دستور ۳۷ساله‌ای که هنوز برای محرومان سرپناه می‌سازد/ "حساب ۱۰۰ امام" حساب‌شده بود

گروه اقتصادی خبرگزاری تسنیم ــ بهمن نظری: دولت یازدهم همچنان در ارائه طرحی برای خانه‌دار کردن اقشار کم‌درآمد جامعه که بر اساس قانون یکی از وظایفش محسوب می‌شود، درمانده و ناتوان است. مسئولان ذی‌ربط از سال 92 به این سو به‌طور عجیبی تنها روی یک گزینه یعنی افزایش تسهیلات خرید مسکن تمرکز کرده‌اند، گویا تمام دانش آنها در همین یک مورد خلاصه می‌شود و بس.

در این زمینه دی‌ماه سال 92 تلاشهای بی‌وقفه وزارت راه و شهرسازی (معاونت امور ساختمان و مسکن) برای افزایش وام خرید مسکن به ثمر نشست و این تسهیلات 35 میلیون تومان شد. در ادامه طی سه سال گذشته باز هم این سیاست (تحریک تقاضا با افزایش وام) دنبال شد که نتیجه آن افزایش تسهیلات مسکن به 160 میلیون تومان برای زوجهای جوان بوده است.

اما در عمل مردم روی خوشی به این وامها نشان ندادند که مهم‌ترین دلایل آن کاهش قدرت خرید مردم طی سه سال اخیر و اقساط بالا بود. این مسئله یک بار دیگر دولت را به تکاپو انداخت و پس از بررسی‌های فراوان به این نتیجه رسیدند سود تسهیلات 80، 60 و 40 میلیون تومانی مسکن را 2 درصد کاهش دهند به این امید که شاید مردم این‌بار با این وامها آشتی کنند.

دورنمای بازار مسکن در کشور حکایت از آن دارد که رکود همچنان دست به گریبان این بخش تأثیرگذار در اقتصاد خواهد بود و تنها تیر تئوریسین‌های وزارت راه و شهرسازی به سنگ می‌خورد.

در حالی دولتی‌ها همچنان در حال دادن وعده و وعیدهای اقتصادی به مردم هستند در ادامه انتشار سلسه گفتگوها و گزارشها با عنوان "سرپناه" به‌سراغ یکی از مدیران باسابقه بنیاد مسکن انقلاب رفتیم، بنیادی که معمار کبیر انقلاب به‌فاصله‌ای اندک پس از پیروزی انقلاب اسلامی فرمان تأسیس آن را داد.

عزیزالله مهدیان معاون بازسازی و نوسازی بنیاد مسکن در این گفت‌وگو نقبی به اوایل انقلاب و فرمان امام در خصوص افتتاح "حساب 100 امام" و به‌دنبال آن تأسیس بنیاد مسکن زد.

وی با یادآوری این‌که حضرت امام خمینی(ره) پس از پیروزی انقلاب اسلامی در همه ابعاد زندگی مردم نظر داشتند و مواظب بودند، گفت: با توجه به این‌که بزرگ‌ترین مشکل مردم مسکن و تأمین آن سخت بود، امام خمینی دستور تأسیس بنیاد مسکن به‌عنوان یکی از اولین نهادهای سازندگی در کشور را دادند. با دستور امام خمینی "حساب 100 امام" افتتاح شد و در تاریخ 21 فروردین سال 1358 بنیاد مسکن انقلاب آغاز به کار کرد.

وی با اشاره به این‌که بازسازی مناطق جنگ‌زده کشور از سال 61 توسط بنیاد آغاز شد، افزود: «ممکن است الآن پس از گذشت سی و چند سال همین خانه‌ها دوباره آسیب پذیر شده باشند. در آن زمان آئین‌نامه‌های بنیاد و دولت آئین‌نامه‌های 2800 نبود و نکات فنی که الآن در ساخت‌وسازها رعایت می‌شود، در آن مقطع رعایت نمی‌شد، طبیعتاً بخشی از این واحدها که حدود چهار دهه از عمر آنها گذشته است، آسیب‌پذیر شده‌اند که در حوادث به نوسازی آنها اقدام می‌کنیم».

مشروح گفت‌وگو با مهدیان را در ادامه می‌خوانید؛

تسنیم: آقای مهندس، می‌خواهیم به گذشته برگردیم، روزها و ماه‌های ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی، چه ضرورتی از سوی امام خمینی(ره) احساس شد که ایشان دستور تأسیس بنیاد مسکن انقلاب را دادند؟

مهدیان: شاید بتوان گفت در همه جوامع به‌خصوص در کشور ما مسکن یکی از مهم‌ترین مشکلات و پرهزینه‌ترین مرحله زندگی مردم محسوب می‌شود. مسکن جزو لاینفک تشکیل زندگی است و در ایران فرهنگی وجود دارد که مردم بیشتر دنبال این هستند که مالک مسکن باشند. در واقع هدف نهایی آنها مالکیت یک واحد مسکونی است تا این‌که بخواهند مستأجر باشند.

دلایل متعددی در این زمینه وجود دارد؛ مهم‌ترین آنها نیز به اقتصادی بودن کالایی مانند مسکن در ایران برمی‌گردد. فردی که اقدام به خرید خانه می‌کند بیش‌تر به فکر میزان ارزش افزوده‌ای است که در آینده برایش خلق می‌شود تا مباحث مربوط به مصرف (سکونت). مردم بیشتر به فکر این هستند که خانه‌ای را که خریداری کرده‌اند هر سال چقدر گران می‌شود و این روند همیشه وجود داشته است. البته در بسیاری کشورها این‌گونه نیست و مسکن یک کالای مصرفی است که همه مردم از آن بهره‌مند می‌شوند و لزومی ندارد که کسی حتماً مالک یک واحد مسکونی باشد.

درصد مالکیت در بسیاری کشورها از ایران خیلی پایین‌تر است، در کشورهای پیشرفته اروپایی مانند انگلیس 50 درصد افراد مالکیت واحدهای مسکونی را دارند اما در ایران بالای 70 درصد. با وجود این، در انگلستان مشکلی به‌نام کمبود مسکن وجود ندارد اما در کشورمان مسکن یکی از مهم‌ترین معضلات بوده است. همیشه مردم مشکل تأمین مسکن را داشته‌اند و این مسئله برای اقشار آسیب‌پذیر بسیار حادتر بوده چون بسیار پُرهزینه است.

حضرت امام خمینی(ره) پس از پیروزی انقلاب اسلامی در همه ابعاد زندگی مردم نظر داشتند و مواظب بودند. با توجه به این‌که بزرگ‌ترین مشکل مردم مسکن و تأمین آن سخت بود، امام خمینی دستور تأسیس بنیاد مسکن را به‌عنوان یکی از اولین نهادهای سازندگی در کشور دادند.  با دستور امام خمینی "حساب 100 امام" افتتاح شد و در تاریخ 21 فروردین سال 1358 بنیاد مسکن انقلاب آغاز به کار کرد. بنابراین با توجه به اهمیتی که مسکن در زندگی مردم داشته و دارد و هزینه‌ای که به آنها تحمیل می‌کند و این‌که تأمین آن برای خیلی از افراد به‌سختی صورت می‌گیرد، لازم بود نهادهای دولتی و غیردولتی به این بخش کمک کنند.

با توجه به فرمان امام، بنیاد مسکن با هدف تأمین مسکن محرومان بی‌سرپناه آغاز به کار کرد و در این راستا اقدامات بسیار مؤثری را انجام داده است.

طبیعت مسکن‌دار کردن مردم یا تأمین مسکن محرومان زاویه‌های مختلفی دارد که مناطق شهری و روستایی بخشی از آن است. در مناطق محروم باید مسکن با حداقل هزینه‌ها تأمین شود، این در حالی است که در مناطق "برخوردار" مانند تهران علی‌رغم برخورداری، مسکن همچنان یک مسئله خیلی حاد است، یعنی تأمین مسکن خیلی پُرهزینه و گران است. به همین دلیل همه بخشهای کشور اعم از مناطق محروم یا برخوردار با این مشکل مواجه بوده‌اند.

البته در بخش‌هایی مانند آموزش و بهداشت ممکن است در مناطق محروم کشور مشکل داشته باشیم و این مناطق عقب‌مانده باشند اما در بخشهای برخورداری مانند تهران آموزش و بهداشت خیلی پیشرفته است ولی در حوزه مسکن این رویه به‌عکس است چون در مناطق محروم راحت‌تر و با هزینه کمتری امکان تأمین مسکن وجود دارد.

در هر صورت بخشی از قیمت مسکن به هزینه زمین برمی‌گردد، از سوی دیگر درخواست و تقاضا برای جاهایی مانند تهران به‌دلیل زمینه اشتغال بیشتر، بالاتر است و مهاجرت بیشتری به این قبیل شهرها صورت می‌گیرد و طبیعتاً این مشکل حادتر خواهد شد.

تسنیم: با این تفاسیر مشکل مسکن محرومان در سراسر کشور وجود دارد و نمی‌توان آن را فقط مختص یک منطقه دانست.

مهدیان: بله، برای مناطق برخوردار و غیربرخوردار باید در بحث مسکن فکری کرد. حال ابعاد فکر کردن در مناطق برخوردار خیلی سخت‌تر و پیچیده‌تر از مناطق محروم است و مشکل مناطق غیربرخوردار را راحت‌تر می‌توان با هزینه کمتر و سریعتر حل کرد.

تسنیم: گستره فعالیت بنیاد مسکن در حوزه تأمین مسکن چه مناطقی است؟

مهدیان: بنیاد مسکن انقلاب اسلامی در همه بخشها فعالیت دارد. وقتی مسکن روستایی را در کشور پوشش می‌دهیم با پرداخت تسهیلات ارزان‌قیمت تمام خانوارهای روستایی از این موقعیت برخوردار می‌شوند و دولت هم نهایت پشتیبانی را از این طرح کرده است.

تسنیم: حمایتهای دولت از بنیاد چگونه بوده است؟

مهدیان: دولت در این رابطه چند اقدام جدی را از گذشته انجام داده؛ یکی بحث تأمین مابه‌التفاوات سود وامها بوده است. وام مسکن روستایی با سود 5درصدی به روستائیان پرداخت می‌شود، به‌عنوان مثال دولت برای یک وام 15 میلیون تومانی تقریباً معادل آن مابه‌التفاوت سود را در یک پروسه زمانی که مردم وام را بازپرداخت می‌کنند (معمولاً 15ساله) به بانک‌های عامل می‌پردازد.

این کمک بزرگی بوده که به‌سبب آن اقشار محروم روستایی این توان را پیدا می‌کنند که از این تسهیلات استفاده کنند چون میزان اقساط آن به‌شدت کاهش می‌یابد. کنار این اقدام توجه به این‌که بانکهای عامل برای پرداخت تسهیلات تضمین می‌خواهند، دولت باز هم بازپرداخت تسهیلات را تضمین می‌کند، به این ترتیب که سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی تضمین‌هایی را به بانک مرکزی می‌دهد و بازپرداخت تسهیلات مسکن روستایی تضمین می‌شود. حتی دولت اقساط لاوصول وام را تضمین می‌کند و این باعث می‌شود که روستائیان راحت‌تر با تضمینهای زنجیره‌ای تسهیلات را دریافت کنند.

در روستاها به‌دلیل آن‌که روستائیان به‌لحاظ مذهبی و فرهنگی معتقدند باید تسهیلات بازپرداخت شود کمترین تسهیلات لاوصولی را داریم. در مجموع با وجود آ‌‌نکه دولت بازپرداخت تسهیلات را تضمین کرده اما با این حال روستائیان اقساط خود را به‌موقع پرداخت می‌کنند.

تسهیلات و خدماتی که بنیاد مسکن انجام می‌دهد در راستای اهداف حساب 100 امام و تأسیس بنیاد مسکن انقلاب است، بسیاری از اقداماتی را که روستائیان باید خودشان بیایند در بانک‌ها انجام دهند، بنیاد مسکن متقبل شده است.

تسنیم: گویا از محل حساب 100 امام هم کمک‌هایی به مسکن روستائیان می‌شود؟

مهدیان: بله، در مناطقی که مردم به‌شدت محتاج باشند از محل حساب 100 امام کمکهایی را به روستائیان می‌کنیم، این باعث شده که در یک پروسه زمانی 10ساله بیش از 1.8 میلیون واحد مسکن روستایی در اقصا نقاط کشور ساخته شود. بنیاد مسکن علاوه بر نوسازی مسکن روستایی، بازسازی مناطق سانحه‌دیده را در همان راستای اهداف حساب 100 امام همواره انجام داده است. جاهایی که مردم با مشکل مواجه می‌شوند یا حادثه‌ای روی می‌دهد کنار مردم قرار می‌گیریم تا خانه‌های خود را بازسازی کنند.

زمانی که حادثه‌ای پیش می‌آید، واحدهای روستایی آسیب‌دیده در اولویت کاری قرار می‌گیرد، اما تعدادی از واحدهای فرسوده‌ای را که آسیب جزئی دیده و می‌دانیم که در حادثه احتمالی بعدی تخریب می‌شوند مانند واحدهای احداثی تخریب کرده و نوسازی می‌کنیم. همه اینها در راستای اهداف حضرت امام خمینی(ره) و کمک به محرومان است.

از سوی دیگر بنیاد مسکن در شهرها نیز فعالیت می‌کند و با ساخت واحدهای ارزان‌قیمت و ارائه آن به مردم از طریق کمک‌های دولتی یا حساب 100 امام به روند محرومیت‌زدایی کمک می‌کند.

تسنیم: تاکنون چه‌میزان مسکن روستایی بازسازی و نوسازی شده است؟

مهدیان: آمار و ارقام ما از مقطع زمانی برنامه چهارم توسعه به بعد است که مقرر شد سالانه 200 هزار واحد مسکونی روستایی نوسازی شود. البته اگر بخواهیم آمار دوره‌های قبل را بگوییم طبیعتاً از این دوره بیشتر است، یعنی کارهای بیشتری انجام شده است. در سالهای اول پیروزی انقلاب اسلامی بازسازی 5 استان جنگ‌زده را داشتیم که تمام روستاهای آنها بازسازی شد. به‌طور دقیق از سال 1361 بازسازی روستایی مناطق جنگ‌زده در قالب آئین‌نامه‌هایی انجام شده که ممکن است الآن پس از گذشت سی و چند سال همین خانه‌ها دوباره آسیب پذیر شده باشند. در آن زمان آئین‌نامه‌های بنیاد و دولت آئین‌نامه‌های 2800 نبود و نکات فنی که الآن در ساخت‌وسازها رعایت می‌شود در آن مقطع رعایت نمی‌شد، طبیعتاً بخشی از این واحدها که حدود چهار دهه از عمر آنها گذشته است، آسیب‌پذیر شده‌اند که در حوادث به نوسازی آنها اقدام می‌کنیم.

با توجه به این‌که زمان گذشته است در بسیاری جاها ناچاریم مجدداً بازگردیم و اصلاحاتی را انجام دهیم، ولی کلاً از ابتدای تشکیل بنیاد مسکن در این زمینه فعال بوده است. اوایل انقلاب سازمان زمین شهری نبود و امور اراضی بود،‌ پس از آن بنیاد مسئول تامین واگذاری زمین در کل شهرها بود و واگذاری زمین را بنیاد انجام می‌داد، چون اولین نهادی بود که در بخش مسکن تشکیل شده بود و زمینها را تفکیک کرده و به مردم می‌داد.

تسنیم: همان بحث زمین شهری؟

مهدیان: بله، بعداً زمین شهری شکل گرفت، در چند سال اول پیروزی انقلاب اسلامی بنیاد متولی زمین شهری در شهرها بود و آنها را برای ساخت‌وساز به مردم واگذار می‌کرد.

زمینهایی اهدا می‌شد، یا زمین‌هایی بود که از طاغوتیها تملک شده بود، در اختیار بنیاد قرار می‌گرفت و بنیاد نیز آنها را به مردم واگذار می‌کرد. در شهر تهران هم خیلی از پروژه‌های بزرگ توسط بنیاد مسکن اجرا شد. در آن زمان بنده در کردستان بودم و پروژه‌های متعدد مسکونی در شهر سنندج داشت و در عین حال در سایر شهرها هم بنیاد زمین‌های تملک‌شده را به مردم واگذار می‌کرد. در مجموع بنیاد مسکن در بحث مسکن فعالیت‌های خیلی عمده‌ای را کنار فعالیت‌های مستقیم مرتبط با مسکن انجام داده است. از سوی دیگر بنیاد مسکن برنامه‌های دیگری را نیز انجام می‌دهد که شاید به‌طور مستقیم به مسکن ارتباط پیدا نکند اما بافتهای مسکونی را ساماندهی می‌کند. طرح‌های هادی یکی از این برنامه‌هاست که در قالب آن توسعه روستا مشخص شده و از رشد بی‌رویه آن جلوگیری به عمل می‌آید.

تمام مشکلات و مسائل روستا با این طرحهای هادی حل می‌شود، کاربری‌ها مشخص شده و هر دستگاهی که بخواهد کاری را انجام دهد باید در قالب این طرحها باشد.در طرحهای هادی معابر بازگشایی می‌شود و کارهای بزرگی که به مسکن ربط پیدا می‌کند در روستاها صورت می‌گیرد.

همچنین بیناد مسکن برنامه‌هایی دارد که به‌طور غیرمستقیم به بخش مسکن کمک می‌کند. در این رابطه کارهای عمده‌ای انجام شده، مثلاً بنیاد شرکتهای وابسته‌ای دارد که تولیدکننده مصالح ساختمانی استاندارد هستند و محصولات خود را در اختیار مردم قرار می‌دهند. از سوی دیگر شرکتهایی را داریم که در بخشهای مختلف از جمله کسب و کار فعالیت می‌کنند و درآمدهای آنها به حساب 100 امام واریز شده و به بحث نوسازی روستاها اختصاص می‌یابد.

بیشترین درآمدی که حساب 100 امام دارد مربوط به درآمدهای شرکتهای وابسته بنیاد است، کمکهایدولتی هم به این حساب می شود و بخش کمکهای مردمی به این حساب کم‌رنگ‌تر شده است. با توجه به تعدد حساب‌های مختلف مقداری هم شاید خودمان در تبلیغات توانمند نیستیم، ‌چون بیشتر در طرحها به کار می‌‌پردازیم، شاید به این دلیل است که مردم آن‌طور که باید و شاید جذب نمی‌شوند.

تسنیم: آقای مهندس، اشاره کردید که از حساب 100 امام به بحث ساخت مسکن روستایی کمکهایی می‌شود، یعنی مبلغ مشخصی از این حساب به مردم پرداخت می‌شود؟

مهدیان: از حساب 100 امام هرساله مبالغی به مردم محروم شهری یا روستایی اختصاص می‌یابد، به‌عنوان مثال در بخش روستایی پیش آمده به روستایی رفته‌ایم که واحدهای آن به‌شدت فرسوده شده، آسیب‌پذیر و خطرناک است اما به‌دلیل مشکلات اقتصادی توانایی نوسازی آن را ندارد.

تسهیلاتی که برای نوسازی یا بازسازی واحدهای مسکونی روستایی از سوی بنیاد پرداخت می‌شود در بعضی نقاط 100 درصد و در برخی نقاط دیگر  70 تا 80 درصد هزینه‌ها را پوشش می‌دهد، از این رو روستائیان باید مقداری آورده داشته باشند، اما جاهایی که مردم نمی‌توانند آورده را تأمین کنند، پس از بررسی‌های لازم از محل حساب 100 امام مبالغی را کمک می‌کنیم. در این زمینه افراد اولویت‌دار را پیدا می‌کنیم و از حساب 100 به آنها کمک می‌کنیم.

هرساله از این محل به افراد تحت پوشش کمیته امداد، بهزیستی و خانواده‌هایی که توانمند نیستند، کمک‌هایی انجام می‌شود. با این کار روستائیان را ترغیب می‌کنیم خانه‌های خود را نوسازی کنند، در نهایت هم خیّرین مسکن‌ساز را داریم که کنار بنیاد شکل گرفته است، افرادی که توانایی مالی دارند و می‌آیند و کمک می‌کنند و یک کار مشترک می‌شود، یعنی هم خیرین مسکن‌ساز و هم حساب 100 امام به این قبیل افراد نیازمند کمک می‌کنند.

انتهای پیام/*