ممنوعیت نشان دادن تأثیر آنی استفاده از وسایل درمانی در تبلیغات/ ظاهر شدن بازیگر در نقش پزشک ممنوع

به گزارش خبرنگار اجتماعی باشگاه خبرنگاران تسنیم «پویا»؛ تبلیغات رنگارنگ و جورواجور سطح شهر و رسانه‌های دیداری و شنیداری، نگاه و تمرکز هر بیننده‌ای را به خود جلب می‌کند؛ تبلیغات پر زرق و برقی که در تلویزیون و محیط پیرامونی ما در قالب بیلبوردهای بزرگ، تابلوها، بنرها، سردر فروشگاهها و ... به‌صورت اغوا‌کننده‌ای، تمام ذهن و روح مخاطبان خود را تسخیر می‌کنند.

صرفاً با تاملی کوتاه و ساده درباره تبلیغات در اشکال و شیوه‌های مختلف آن، این حقیقت آشکار می‌شود که این تبلیغات، روزانه هزاران هزار تصویر در ذهن و جان ما ایجاد می‌کنند و خود به خود، ما را به سمت خرید و مصرف این کالاها و محصولات مختلف سوق می‌دهند و البته اثرات و تبعات مختلف عمیق فرهنگی و اجتماعی نیز به همراه دارند.

اما ‌آیا تا به حال به این موضوع فکر کرده‌ایم که نیاز واقعی ما به این محصولات چقدر است و به عبارتی دیگر تا چه میزان، ما به این محصولات «نیاز واقعی» داریم و آیا در بسیاری از مواقع، این احساسِ نیاز به خرید فلان محصول، صرفاً به واسطه حجم گسترده و روزانه تبلیغات رنگین از طریق رسانه‌های مختلف و محیط‌های پیرامونی در ما ایجاد نشده است؟!

از سوی دیگر «محتوای تبلیغاتی» که روزانه به اشکال مختلف انجام می‌شود، تا چه اندازه واقعی و درست است و تا چه میزان می‌توان اطلاعات ارائه شده در تبلیغات کالاها را مبنای خرید آن قرار داد؟ به نظر می‌رسد حتی اگر تا حدی، احتمال بدهیم که محتوای برخی از این تبلیغات خلاف واقع باشند، بررسی صحت و سقم این تبلیغات، ضروری به نظر می‌رسد و نیازمند ساز و کار قانونی خاصی خواهد بود.

اگر عدّه‌ای بخواهند به قصد سودجویی و با سوء‌استفاده از نیازهای مردم، آنها را گمراه کنند و برای کسب "سودهای نامشروع" باعث حرص و ولع مصرف‌کنندگان در خرید کالاها و خدمات مختلف شوند، چه مرجعی و مسئولی و با استناد به چه قانونی باید بر این دنیای پر زرق و برق و پرفریب «تبلیغات» نظارت کند و در مواقع ارتکاب به اقدامات و شیوه‌های خلاف قانون، مقابل بانیان آن بایستد؟

پاسخ به این سؤالات را باید در قانون مهجور مانده و گرد و خاک گرفته «آئین‌نامه تأسیس و نظارت بر نحوه کار و فعالیت کانونهای آگهی و تبلیغاتی» مصوب 27 اسفند 1358 جست‌وجو کرد که این قانون توسط شورای انقلاب در 21 ماده تنظیم شده و طی سالهای بعد مشمول اصلاحاتی شده که آخرین بازنگری آن در سال 1392 انجام شده است.

با نگاهی اجمالی به قوانین تبلیغات از سویی و تبلیغات سطح شهر و رسانه‌های دیداری و شنیداری از سوی دیگر، متوجه فاصله‌ بسیار عمیق و عجیب نص صریح قانون با نوع تبلیغاتی که روزانه شاهد آن هستیم، می‌شویم.

اهمیت این مسئله و تخلفات بزرگ و رنگارنگی که روزانه در حوزه تبلیغات صورت می‌گیرد، باعث شد تا در قالب سلسله گزارشهایی با عنوان ثابت «کیش و مات قانون زیر سایه تبلیغات» به بازخوانی قانون تبلیغات کشوری و در ادامه در همین قالب به بررسی مصادیق این تخلفات رنگارنگ و پرتعداد بپردازیم.

در ادامه، فصل دهم «آئین‌نامه تأسیس و نظارت بر نحوه کار و فعالیت کانونهای آگهی و تبلیغاتی» تا ماده 32 که مربوط به "مجموعه ضوابط تولید آگهیهای رادیویی و تلویزیونی" است تقدیم مخاطبان ارجمند تسنیم شده است:

فصل دهم:

مجموعه ضوابط تولید آگهی‌های رادیویی و تلویزیونی

مجموعه ضوابط تولید آگهی‌های رادیویی و تلویزیونی

الف: متن حاضر دسـتورالعمل و مجموعـه ضـوابط تولیـد آگهی‌های رادیویی و تلویزیونی است که به وسیله اداره کـل بازرگـانی صداوسـیما تهیه شده و در اختیار سازندگان و سفارش‌دهندگان آگهی‌ها قرار می‌گیرد.

این دستورالعمل در دو بخش مقدمه و اصول کلی تنظـیم گردیـده اسـت . مقدمه شامل بندهای (الف تا ک) و اصول کلی شامل (81 اصل) است.

ب : این دستورالعمل با رعایت قوانین و مقررات جمهوری اسلامی ایـران ناظر بر موضوع، عـرف تبلیغـات و ملاحظـه قـوانین تبلیغـات برخـی از کشورها تدوین شده است.

ج : صاحبان آگهی، تولیدکنندگان آگهی و سفارش‌دهنـدگان آگهـی بایـد آگهی خود را با رعایت کامل این دستورالعمل تولید نماینـد. در صـورت اعلام شکایت از طرف اشخاص حقیقی یا حقوقی حسب مورد نامبردگـان پاسخگو خواهند بود.

د: رعایت این دستورالعمل برای پخش آگهی از کلیه شبکه‌های رادیـویی و تلویزیونی جمهوری اسلامی ایران الزامی است.

ها: مد نظر داشتن و رعایت سیاستهای کلان دولت جمهـوری اسـلامی ایران در زمان ساخت و پخش آگهی ضروری است.

و: در جریان تولید و ساخت آگهی‌های رادیویی و تلویزیونی بایـد کلیـه مواد تبلیغاتی با رعایت قـانون حمایـت از حقـوق مؤلفـان و مصـنفان و هنرمندان و آیین‌نامه‌های مربوط به آن سـاخته شـده باشـد. تولیدکننـده و سفارش‌دهنده آگهی مسئول پرداخت هرگونه خسارت در ازای اعتراضـی که از ناحیه هر شخص حقیقی و یا حقوقی نسبت بـه محتـوای آگهـی از حیث آهنگ، شعر، تصویر و ... وارد شود خواهد بود. چنانچه آثار استفاده شده متعلق به سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایـران باشـد در آن صورت سازمان یاد شده اقدام قانونی به عمل خواهد آورد.

ز: چنانچه آگهی ارایه شده حسب ظاهر مغـایرتی بـا ایـن دسـتورالعمل نداشته باشد، ولی پس از پخش ایجاد زیان و خسارتی نمایـد و خسـارت ناشی از تقصیر و تخلف سفارش‌دهنده و سازنده باشد، سـفارش‌دهنـده و سازنده آگهی حسب مورد مسئول جبران خسارت خواهد بود.

ح : مواد این دستورالعمل در مورد آگهی‌های درون برنامه‌ای نیـز صـدق می‌کند.

ط : تفسیر این دستورالعمل و ارایه نظرات مشورتی بـه عهـده اداره کـل بازرگانی صداوسیما بوده و اداره کل بازرگانی صداوسیما بر رعایت کامل دستورالعمل مذکور نظارت نموده و از پخش آگهی‌های مغـایر بـا مفـاد دستورالعمل حاضر جلوگیری می‌کند.

ی : در مورد هر نکته‌ای که در این دستورالعمل مبهم به نظـر رسـد و یـا به‌طور صریح در مورد آن صحبت نشده باشد باید قبل از ساخت برنامه از اداره کل بازرگانی صداوسیما کتباً نظرخواهی و استفسار شود.

ک : در هر مورد که این دستورالعمل مسکوت به نظر رسد و یـا موضـوع جدیدی مطرح شود که در این دستورالعمل در باره آن صحبت نشده باشد حسب مورد ماده یا مواد جدیدی از طرف اداره کل بازرگانی صداوسـیما به شرکتهای تبلیغاتی ابلاغ و در ویرایش بعـدی بـه ایـن دسـتورالعمل ملحق خواهد شد.

اصول

اصل 1 - آگهی‌ها باید از هر جهت منطبق بـر مـوازین قـانونی جمهـوری اسلامی ایران باشد و با رعایت ادب اجتماعی، احتـرام افـراد و صـداقت تولید شود.

اصل 2 -در آگهی باید بـه حساسـیتهـای بیننـدگان توجـه شـود و بـه سلیقه‌های افراد و اقشار در آن توهین نشود.

اصل 3 - در آگهی‌های رادیویی و تلویزیونی باید به ادیان رسـمی کشـور آداب، رسوم، قومیتها، لهجه‌ها و گویشهای مختلف بدیده احترام نگـاه شود.

اصل 4 - آگهی نباید مروج عقاید خرافی بوده و یا با بهره‌گیری از آن تهیه شود.
اصل 5 -آگهی‌های رادیویی و تلویزیونی نباید اسباب رنجش گروه‌هایی از بینندگان را مانند افرادی که از معلولیتها رنج می‌برند فراهم کند.
اصل 6 - در آگهی‌های رادیویی و تلویزیونی نباید از تصاویر و یا نام افراد بدون کسب اجازه قبلی استفاده شود در مـواردی کـه در یـک آگهـی از تصاویر و یا نام فرد یا افرادی بدون اجازه استفاده شده باشد، در صـورت اعتراض، پخش آگهی متوقف و جبران خسارات احتمالی به عهده سفارش دهنده و یا سازنده خواهد بود.

اصل 7 - آگهی‌ها باید از نظر اجراء و سبک به نحوی سـاخته شـوند کـه بینندگان و شنوندگان به سادگی آنها را از برنامه‌های تلویزیونی و رادیویی تمیز دهند.

اصل 8 – سفارش‌دهنـدگان و سـازندگان آگهی‌ها بایـد مسـتندات لازم قانع‌کننده و قانونی برای ادعاها و استدلالهای موضـوع آگهـی را ارایـه کنند.

اصل 9 - در آگهی یک کالا و یا خدمت خاص نباید تلویحاً و یا تصـریحاً کالا و خدمت مشابه دیگری نفی شود و یا تلاش شود که موضوع آگهـی در مقایسه با دیگر کالاها و خدمات اثبات شود.

اصل 10 - در آگهی‌ها نباید به صراحت و یا تلویح محصولات تولید داخل در مقایسه با انواع خارجی در سطح پایین‌تری نشان داده شود.

اصل 11 - آگهی نباید به هیچ وجه متضمن فریب بوده و فراتر از واقعیـت کالا یا خدمات مورد نظر را با ادعای خلاف واقع معرفی کند. همچنین از اغراق باید پرهیز شود.

اصل 12 - استفاده از عبارات و قیـود تکـراری اخبـاری چـون ا طلاعیـه، اطلاعیه – توجه، توجه – مژده، مژده – اطمینان‌بخـش – مطمـئن ، کـاملاً سالم – کاملاً بهداشتی و ... در آگهی مجاز نیست. استفاده از صفات مطلق ساز و اغراق‌آمیز نیز جایز نیست.

اصل 13 - آگهی نباید با استفاده از ذکر صفات تفضیلی و عالی به صورت صریح و یا به‌کارگیری هر شیوه دیگری در نگارش یا قرائت مـتن، مفهـوم برتر یا برترین بودن موضوع آگهی را القاء کند.

اصل 14 - در آگهی نباید با استفاده از تمهیدات فنـی و بـا قصـد گمـراه کردن بیننده ویژگیهای کالای موضوع آگهی برتر از واقعیت آن به تصویر کشیده و نشان داده شود.

اصل 15 - در آگهی‌ها نباید با استفاده از تمهیدات فنی و یـا بـه‌کـارگیری تصاویر با زمانهای کوتاه و یا شیوه‌های دیگر ضمیر ناخودآگـاه مخاطـب تحت تأثیر قرار گیرد و پیام موردنظر بدون دادن آگاهی لازم به بیننـدگان منتقل شود و اذهان آنان را تحت تأثیر قرار دهد.

اصل 16 - چنانچه اطلاعاتی به صورت نوشتار بـه تنهـایی و یـا بـر روی تصاویر دیگر حک شود، باید به قدر کافی بر روی صفحه تلویزیون بـاقی بماند تا بینندگان عادی بتوانند تمامی پیام را بخوانند.
تبصره : رهنمودها و توضیحات بیشتر در مورد استاندارد نوشته و نوع خط و ابعاد پیامهای زیرنویس به صورت جداگانه ابلاغ خواهد شد.

اصل 17 - تاکید بر روی کـالا و محصـول بایـد متناسـب بـا اهمیـت آن محصول باشد و آگهی‌های تولید شده نباید بیش از اندازه پر سر و صدا و هیاهو باشند به نحوی که بیننده بدون دریافت آگاهی لازم تحت تأثیر واقع شود.

اصل 18 - استفاده از صحنه‌های استعمال دخانیات و موارد مشابه دیگر که مضر به سلامت انسان بوده و یا اعتیادآور باشند در آگهی‌ها مجاز نیست.
اصل 19 - در آگهی‌های رادیویی و تلویزیونی نباید رفتارهایی نمایش داده شود که برای بهداشت و ایمنی فردی و اجتماعی زیان‌آور باشد.
اصل 20 - آگهی نباید القاء وحشت و خشونت کند.
تبصره : در جریان آگهی‌های تلویزیونی نباید آزار دیدن هیچ جانداری بـه تصویر کشیده شود و یا به نظر رسد که برای ساخت آگهی، جاندار حاضر در آگهی آزار دیده است.

اصل 21 -در آگهی‌ها به هنگام نشان دادن راننـدگی بـا اتومبیـل و سـایر وسایل نقلیه باید رعایت کامل مقررات راهنمایی و رانندگی مانند سـرعت مجاز، ملاحظه قوانین جاده‌ها و بزرگراه‌ها، در نظر داشتن ضـوابط ایمنـی برای سرنشینان به دقت رعایت شود.

اصل 22 - نمایش مجسمه کامل در آگهی مجاز نمی‌باشد.

اصل 23 -آگهی نباید مروج تجملگرایی باشد.

اصل 24 - آگهی نباید به گونهای طراحی و ساخته شوند که در آن مردم به مصرف بیش از نیاز و اسراف در استفاده از امکانات تشویق شوند.

اصل 25 - تعیین جایزه برای تشویق مخاطبین آگهی بـه خریـد و مصـرف بی‌رویه مجاز نیست.

اصل 26 - در آگهی اعلام تخفیف در صورتی مجاز است که قیمت کـالا نیز طبق تأیید مراجع ذی‌صلاح در آگهی با صراحت اعلام شود.

اصل 27 - در صورتیکه موضوع آگهـی مـواد خـوراکی غیرمتناسـب بـا فرهنگ ایرانی باشد، آگهی نباید تداعی‌کننده این باشد که موضوع آگهـی غذای غالب خانواده‌های ایرانی است.

اصل 28 - پوشش و آرایش شخصیتهای مورد اسـتفاده در آگهـی بایـد متناسب با عرف جامعه بوده و با موقعیت سنی و اجتماعی آنهـا متناسـب باشد.

اصل 29 - آگهی‌های مربوط به فیلمهای سینمایی باید از تطابق کـافی بـا محتوای فیلم مورد آگهی برخوردار باشند. بر این اساس هنگام ارایه آگهی باید خلاصه موضوع فیلم برای اعلام نظر اداره کل بازرگـانی نیـز تسـلیم شود.

اصل 30 - نشان دادن تأثیر آنی استفاده از وسایل درمانی مانند لاغر شـدن فوری و یا به تصویر کشیدن فرآیند تأثیر داروها، شامپوها، مـواد شـوینده، روغنها، بر بدن انسان به هر شیوه‌ای از آن جمله تمهیدات انیمیشن مجاز نمی‌باشد.

اصل 31 - در آگهی‌های تولید شده با موضوع کالاها و لـوازم بهداشـتی، بازیگر آگهی نباید درنقشی غیرواقعی مانند پزشک ظاهر شود.

اصل 32 - پخـش آگهـی رادیـو و تلویزیـونی مربـوط بـه انتشـار اوراق مشارکت – فروش سهام – جوایز بانکها – اعلام پیش فـروش و مـوارد مشابه – نیاز به مدارک لازم و ارایه مجوز مراجع ذی‌صلاح دارد.

انتهای پیام/