مـردم بـا دولـت و بررسی پیرامون اثرات برنامه‌ها و فعالیت‌های دولت در افکار عمومی و ارائـه آن به هیئت وزیران.
30- تأسیس و اداره مؤسسات آموزشی لازم به منظور آموزش افراد مجـرب در رشته‌های مختلف فرهنگ، هنر ارشاد و جهانگردی و امور مربوط دیگر بر حسـب مورد با همکاری دستگاه‌های ذی‌ربط.

آیین‌نامه تأسیس و نظارت برنحوه کار و فعالیت کانونهای آگهی و تبلیغاتی

ماده 1 ) منظور از کانونهای آگهی و تبلیغاتی در این آیـین نامـه سـازمانهـایی هستند که کار آنهـا تنظـیم، تهیـه، مشـاوره و اجـرای برنامـه‌هـای تبلیغـاتی و روابط‌ عمومی و انجام دادن سایر خدمات برای معرفی و فروش کالا یا خـدمات مربوط می‌باشد. این سازمانها باید بـرای انجـام دادن خـدمات مـوردنظر دارای تجهیزات لازم و نیروی انسانی ماهر برای قسمتهای مختلف خود باشـند. محـل کانونهای آگهی و تبلیغاتی باید تنها به امور مذکور در این ماده اختصاص یابد.

ماده 2 ) مأموران صـلاحیت‌دار وزارت ارشـاد ملـی مـی‌تواننـد در تمـام مواقـع چگونگی فعالیت و دفاتر کانونهای آگهی و تبلیغاتی را بررسی نمایند.

ماده 3 ) هر شخص حقیقی و یا حقوقی وقتی می‌تواند به فعالیـت هـای موضـوع ماده یک این آیـین نامـه بپـردازد کـه از وزارت ارشـاد ملـی پروانـه بگیـرد و مدیرمسئولی که حائز شرایط مندرج در این آییننامه باشد به وزارت ارشاد ملـی معرفی نماید.

تبصره: اشخاص حقیقی و مدیرعامل در مورد (اشـخاص حقـوقی ) بایـد فاقـد پیشینه مؤثر کیفری باشند و مشهور به فساد اخلاقی نباشند.

ماده 4 ) مدیر مسؤل باید دارای شرایط زیر باشد:

1- تابعیت ایران

2- اهلیت قانونی

3- نداشتن سوء شهرت و سابقه مؤثر کیفری

4- دارا بودن دیپلم کامل متوسطه و داشتن حداقل پنج سال سابقه کـار مـؤثر در امور تبلیغات با تأیید کمیته سازمانهـای تبلیغـات یـا مـدرک تحصـیلی معـادل دانشنامه لیسانس

5- عدم اشتغال در وزارتخانه‌هـا یـا مؤسسـات یـا شـرکتهـای دولتـی و یـا شهرداریها

تبصره: یک نفر نمی‌تواند مـدیریت مسـئول بـیش از یـک کـانون تبلیغـاتی را عهده‌دار باشد.

ماده 5 ) کانونهای آگهی و تبلیغاتی نباید از نظر اداری و تصمیم‌گیری وابسته به وسایل ارتباط جمعی و یا آگهی‌دهندگان باشند.

ماده 6 )رسانه‌های همگانی مجاز نیستند به مشتریان خود به‌طور مستقیم تخفیفی به عنوان کارمزد آژانس بدهند و باید نـرخ مصـوب آگهـی را دریافـت نماینـد .تخفیف مخصوص سازمانهای تبلیغات فقط به سازمانهایی تعلق می‌گیرد کـه از وزارت ارشاد ملی و اتحادیه سازمانهای تبلیغات پروانه داشته باشند.

ماده 7 ) وزارت ارشاد ملی می‌توانـد کسـانی را کـه در تـاریخ تصـویب ایـن آییننامه دارای پروانه وزارت اطلاعات و جهانگردی سـابق هسـتند و اسـتمرار فعالیت و صلاحیت فنی آنها طبق بند 4 ماده 4 مورد تأیید باشد بدون توجـه بـه مدرک تحصیلی به‌عنوان مدیرمسئول بپذیرد.

ماده 8 ) اجازه تأسیس کانونهای آگهی و تبلیغاتی و شعب و نمایندگی در یک یا چند حوزه معین با توجه به امکانات و لزوم این امر با گـرفتن نظـر مشـورتی اتحادیه و سازمانهای تبلیغات به عهده کمیته سازمانهای تبلیغات می‌باشد.

تبصره: تغییر محل واگذاری کانونهای آگهی و تبلیغاتی و یا هرگونه تغییری در مدیران سازمانهای مذکور باید قبلاً به وزارت ارشاد ملی اعلام گردد.

ماده 9 ) در صورت فوت دارنده پروانه کانون هرگاه میان وراث شخص واجـد شرایطی درخواست پروانه کند با موافقت سایر وراث قانونی حداکثر ظـرف سـه ماه از تاریخ موافقت وراث پروانه به نام او صادر خواهـد شـد . وراث همچنـین می‌توانند با توافق و اجازه کمیته سازمانهـای تبلیغـات پروانـه را بـه اشـخاص حقیقی یا حقوقی صاحب صلاحیت منتقل کنند.

ماده 10 ) به منظور صدور پروانه تأسـیس کـانونهـا و مؤسسـات تبلیغـاتی و رسیدگی به شکایات مربوط به آنها یا لغو پروانه و برکنـاری یـا تعلیـق مـدیران مسئول و تعطیل موقت یا دائم کانونهای آگهی و تبلیغاتی کمیتهای به نام کمیتـه سازمانهای تبلیغات در وزارت ارشاد ملی به ریاست معاون مربوط و مرکـب از مدیرکل یا نماینده او و یک نفر دیگر به انتخـاب وزیـر ارشـاد ملـی و نماینـده تام‌الاختیار اتحادیه سازمانهای تبلیغات و در استانها این کمیته متشکل از معاون استاندار و یا نماینده او، مدیر کـل ارشـاد ملـی و کارشـناس مربوطـه تشـکیل می‌گردد.

وظایف کمیته به شرح زیر است:

الف - رسیدگی و تصمیم‌گیری در مورد درخواستهای صدور پروانه تأسـیس کانونهای آگهی و تبلیغاتی و یا گشایش شعبه یا نمایندگی.

ب - رسیدگی و تصمیم در مورد شکایاتی که از کانونهای آگهی و تبلیغاتی و یا مشتریان آنها می‌رسد. چنانچه متقاضی از تصمیم متخذه در استان شاکی باشـد می‌تواند مراتب را جهت رسیدگی به کمیته مرکزی اعلام نماید.

پ - صدور اخطار کتبی یا تعطیل تا سه ماه یا لغو پروانه کانونهـای آگهـی و‌ تبلیغاتی برحسب درجه تخلف.

تبصره: انتقال پروانه کانونهای آگهی و تبلیغاتی با رعایت مفاد این آیین‌نامـه و با تصویب کمیته مجاز است به شرط آنکه انتقال‌گیرنده و یا انتقال‌گیرندگان اعـم از حقیقی یا حقوقی شرایط لازم مندرج در این آیین‌نامه را داشته باشند.

ماده 11 ) در مواردی که پروانه کانونهای آگهی و تبلیغاتی یا شعبه یا نمایندگی آن به عللی تعلیق گردد کانون یا شعبه یا نمایندگی آن موظـف اسـت از تـاریخ ابلاغ تعلیق از انجام و قبول تعهدات تازه خودداری کند.

ماده 12 )سازمانهـای تبلیغـاتی و مؤسسـات انتشـاردهنده آگهـی در تنظـیم آگهی‌های تبلیغاتی خود مکلف به رعایت نکات زیر می‌باشند:

الف – آگهی‌های تبلیغاتی باید با موازین شرعی و قانونی کشور منطبق باشند.

ب - استفاده از تصاویر و عناوین مقامات عالی‌رتبه مملکتی و تمثال پیشـوایان مذهبی و شخصیتهای تاریخی و فرهنگی کشور در آگهی‌هایی که هـدف آنهـا ارائه کالاهای مصرفی و خدمات مشابه می‌باشد ممنوع است.

پ – آگهی‌های تبلیغاتی نباید خدمات یا کالاهای دیگران را بی‌ارزش یا فاقـد اعتبار جلوه دهد.

ت - در آگهی‌های تبلیغاتی ادعاهای غیر قابل اثبات و مطالب گمراه‌کننده نباید گنجانده شود.

ث - آگهی تبلیغاتی نباید محتوی گفتار یا تصاویری باشد کـه بـرای اخـلاق و معتقدات مذهبی و عفت عمومی توهین‌آمیز باشد.

ج - در آگهی‌های تبلیغاتی نمی‌توان از قول منابع علمی ادعاهایی به عمل آورد که از طرف منابع موثق علمی تأیید نشده باشد.

چ - تبلیغ کالاهای بازرگانی و خدمات تجارتی در کودکستان‌هـا، دبسـتان‌هـا، دبیرستان‌ها ممنوع است.

ح - تحقیر و استهزاء دیگران تلویحاً و یا تصریحاً در آگهی‌های تبلیغاتی ممنوع است.

خ - تبلیغاتی که مروج فساد یا مخالف ادیان رسمی و برخلاف عفـت عمـومی باشد، ممنوع است.

د- تعیین جایزه در مقابل تشویق به خرید و مصرف ممنوع است.

ماده 13 ) آگهی‌های مربوط به خـواص مـواد غـذایی، آشـامیدنی، بهداشـتی و آرایشی طبق مقررات مربوط مستلزم گـرفتن اجـازه قبلـی از وزارت بهـداری و بهزیستی است.

تبصره: تبلیغ در مورد خواص داروها ممنوع است مگر بر طبق ضـوابط مـاده 5 قانون مربوط به مقررات پزشکی و دارویی و مواد خوراکی و آشامیدنی مصـوب 1334

ماده 14 ) برای نمایش هر گونه فیلم و اسلاید تبلیغاتی باید قبلاً از وزارت ارشاد ملی پروانه نمایش کسب شود.

ماده 15 ) آگهی‌های تبلیغاتی که از طریق رسانه‌های همگانی (رادیو، تلویزیـون، سینما، روزنامه، مجله، سالنامه ویزیتوری و مانند آن) پخش و انتشار می‌یابد تـابع مقررات مندرج در این آیین‌نامه می‌باشد.

ماده 16 ) هرگاه مدیرمسئول از رعایت مقررات مندرج در این آیین‌نامه تخلـف کند برکنار و صاحب کانون آگهی تبلیغاتی موظف خواهد بود در مدت یک ماه مدیرمسئول دیگری را طبق ماده 4 معرفی کند؛ در غیر این‌صورت کـانون بـرای مدتی که از سوی کمیته سازمانهای تبلیغات تعیین می‌شود، تعطیل می‌گردد.

ماده 17 ) کانونهای آگهی و تبلیغاتی مکلفند کلیه دستورالعملهـایی را کـه در آینده در مورد تبلیغات از طرف وزارت ارشاد ملی در حدود اختیارات قانونی آن تهیه و ابلاغ می‌گردد دقیقاً رعایت نمایند.

ماده 18 ) از تاریخ انتشار این آیین‌نامـه در روزنامـه رسـمی هـیچ مؤسسـه‌ای نمی‌تواند خارج از مقررات این آیین‌نامه تحت عنوان کانون آگهـی و تبلیغـاتی و مانند آن فعالیت نماید و کلیه اشخاص اعم از حقیقی و حقوقی کـه بـا یکـی از عناوین مذکور در حال فعالیت می‌باشند موظفند ظرف سه ماه خود را با شـرایط آیین‌نامه تطبیق داده و امتیاز جدید دریافت کنند در غیر این صورت سازمان برای مدتی که از سوی کمیته سازمانهای تبلیغاتی تعیین می‌گردد تعطیل می‌شود.

ماده 19 ) در صورتیکه دارندگان امتیاز پس از صـدور پروانـه جدیـد فعالیـت رسمی خود را ظرف 6 ماه آغاز و مراتب را به وزارت ارشاد ملی اعلام نکنند یا بعد از شروع فعالیت مجدداً به مدت یک سال از ادامه کار خودداری و فعـالیتی نداشته باشند، پروانه آنان ملغی تلقی و از کار آنان جلوگیری خواهد شد.

ماده 20 ) مراجع انتظامی جمهوری اسلامی ایران مکلفنـد بـه تقاضـای وزارت ارشاد ملی از ادامه کار این قبیل مؤسسات و همچنین کانونهای آگهی و تبلیغاتی فاقد پروانه یا متخلف جلوگیری کنند.

ماده 21 ) از تاریخ تصویب این آیین‌نامه کلیه مقررات مغایر ملغی است.

ماده 19 قانون مطبوعات «قانون مطبوعات»

«ن» و القلم و ما یسطرون ... سوگند به قلم و آنچه می‌نویسد. «قرآن کریم»

نشریات و مطبوعات در بیان مطالب آزادند، مگر آنکه مخل به مبانی اسلامی یا حقوق عمومی باشند. تفصیل آن را قانون معین می‌کند.

«قانون اساسی، اصل 24 »

فصل اول – تعریف مطبوعات

ماده 1 -مطبوعات در این قانون عبارتند از نشریاتی که به‌طور منظم با نـام ثابت و تاریخ و شماره ردیف در زمینه‌های گوناگون خبری، انتقادی، اجتمـاعی،‌ سیاسی، اقتصادی، کشاورزی، فرهنگی، دینی، علمی، فنی، نظامی، هنری، ورزشی و نظایر اینها منتشر می‌شوند.
....
....
ماده 19 - نشریات در چاپ آگهی‌های تجارتی که مشـتمل بـر تعریـف و تمجید کالا یا خدماتی که از طرف یکی از مراکز تحقیقاتی کشور که بـر حسـب قوانین رسمیت داشته باشند، تأیید گردد با رعایت ماده 12 آیـین‌نامـه تأسـیس و
نظارت بر نحوه کار و فعالیت کانونهای آگهی و تبلیغاتی و بندهای مربوطه مجاز می‌باشند.

تبصره - در مواردی که طبق این ماده، مطبوعات مجاز به درج آگهی‌هـای مشتمل بر تعریف و تشویق از کالا و خدمات هستند، متن این تعریف و تشـویق نمی‌تواند از متن تقدیرنامه رسمی مراکز قانونی مذکور در این ماده فراتر رود.

انتهای پیام/