برداشت بی‌رویه شن و ماسه، تهدید رود بشار و سکوت مسئولان/ مرگ خاموش شاهرگ حیاتی بویراحمد در سایه بی‌توجهی‌ها
برداشت بی‌رویه شن و ماسه از بستر رودخانه بشار و تخریب اکوسیستم نگرانی کشاورزان، طبیعت دوستان و مردم این استان را در پی دارد و این مسئله در حالی است تنها عده معدودی حق استقرار در حاشیه بشار را دارند و این تبعیض سبب نگرانی مردم شده است.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از یاسوج، رودخانه زیبای بشار یاسوج به عنوان شاهرگ حیاتی شهرستان بویراحمد و یکی از قطب‌های گردشگری استان کهگیلویه وبویراحمد است.
رودخانه بشار بخش عظیمی از منابع آبی شهر یاسوج را تأمین می‌کند. رودخانه بشار از جنوب شرقی بویراحمد علیا و از کوه‌های اردکان و ممسنی در فارس سرچشمه می‌گیرد و به سوی شمال شرقی بویراحمد سفلی پیش می‌رود. سرچشمه‌های اصلی این رود، نهرهای گنجگون تیزآب و تنگ سرخ است. این رود پس از عبور از شمال شرقی منطقه و پس از ورود به رودخانه خرسان، در دامنه شمالی دنا، از شمال مناطق بویراحمد سفلی و طیبی گذشته، با نام بارز به رود کارون می‌پیوندد و به سوی خلیج فارس سرازیر می‌شود.
ولی متأسفانه طی سال‌های گذشته تعدادی کارخانه شن و ماسه در منطقه فعالیت می‌کنند که از یک سو در منطقه ایجاد اشتغال کرده و هم اهالی می‌توانند مصالح ساختمانی را ارزان‌تر تهیه کنند ولی از نگاهی دیگر با برداشت‌های بی رویه از بستر رودخانه‌ها به طور قطع مشکلات زیست محیطی جبران ناپذیری را در آینده ایجاد می‌کند.
از سال 82 تا سال 93 حدود 17 واحد شن و ماسه در حاشیه رودخانه بشار مشغول به فعالیت بودند که بدون مجوز و به صورت غیرقانونی سالانه چند تن شن و ماسه از بستر این رودخانه برداشت می‌کردند و این برداشت بی‌رویه سبب برهم خوردن تعادل اکولوژیک آن و مرگ گونه‌های گیاهی و جانوری این رودخانه و مرگ آبزیان بود. و حتی با بهره‌بردای بی‌رویه شن و ماسه در حاشیه رود بشار پایه‌های پل بشار در معرض تخریب قرار دارد.
تا اینکه براساس مصوبات دستگاه‌های متولی تعدادی از این واحدها از حاشیه رودخانه بشار جمع‌آوری شدند اما اکنون با گذشت سال‌های مدید 6 واحد کارخانه شن و ماسه که 4 واحد آن منتسب به یک طایفه خاص از استان است که به وسیله رانت تاکنون حاشیه بشار را ترک نکرده‌اند.
این مسئله در حالی است که 11 واحد سنگ شکن شن و ماسه به شن و ماسه کوهی تغییر کاربری داده و در منطقه دلی بجک در 15 کیلومتری یاسوج مستقر شدند.
واحدهای شن و ماسه کوهی منطقه دلی‌بجک بویراحمد در معرض ورشکستگی
اما اکنون صاحبان این واحدهای تولیدی به علت عدم فروش تولیدات خود قصد تعطیلی این واحدهای تولیدی را دارند و در صورت تعطیل شدن این کارخانه‌ها حداقل 33 فرد بیکار به جمعیت بیکاران این استان افزوده می‌شود.
اکنون گذری به چگونگی روند این مسئله در مطبوعات استان در گذشته می‌زنیم و برمی‌گردیم به تصمیمات مسئولان این استان در سال‌های متمادی برای ساماندهی کارخانه‌های شن و ماسه‌ای که در حریم رودخانه بشار مشغول به فعالیت بودند.
سید حسین صابری استاندار وقت کهگیلویه وبویراحمد بعد از انتشار اخبار رسانه‌های استان پیرامون مشکلات زیست محیطی در حاشیه رود بشار با یک طرح یک فوریتی خواهان جمع‌آوری این کارخانه‌ها از بستر رودخانه بشار و جانمایی آنها در کوه‌ها شود.
تلاش‌های صابری استاندار وقت نتیجه داد
استاندار وقت کهگیلویه وبویراحمد برخی مدیران را در این مسیر با خود همراه کرد با قدرت تمام همه کارخانه‌های شن و ماسه از سواحل رود بشار تعطیل شدند.
هر چند شاید این اقدام در راستای تعطیلی تمامی واحدهای شن و ماسه چندان کارشناسی شده نبود چرا که تا مدت‌ها تنظیم بازار شن و ماسه را در استان با مشکل روبه رو کرده بود.
اما در دوره استاندار فعلی سید موسی خادمی باز هم سناریوی تلخ برداشت بی‌رویه کارخانه‌های شن و ماسه از بستر رودخانه از سوی افرادی از طوایف خاص این شهرستان ادامه دارد و همین مسئله سبب شد استاندار فعلی در بدو شروع به کار خود در استان دستور جلسه‌ای در خصوص ساماندهی واحدهای شن و ماسه و این مشکلات را صادر کند.
برخی از کارخانه‌داران به بهانه استیفای حق خواستار یک مهلت 10 روزه به منظور سنجش میزان آلودگی این واحدها و ارائه نظر اداره‌کل محیط زیست برای اخذ مجوز شدند و این مسئله آغازی بر مرگ خاموش رودخانه بشار شد.
استاندار کهگیلویه وبویراحمد پیرامون این مسئله اظهار داشت: این استان در زمینه شن و ماسه یک بار هزینه داده است و نباید این مسئله تکرار شود.
سید موسی خادمی با اشاره به اینکه رودخانه بشار یکی از سرمایه‌های طبیعی بزرگ استان و به ویژه شهرستان بویراحمد است، تصریح کرد: هرچه زودتر باید این واحدهای شن و ماسه از بستر رودخانه بشار جمع‌آوری شوند.
استاندار کهگیلویه وبویراحمد با اشاره به اینکه براساس نظر کارشناسان وجود کارخانه شن و ماسه در حریم رودخانه بشار مشکلات زیست محیطی به همراه دارد، عنوان کرد: تمام توان خود را هم در راستای ادامه حیات رودخانه بشار و هم تنظیم بازار شن و ماسه به کار می‌گیریم.
وی تصریح کرد: در 6 ماهه نخست سال مقرر شد که تمام واحدهای بالاتر از پل مختار تعطیل شوند و اجازه فعالیت نداشته باشند و در صورتی که واحدی فعالیتی داشته باشد باید دستگاه‌ها و متولیان ناظر به طور قاطع با آنها برخورد کنند.
خادمی با بیان اینکه براساس برنامه ریزی‌های انجام شده واحدهای شن و ماسه پایین‌تر از پل مختار در صورتی که در بستر رودخانه نباشند، محیط زیست را آلوده نکنند، و مجوزهای لازم را از دستگاه‌های اجرایی مربوطه دریافت کنند حداکثر تا دو سال می‌توانند فعالیت داشته باشند، افزود: البته اکنون یک سال و سه ماه از آن مهلت 2 ساله گذشته است و تنها 9 ماه دیگر برای جابه جایی و تغییر کاربری فرصت دارند.
طرح جامعه شن و ماسه در کهگیلویه وبویراحمد تدوین می‌شود
استاندار کهگیلویه وبویراحمد از تدوین طرح جامعه شن و ماسه از سوی صنعت و معدن در استان خبر داد و گفت: در آینده نزدیک پیرامون محل جدید استقرار واحدهای شن و ماسه براساس اصول فنی تصمیم‌های کارشناسی گرفته می‌شود.
براساس گزارشات مردمی هم اکنون در محدوده 9 کیلومتری پل بشار تا پل روستای مختار، 6 واحد ماسه شویی و سنگ شکن وجود دارد که همه آنها بدون مجوز، سالانه چند هزار متر مکعب شن و ماسه از بستر رودخانه بشار برداشت می‌کنند و آنها اصلا هیچ توجهی به هشدارهای دستگاه‌های متولی و اجرایی ندارند.
براساس آنچه در آرشیو رسانه‌های استان ثبت و ضبط شده است، نشان می‌دهد که از سال 84 تا کنون سه مصوبه برای انتقال همه کارخانه‌های تولیدی شن وماسه در محدوده پل بشار تا پل مختار به منطقه‌ای دیگر به تصویب رسیده و در تیرماه 94 منطقه "دلی بجک" بدین منظور کلنگ‌زنی شد اما این کارخانه‌ها بدون توجهی به مصوبات، همچنان در حال فعالیت هستند.
خبرنگار تسنیم برای بررسی موضوع کارخانه‌های شن و ماسه که در حریم رودخانه بشار در حال فعالیت هستند به سراغ مسئولان استانی رفت تا ماجرا را از زبان آنها جویا شود.
تمامی واحدهای شن و ماسه در محدوده پل مختار تا پل بشار تعطیل شدند
رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت کهگیلویه وبویراحمد در پاسخ به سوال خبرنگار تسنیم که آیا سند جامع شن و ماسه در استان کهگیلویه و بویراحمد تدوین شده است؟ گفت: از نظر نقاط معدنی امید بخش انجام گرفته و با توجه به شرایط شهرستان‌های بویراحمد ودنا قرار است علاوه بر این بعد از اینکه در نقاطی که مطالعه به صورت موردی انجام و بررسی زیست محیطی شد مابقی طرح تکمیل شود.
داریوش دیودیده با بیان اینکه این طرح در پایان سال 94 تدوین شد، عنوان کرد: تمامی واحدهای شن و ماسه در محدوده پل مختار تا پل بشار تعطیل کردیم و پایین تر از پل مختار شن و ماسه‌ای از 20 سال قبل وجود داشته که هنوز سندی دال بر اثرات تخریب زیست محیطی از سوی این کارخانه‌ها توسط کارشناسان محیط زیست به ما گزارش نشده است.
وی با بیان اینکه بین پل مختار و پل بشار 5 مورد کارخانه بود و براساس مصوبات در سال 92 تعطیل شدند، گفت: واحدهایی که پایین تر از پل مختار هستند اداره کل محیط زیست و آب منطقه‌ای در حال بررسی هستند و در صورت مشکل جمع‌آوری می‌شوند.
رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت کهگیلویه وبویراحمد تصریح کرد:خوشبختانه در صورت تعطیلی این واحدها هم مشکلی در بازار شن و ماسه استان پیش نمی‌آید و شن و ماسه به انداز ه کافی در استان وجود دارد.
دیودیده با بیان اینکه 50 واحد شن و ماسه در استان وجود دارد، گفت: 10 مورد از این واحدهای تولیدی مربوط به شهرستان بویراحمد است.
وی عنوان کرد: با اشاره به حساسیت موضوع یک بار دیگر برای بررسی موضوع با محیط زیست هماهنگی می‌کنیم چرا که یک مسئله اجتماعی و صنعتی است و نمی‌توان در این خصوص به صورت یک جانبه تصمیمی اتخاذ کرد.
فروش شن و ماسه سهیه بندی می‌شود
دیودیده با بیان اینکه از مشکلات "دلی بجک" آگاهی داریم، تاکید کرد: تلاش می‌کنیم مشکلات آنها را حل کنیم و شاید برای ساماندهی بازار تولیدات این 10 واحد را براساس ظرفیت و کیفیت برای فروش سهمیه بندی کنیم.
رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت کهگیلویه وبویراحمد تصریح کرد: در صورتی که واحدهای شن و ماسه از نظر زیست محیطی مشکلی ایجاد کنند محیط زیست و در صورت بهره‌برداری از حریم رودخانه به طور قطع شرکت آب منطقه ای با آنها برخورد خواهد کرد.
وی اظهار داشت: صاحبان واحدهای تولیدی شن و ماسه که اکنون در منطقه دلی بجک مستقر هستند در صورت تمایل به ایجاد کارخانه شن و ماسه در منطقه پایین پل مختار می‌توانند از نظر قانونی زمینی را معرفی و در صورت موافقت منابع طبیعی، محیط زیست و آب منطقه‌ای ما از آنها استعلام می‌گیریم و اگر مشکلی نداشته باشند می‌توانند آنجا به ایجاد کارخانه اقدام کنند.
باید شن و ماسه کوهی جایگزین شن و ماسه رودخانه‌ای شود
دیودیده با بیان اینکه از نظر تعداد و نحوه جانمایی در گذشته برای واحدهای شن و ماسه مطالعه جدی انجام نشده بود، ابراز کرد: ما به دنبال راهکار کوتاه مدت و بلند مدت هستیم و راهکار بلند مدت اینکه همه واحدهای شن و ماسه به سمت کوهی پیش بروند و در کوتاه مدت آن‌هایی که مشکل زیست محیطی دارند باید تعطیل شوند .
واحدهای تولیدی شن و ماسه پایین‌تر از پل مختار مشکل زیست محیطی ایجاد نکردند
مدیرکل حفاظت محیط زیست کهگیلویه وبویراحمد نیز در این رابطه به تسنیم می‌گوید: فعالیت‌های محیط زیست هیچ کاری به مسئله سیاست ندارد و ما هر واحد تولیدی شن و ماسه را بررسی می‌کنیم و در صورت ایجاد مشکلات زیست محیطی نسبت به تعطیلی آنها اقدام می‌شود.
سید اسدالله هاشمی گفت: 4 واحد شن و ماسه به استناد قانون آلودگی داشتند که تذکرات لازم به آنها داده شد و در صورت رفع نکردن آلودگی با دستور قضایی تا رفع آلودگی آنها پلمپ می‌شوند.
وی با بیان اینکه یک واحد پرورش ماهی در نزدیکی پل روستای تله‌گاه بدون مجوز اقدام به تخریب بستر رودخانه کرده بود، تصریح کرد: این واحد صورت جلسه شده و به حوزه قضایی فرستاده شد و ما در رابطه با مسائل زیست محیطی با کسی تعارفی نداریم.
هاشمی با بیان اینکه گشت واحد پایش به صورت شبانه‌روزی در حال فعالیت است و از واحدهای پایین دست پل مختار نمونه برداری bod و cod انجام دادند، تاکید کرد: این واحدها مشکل زیست محیطی ندارند.
وی با بیان اینکه ما نمی‌توانیم فراتر از قانون عمل کنیم، بیان کرد: اینکه سرمایه‌گذاران این واحدهای تولیدی از یک طایفه خاص هستند به حوزه محیط زیست مربوط نیست به طور قطع هر فردی توانمند و مایل باشد می‌تواند در این صنف سرمایه‌گذاری کند وظیفه محیط زیست تنها بررسی و سنجش آلودگی یا عدم آلودگی این واحدها برای بستر رودخانه‌ها و محیط زیست است و مسائل صنفی این حوزه در حیطه وظایف ما نیست.
هاشمی تاکید کرد: هیچ واحد شن و ماسه‌ای حق برداشت شن و ماسه از بستر رودخانه را ندارد و این 6 واحد مخلوط کوهی را جایی دیگر آورده و در اینجا مشغول به فعالیت هستند.
مدیرعامل آب منطقه‌ای کهگیلویه وبویراحمد نیز پیرامون کارخانه‌های شن و ماسه به تسنیم گفت: بالاتر از پل مختار هیچ‌گونه سنگ شکن فعالی وجود ندارد.
تمامی کارگاه‌های شن وماسه باید از حریم رودخانه بشار جمع‌آوری شوند
علی لطفی بیان کرد: در قسمت پایین دست پل مختار براساس نشست‌های شورای شن و ماسه در استانداری مصوب شد که با تمهیدات زیست محیطی این واحدها به مدت دوسال به صورت مرحله‌ای در پایین دست جمع آوری شوند و بالا دست نیز به مدت 10 روز تعطیل شوند.
وی علت این بازه زمانی دو ساله را کنترل قیمت شن و ماسه توسط صنعت و معدن عنوان کرد و افزود: این یک تصمیمی استانی و در دو فاز بود و پایین مختار مربوط به کارخانه‌هایی است که ضوابط زیست محیطی رعایت کرده و اگر خارج از حریم رودخانه باشند مشمول آن جابه جایی نمی‌شدند.
لطفی تصریح کرد: با کمک محیط زیست و صنعت و معدن تمامی کارگاه‌های مشمول این مصوبه باید از حریم رودخانه بشار جمع‌آوری شوند.
وی بیان کرد: شاید یکی از دلایل استقبال مردم برای استقرار کارگاه در کنار رودبشار حتی در صورت رعایت تمامی موارد قانونی برداشت آبرفتی و آسان تر و هزینه حمل و نقل کمتر تا مرکز شهر یاسوج باشد.
برخلاف تماس‌های پی در پی خبرنگار تسنیم پیرامون مسئله کارخانه شن و ماسه با معاون عمرانی استاندار کهگیلویه و بویراحمد پژمان نیک اقبال حاضر به پاسخگویی نشده و فقط در یک پیامک کوتاه به این جمله " من در این خصوص صحبت نمی‌کنم" اکتفا کرد.
به گفته کارشناسان کارخانه‌های شن و ماسه همواره یکی از عوامل تولید گرد و غبار هستند و باتوجه به اینکه کشور ما در معرض پدیده گرد و غبار است در صورت برداشت بی‌رویه شن و ماسه از رودخانه بشار این منطقه در آینده آسیب پذیر می‌شود و اگر قرار است رودخانه بشار در آینده به حیات خود ادامه دهد باید از این برداشت غیراصولی و بی‌رویه شن و ماسه در بستر رودخانه جلوگیری شود تا شاید آیندگان نیز این رودخانه زیبا را تماشا کنند و آب گوارای بشار نیز همچنان جاری باشد.
گزارش از سیده زهرا موسوی
انتهای پیام/