فروش کالا از طریق «قرعه‌کشی» ممنوع است/ ممنوعیت استفاده از صفاتی مانند «کاملاً بهداشتی» در تبلیغات
طبق قانون تبلیغات، استفاده از صفات مطلق و اغراق‌آمیز نظیر «کاملاً بهداشتی» و «صددرصـد تضمینی» در تبلیغات ممنوع است؛ فروش کالا از طریق قرعه‌کشی ممنوع است و مرتکبین علاوه بـر جبران خسارت وارده، به جریمه‌ای معادل سه برابر مبالغ دریافتی محکـوم خواهند شد.
به گزارش خبرنگار اجتماعی باشگاه خبرنگاران تسنیم «پویا»؛ تبلیغات رنگارنگ و جورواجور سطح شهر و رسانه‌های دیداری و شنیداری، نگاه و تمرکز هر بیننده‌ای را به خود جلب می‌کند؛ تبلیغات پر زرق و برقی که در تلویزیون و محیط پیرامونی ما در قالب بیلبوردهای بزرگ، تابلوها، بنرها، سردر فروشگاهها و ... به‌صورت اغوا‌کننده‌ای، تمام ذهن و روح مخاطبان خود را تسخیر می‌کنند.
صرفاً با تاملی کوتاه و ساده درباره تبلیغات در اشکال و شیوه‌های مختلف آن، این حقیقت آشکار می‌شود که این تبلیغات، روزانه هزاران هزار تصویر در ذهن و جان ما ایجاد می‌کنند و خود به خود، ما را به سمت خرید و مصرف این کالاها و محصولات مختلف سوق می‌دهند و البته اثرات و تبعات مختلف عمیق فرهنگی و اجتماعی نیز به همراه دارند.
اما آیا تا به حال به این موضوع فکر کرده‌ایم که نیاز واقعی ما به این محصولات چقدر است و به عبارتی دیگر تا چه میزان، ما به این محصولات «نیاز واقعی» داریم و آیا در بسیاری از مواقع، این احساسِ نیاز به خرید فلان محصول، صرفا به واسطه حجم گسترده و روزانه تبلیغات رنگین از طریق رسانه‌های مختلف و محیط‌های پیرامونی در ما ایجاد نشده است؟!
از سوی دیگر «محتوای تبلیغاتی» که روزانه به اشکال مختلف انجام می‌شود، تا چه اندازه واقعی و درست است و تا چه میزان می‌توان اطلاعات ارائه شده در تبلیغات کالاها را مبنای خرید آن قرار داد؟ به نظر می‌رسد حتی اگر تا حدی، احتمال بدهیم که محتوای برخی از این تبلیغات خلاف واقع باشند، بررسی صحت و سقم این تبلیغات، ضروری به نظر می‌رسد و نیازمند ساز و کار قانونی خاصی خواهد بود.
اگر عدّه‌ای بخواهند به قصد سودجویی و با سوء‌استفاده از نیازهای مردم، آنها را گمراه کنند و برای کسب "سودهای نامشروع" باعث حرص و ولع مصرف‌کنندگان در خرید کالاها و خدمات مختلف شوند، چه مرجعی و مسئولی و با استناد به چه قانونی باید بر این دنیای پر زرق و برق و پرفریب «تبلیغات» نظارت کند و در مواقع ارتکاب به اقدامات و شیوه‌های خلاف قانون، مقابل بانیان آن بایستد؟
پاسخ به این سؤالات را باید در قانون مهجور مانده و گرد و خاک گرفته «آئین‌نامه تأسیس و نظارت بر نحوه کار و فعالیت کانونهای آگهی و تبلیغاتی» مصوب 27 اسفند 1358 جست‌وجو کرد که این قانون توسط شورای انقلاب در 21 ماده تنظیم شده و طی سالهای بعد مشمول اصلاحاتی شده که آخرین بازنگری آن در سال 1392 انجام شده است.
با نگاهی اجمالی به قوانین تبلیغات از سویی و تبلیغات سطح شهر و رسانه‌های دیداری و شنیداری از سوی دیگر، متوجه فاصله بسیار عمیق و عجیب نص صریح قانون با نوع تبلیغاتی که روزانه شاهد آن هستیم، می‌شویم.
اهمیت این مسئله و تخلفات بزرگ و رنگارنگی که روزانه در حوزه تبلیغات صورت می‌گیرد، باعث شد تا از امروز در قالب سلسله گزارشهایی با عنوان ثابت «کیش و مات قانون زیر سایه تبلیغات» به بازخوانی قانون تبلیغات کشوری و در ادامه و در همین قالب به بررسی مصادیق این تخلفات رنگارنگ و پرتعداد بپردازیم.
در ادامه، فصل هشتم «آئین‌نامه تأسیس و نظارت بر نحوه کار و فعالیت کانونهای آگهی و تبلیغاتی» که مربوط به "قانون نظام صنفی کشور" است، تقدیم مخاطبان ارجمند تسنیم شده است:
فصل هشتم:
قانون نظام صنفی کشور
فصل اول تعاریف
ماده 1 - نظام صنفی: قواعد و مقرراتی است که امور مربوط به سـازمان، وظایف، اختیارات، حدود و حقوق افراد و واحدهای صنفی را طبـق ایـن قانون تعیین می‌کند.
ماده 2 - فرد صنفی: هـر شـخص حقیقـی یـا حقـوقی کـه در یکـی از فعالیتهای صنفی اعم از تولید، تبدیل، خرید، فروش، توزیع، خـدمات و خدمات فنی سرمایه‌گذاری کند و به‌عنوان پیشـه ور و صـاحب حـرف و شغل آزاد، خواه به شخصه یا با مباشرت دیگران محـل کسـبی دایـر یـا وسیله کسبی فراهم آورد و تمام یا قسمتی از کالا، محصول یـا خـدمات خود را به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم و بـه صـورت کلـی یـا جزئـی بـه مصرف کننده عرضه دارد، فرد صنفی شناخته می‌شود.
تبصره – صنوفی که قانون خاص دارند، از شمول ایـن قـانون مسـتثنی هستند.
....
....
ماده 17 :
....
....
تبصره 2: افراد صنفی مجاز نیستند برای جلب مشتری درباره محصـولات، کالاها یا خدمات، برخلاف واقع تبلیغ کنند در غیر این صورت طبق مـاده (68) این قانون با آنها رفتار خواهد شد.
تبصره 2: افراد صنفی مجاز نیستند برای جلب مشتری درباره محصـولات، کالاها یا خدمات، برخلاف واقع تبلیغ کنند؛ در غیر این صورت طبق مـاده (68) این قانون با آنها رفتار خواهد شد.
ماده 69: فروش کالا از طریق قرعه‌کشی ممنوع است؛ مرتکبین علاوه بـر جبران خسارت وارده، به جریمه‌ای معادل سه برابر مبالغ دریافتی محکـوم خواهند شد.
تبصره ـ آیین‌نامه اجرائی این ماده توسط وزارت بازرگانی با همکاری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی حداکثر ظرف مدت شش ماه تهیه و به تصویب هیئت وزیران خواهد رسید.
....
....
آیین‌نامه اجرایی ماده «7» قانون حمایت از حقوق مصرف کنندگان
ماده 1 - در این آیین‌نامه اصطلاحات و عبـارات زیـر در معـانی مشـروح مربوط به کار میروند:
الف- قانون: قانون حمایت از حقوق مصرف کنندگان.
ب- انجمن: انجمنهای حمایت از حقوق مصرف کنندگان موضـوع مـاده (9) قانون.
ج- مصرف کننده: هر شخص حقیقی یا حقوقی کـه کـالا یـا خـدمتی را خریداری می‌کند.
د- تبلیغ: انتشار هرگونه اطلاعات برای معرفی کالاها و خدمات مشـمول این آیین‌نامه از طریق رسانه‌ها از قبیـل رادیـو، تلویزیـون، شـبکه‌های ماهواره‌ای، مطبوعات، سینما، اینترنـت، اینترانـت، شـبکه‌های صـوتی و تصویری سازمانی، کارنما، نمایشگاه، اسلاید، بانکهای اطلاعات، سـامانه پیام کوتاه، تابلوی سردرب واحد صنفی و تولیدات چاپی نظیر برگه‌های آگهی‌نما، برگه‌های تبلیغاتی، دفترک، دفترچـه‌های راهنمـا، بسـته بنـدی، برچسب، کارت معرفی و آگهی‌نامه.
هـ - تبلیغ خلاف واقع: تبلیغ حاوی اطلاعات نادرست که موجب فریـب یا اشتباه مصرف کننده کالا و خدمات شود.
و- سفارش دهنده: شخص حقیقی یا حقوقی که ساخت یا پخـش و نشـر تبلیغ را سفارش می‌دهد.
ز- سازنده آگهی: هر یک از کانونهای آگهی و تبلیغاتی موضوع آیین‌نامه تأسیس و نظارت بر نحوه کار و فعالیت کانونهـای آگهـی و تبلیغـاتی - مصوب 1358 -
ماده 2 - موارد زیر تبلیغ خـلاف واقـع و اطلاعـات نادرسـت محسـوب می‌شود:
الف- استفاده از مطالب گمراه‌کننده و ادعاهای غیرقابل اثبات و کذب.
ب- ارتکاب فعل یا ترک فعل که سبب مشتبه شدن یا فریـب مخاطـب از نظر کمیت یا کیفیت شود.
ج- تبلیغ فراتر از واقعیت کالا یا خدمات موردنظر.
د- استفاده از صفات مطلق و اغراق‌آمیز نظیر کاملاً بهداشتی و صددرصـد تضمینی.
هـ - عدم ارایه اطلاعات دقیق، صحیح و روشن کالاها و خدمات.
و- بی‌ارزش یا فاقد اعتبار جلوه دادن خدمات و کالاهای دیگران.
ز- استناد به تأییدیه‌هایی که تاریخ اعتبار آنها منقضی و یا بـه هـر دلیـل معتبر نیستند.
ح- تقلید از ساختار، متن، شعار، تصاویر، آهنگ و شـباهتهـای تبلیغـاتی تجاری دیگر محصولات که مصرف‌کننده را فریب دهد و منجر به گمراهی وی شود.
ط- استفاده از اسامی، عناوین و نشان افراد و مؤسساتی که دارای شهرت هستند به نحوی که مصرف‌کننده را فریب دهد.
ی- استناد به تقدیرنامه، جایزه و گواهی صادر شده از مراکز رسمی مورد تأیید مراجع ذی‌صلاح، فراتر از متن آنها.
ک - هرگونه اعلان یا ارائه اطلاعات نادرست در برگه‌های تعهد یا تضمین کالا و خدمات.
ل- تبلیغ کالاها و خدماتی کـه از سـوی دستگاههای ذی‌ربـط حسـب اختیارات و وظایف قانونی آنها غیرمجاز اعلام می‌شوند.
م- تبلیغ کالاها یا خدمات فاقد مجوزی که براساس قـوانین و مقـررات، تولید و عرضه آنها منوط به اخذ مجوز از مراجع قانونی ذی‌ربط می‌باشد.
ن- استناد به منابع و مراجع خارجی در تبلیغ محصـولات داخلـی بـدون تأیید مراجع ذی‌صلاح.
س- استفاده از صفات تفضیلی و عالی به صورت صریح یا به‌کارگیری هر شیوه دیگری در نگارش یا قرائت متن به منظور القای مفهوم برتـر یـا برترین بودن کالا و خدمات بدون تأیید مراجع ذی‌صلاح.
ع - عدم تصریح هویت شخص یا بنگاهی که تبلیـغ بـه نفـع اوسـت بـه استثنای آن بخش از تبلیغ که منتهی به تبلیغ اصلی می‌شود و صـرفاً بـرای جلب توجه مخاطبان انتشار می‌یابد. (تبلیغ انتظاری)
ف- استفاده ابزاری از زنان، مردان و کودکان که نقش اصلی را در معرفی کالا و خدمات ایفا می‌نماید.
ماده 3 - مسئولیت تبلیغ خلاف واقع بر عهـده سـفارش دهنـده و سـازنده آگهی است.
مــاده 4 - ســازنده آگهــی موظــف اســت هنگــام پــذیرش درخواســت سفارش دهنده، درخصوص اشـخاص حقیقـی، هویـت فـرد را احـراز و درخصوص اشخاص حقوقی مجوز فعالیت قانونی به انضمام درخواسـت کتبی ممهور به مهر شخص حقوقی را اخذ نماید.
تبصره - سازنده آگهی موظف است نام، نشانی، شماره پروانـه فعالیـت و شماره تلفن خود و نـام و نشـانی سـفارش دهنـده و مشخصـات کـالا و خدمات ارائه شده را به‌طور واضح در برگـه‌های تبلیغـاتی چـاپی درج نماید.
ماده 5 - تخلف رسانه‌های موضوع بند (د) ماده (1) این آیین‌نامه و سازنده آگهی حسب مورد توسط سازمانهای صنعت، معـدن و تجـارت اسـتان، مجامع امور صنفی، اتحادیه‌ها، انجمن و مراجع نظارتی ذی‌ربط به ادارات کل فرهنگ و ارشاد اسلامی منعکس می‌گردد تا طبق ضوابط مربـوط، بـه تخلف آنها رسیدگی شود.
مــاده 6 - نحــوه رســیدگی مراجــع ذی‌ربط، در صــورت شــکایت مصرف کنندگان یا اطلاع از وقوع تبلیغ خـلاف واقـع، براسـاس قـانون و آیین‌نامه اجرایی آن، موضوع تصویب نامه شماره 173270/ت45341 هــ .می‌باشد 1390/9/2 مورخ
ماده 7 - در صورت صدور رأی قطعی (موضوع تبلیغ خلاف واقع و ارایـه اطلاعات نادرست)، سازمان تعزیرات حکومتی یک نسـخه از رأی صـادر شده را به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ارسال می‌نماید تا طبق ضوابط نسبت به جلوگیری از انتشار آگهی اقدام لازم را به عمل آورد.
ماده 8 - پس از طرح شکایت ناشی از تبلیغ خلاف واقع و ارایه اطلاعات نادرست موضوع مـواد (14) و (17( قـانون در انجمـن و اتحادیـه‌های صنفی، در صورتی که اقدام سفارش دهنده به تشخیص مراجـع یـاد شـده منجر به بروز خسارت نسبت به سایر مصرف کنندگان نیز شود، هر یـک از مراجع مذکور موظف به انعکاس گزارش تخلف به سازمان صنعت، معدن و تجارت استان می‌باشند.
انتهای پیام/