هنر ورشو سازی بروجرد در کُمای تدریجی/وقتی صدای قلم‌زنی ورشو ساز از بازار بروجرد شنیده نمی‌شود
واردات بی‌رویه اجناس بی‌کیفیت و ویترینی خارجی به‌ویژه در چند سال گذشته بازار خرید مصنوعات دستی در استان لرستان و به‌ویژه صنعت ورشو سازی بروجرد را با بحران کاهش تقاضا مواجه کرده است.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از بروجرد، صنایع‌دستی از دیرباز موردتوجه ملل جهان به‌ویژه ملت‌های دارای تمدن و فرهنگ کهن بوده و هست که گاه درگذر زمان محکوم‌به فراموشی یادها شده و از رونق کسب‌وکار افتاده است.
استان لرستان و به‌ویژه شهرستان بروجرد به دلیل قدمت تاریخی خود دارای تنوع و گوناگونی صنایع و مصنوعاتی است که ساخته دست هنرمندان این دیار بوده و از گذشته‌ای دور ساخت این مصنوعات دستی وسیله‌ای برای ارتزاق و امرارمعاش عده کثیری از شهروندان این منطقه از کشور بوده است، صنایع‌دستی همچون گلیم، ماشته (جاجیم)، قالی باقی و فرش‌بافی و هنر منحصربه‌فردی که بروجرد را جایگاه و خاستگاه اصلی این هنر ارزشمند اصیل قرار داده هنری بانام ورشو سازی.
اما درگذر زمان برخی از صنایع‌دستی به دلیل نبود بازار مناسب به فراموشی سپرده‌شده و تولیدکنندگان نیز به دلیل به‌صرفه نبودن تولید و آموزش حرفه‌های هنری دست از کار کشیده و به صنایع درآمدزای دیگری برحسب مقتضیات فروش در زمان روی آورده‌اند و هنری همچون ورشو سازی که خاستگاه اصلی آن در شهرستان بروجرد واقع‌شده است درگذر زمان گرد کهنگی به خود گرفته و از گردونه رقابت در بازارهای فروش به زیر آمده است.
البته در شهرستان بروجرد هنوز هم هنرمندانی هستند که عاشقانه به این هنر زیبا نه‌تنها به‌عنوان منبع درآمد بلکه برای خلق ایده‌های نو و جذابی می‌نگرند که چشم هر بیننده‌ای را خیره به هنر اصیل خود می‌کنند هنرمندانی که گاه با سختی معیشت و تنگی دست به صوت عاشقانه دست به خلق آثاری بدیع و ارزشمند و ماندگار در صنایع‌دستی این دیار می‌زنند.
لزوم ارتقا سطح کیفی مصنوعات دستی هنرمندان
برای رهایی از بحران ضعف کیفیت گرایی و نگاه کمیتی به مصنوعات دستی هنرمندان که متأسفانه دامن‌گیر کل صنعت صنایع‌دستی در سراسر کشور شده است، ایجاد بسترها و زمینه‌های فرهنگی و شناساندن قابلیت‌ها و توانمندی‌های اقتصادی، در کنار ارتقا مرغوبیت و ماندگاری صنایع‌دستی برای مردم و بازار تقاضا و همچنین توسعه بسترهای آموزشی و افزایش نگاه کیفی به این هنر در میان تولیدکنندگان، این عرصه را شکوفا می‌کند.
از سویی دیگر واردات بی‌رویه اجناس بی‌کیفیت و ویترینی خارجی به‌ویژه در چند سال گذشته بازار خرید مصنوعات دستی در استان لرستان و به‌ویژه شهرستان بروجرد را با بحران کاهش تقاضا مواجه کرده است در کنار این امر کمبود و بعضاً نبود کارورزان و کارآموزان مستعد و کوشا در این عرصه و عدم آموزش درست علمی این هنر به علاقه‌مندان مزید بر علت شده که امروز شاهد کمای تدریجی صنایع‌دستی که خود بخش جدانشدنی از میراث فرهنگی و معنوی کشور است، باشیم.
راضیه تیماجی بانوی جوان هنرمند بروجردی که بیش از ده سال در هنر قلم‌زنی مشغول به فعالیت است در مورد مشکلات این هنر ماندگار و اصیل در این شهرستان به خبرنگار تسنیم می‌گوید: درمجموع صنایع‌دستی بازار فروش خوبی ندارد و مردم اغلب قادر به خرید این‌گونه وسایل نیستند و تنها راه خوب کسب درآمد در این هنرها شرکت در نمایشگاه‌های بین‌المللی و داخلی است که تابه‌حال در چندین نمایشگاه بین‌المللی در شهرهای کرمان، مشهد و همدان و نمایشگاه‌های داخلی در شهرستان خرم‌آباد شرکت کرده و از این طریق توانسته‌ام تولیدات خود را به فروش رسانم.
وی که در حال حاضر بیش از سه سال است که این هنر زیبا و منحصربه‌فرد شهرستان بروجرد را به‌صورت حرفه‌ای دنبال می‌کند، می‌افزاید: بیش از یک سال است که شاگردانی را در کنار فعالیت‌های هنری خود به‌صورت جدی آموزش می‌دهم اما به دلیل سختی کار و عدم درآمد مناسب در آن، هنرجویان ترجیح می‌دهند جذب حرفه‌هایی با درآمد مناسب‌تر شده و معمولاً این هنر اصیل بروجردی علاقه‌مندان خاص خود را دارد.
عدم دسترسی آسان به ورق ورشو در کشور
تیماجی نبود ورق ورشو در کشور را از دیگر مشکلات کار خود برشمرده و بیان می‌کند: قلم‌زنی مشهور بروجرد درگذشته بر روی فلز ورشو انجام می‌شد اما امروزه به دلیل گرانی این فلز و عدم دسترسی آسان به آن هنرمندان این هنر ترجیح می‌دهند بر روی فلزهایی همچون برنج و مس نقش و نگار ماندگار بزنند.
مصطفی ناظمی دیگر هنرمند بروجردی که در بازارچه صنایع‌دستی این شهرستان برای خود غرفه‌ای را دست‌وپا کرده و مشغول به فروش انواع ظروف قلم‌زنی شده ازجمله ورشو است در رابطه با مشکلات ورشو کاران بروجرد می‌گوید: این کار در ابتدای پیدایش آن به دلیل اینکه از ملزومات منازل محسوب می‌شد از بازار فروش خوبی برخوردار بود که به‌تدریج جای خود را به دیگر لوازم خانه داده و به‌عنوان یک شی تزئینی از سبد خانواده‌ها حذف‌شده و امروزه تنها به‌عنوان سوغات توسط علاقه‌مندان به صنایع‌دستی خریداری می‌شود.
وی که خود از قلم‌زنانی است که این شغل را به‌صورت پدر پیشه فراگرفته است، عنوان می‌کند: البته این هنر زیبا هنوز هم در چشم هنردوستان منحصربه‌فرد و ارزشمند است و نمی‌توان ارزش مادی بر روی آن گذاشت اما قیمت ظروف قلم کاری شده به علت ظرافت کار و نیز جنس ورشوی استفاده‌شده در آن اغلب گران است به همین دلیل نیز خریداران ترجیح می‌دهند همان ظرف را با همان نقش و نگار باقیمت کمتر و جنس برنج و امثال آن تهیه کنند برای همین هنرمندان ورشو کار هم درآمد مادی چندانی از این راه نصیبشان نمی‌شود.
حجت اله یاراحمدی رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری بروجرد در این رابطه در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم می‌گوید: سازمان میراث فرهنگی شهرستان بروجرد اقدام به برگزاری دوره‌ها و کلاس‌های آموزشی برای متقاضیان فراگیری رشته‌های هنری کرده و همه اقداماتی که در راستای آموزش هنرهای صنایع‌دستی شامل آموزش در سطوح مختلف مقدماتی و بالا انجام می‌شود به منظور ارتقا سطح کیفی تولیدات صنایع‌دستی انجام می‌شود.
ایجاد ارتباط میان تولیدکننده و مصرف‌کننده مصنوعات دستی هنرمندان
وی ارتقا سطح کیفی تولیدات در کنار مباحث آموزشی و نیز ایجاد ارتباط میان تولیدکننده و مصرف‌کننده را ضروری دانسته و می‌افزاید: به‌واسطه برگزاری نمایشگاه‌های شهرستانی، استانی و یا اعزام هنرمندان به نقاط دیگری از کشور و یا خارج از کشور که در طول سال به مناسبت‌های مختلف انجام می‌شود تلاش شده زمینه ایجاد ارتباط با مشتریان و فروش مصنوعات دستی هنرمندان درجاهایی که متقاضی فروش دارد از طریق اتحادیه‌ها و گروه‌هایی که می‌توانند این ارتباط را برقرار کنند، فراهم شود.
رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری بروجرد بیان می‌کند: همه این اقدامات در راستای پر کردن قسمت‌های منفصل حلقه ارتباط و متقاضی صنایع‌دستی است هرچند ممکن است صنایع‌دستی در وضعیت مطلوب نباشد اما در وضع خوبی است و این‌گونه نیست که صنایع‌دستی بروجرد را کسی نشناسد و اینکه هنرمندان بسیاری رو به تولید صنایع‌دستی آورده‌اند نشان‌دهنده وجود بازار در این زمینه است که البته با شرایط رکود فعلی طبیعی است که صنایع‌دستی هم متأثر شده و شرایط فروش تولیدات هنرمندان نیز تحت تأثیر قرار گیرد.
وی به پرداخت وام‌های کوچک و بزرگ به هنرمندان به‌منظور حمایت از تولید در صنایع‌دستی این شهرستان اشاره و عنوان می‌کند: این تسهیلات بنا به نوع کار و تعداد کارآموز به هنرمندانی که دارای شرایط دریافت این‌گونه تسهیلات باشند پرداخت می‌شود.
افت‌وخیزهای هنر منحصربه‌فرد ورشو سازی در بروجرد
یاراحمدی با اشاره به منحصربه‌فرد بودن هنر ورشو سازی بروجرد در کشور خاطرنشان می‌کند: درگذشته 200 کارگاه ورشو سازی در بروجرد فعالیت تجاری و تولیدی داشتند اما امروز این تعداد کارگاه تولید مصنوعات ورشو به سه کارگاه تقلیل یافته که علت آن‌هم این بوده که درگذشته مصنوعات ورشو به‌صورت زیادی در منازل مردم مورداستفاده قرار می‌گرفته اما امروز این هنر تنها به یک شی زیبا تبدیل‌شده که جنبه تزیینی دارد.
وی حمایت از استادکاران خبره و توانمند در این رشته را از دیگر اقدامات حمایتی از هنرمندان دانسته و تصریح می‌کند: ارائه آموزش‌های مقدماتی برای علاقه‌مندان به این هنر و نیز توسعه مباحث آموزشی ازجمله اقدامات حمایتی در این راستا بوده است.
رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری بروجرد عدم ورود ورق ورشو به کشور را از مشکلات شایع هنرمندان ورشو کار بروجردی خوانده و می‌گوید: تقریباً بیشتر فلزاتی که در حال حاضر هنرمندان از آن‌ها برای خلق آثار هنری خود استفاده می‌کنند از ظروف قدیمی بلااستفاده ورشو و یا ورقه‌های برنج با همان فرمت و طرح‌ها است که به دلیل نبود بازار استفاده ورق ورشو در کشور این فلز در حال حاضر وارد کشور نمی‌شود.
به‌هرحال سازمان میراث فرهنگی و صنایع‌دستی با توجه به رسالت ذاتی که بر عهده دارد باید نسبت به احیاء صنایع‌دستی در اشکال و صنعت‌های مختلف تلاش نماید و با برگزاری دوره‌ها و کلاس‌های آموزشی درزمینهٔ آموزش صنایع‌دستی به‌ویژه هنر ورشو سازی و قلم‌زنی به حفظ میراث گذشتگان توجه ویژه کند.
گزارش از الهام شاهدپور
انتهای پیام/