استفاده از «جذابیتهای جنسی» زنان در تبلیغات ممنوع است + تصاویر

به گزارش خبرنگار اجتماعی باشگاه خبرنگاران تسنیم «پویا»؛ تبلیغات رنگارنگ و جورواجور سطح شهر و رسانه‌های دیداری و شنیداری، نگاه و تمرکز هر بیننده‌ای را به خود جلب می‌کند؛ تبلیغات پر زرق و برقی که در تلویزیون و محیط پیرامونی ما در قالب بیلبوردهای بزرگ، تابلوها، بنرها، سردر فروشگاهها و ... به‌صورت اغوا‌کننده‌ای، تمام ذهن و روح مخاطبان خود را تسخیر می‌کنند.

صرفاً با تاملی کوتاه و ساده درباره تبلیغات در اشکال و شیوه‌های مختلف آن، این حقیقت آشکار می‌شود که این تبلیغات، روزانه هزاران هزار تصویر در ذهن و جان ما ایجاد می‌کنند و خود به خود، ما را به سمت خرید و مصرف این کالاها و محصولات مختلف سوق می‌دهند و البته اثرات و تبعات مختلف عمیق فرهنگی و اجتماعی نیز به همراه دارند.

اما ‌آیا تا به حال به این موضوع فکر کرده‌ایم که نیاز واقعی ما به این محصولات چقدر است و به عبارتی دیگر تا چه میزان، ما به این محصولات «نیاز واقعی» داریم و آیا در بسیاری از مواقع، این احساسِ نیاز به خرید فلان محصول، صرفاً به واسطه حجم گسترده و روزانه تبلیغات رنگین از طریق رسانه‌های مختلف و محیط‌های پیرامونی در ما ایجاد نشده است؟!

از سوی دیگر «محتوای تبلیغاتی» که روزانه به اشکال مختلف انجام می‌شود، تا چه اندازه واقعی و درست است و تا چه میزان می‌توان اطلاعات ارائه شده در تبلیغات کالاها را مبنای خرید آن قرار داد؟ به نظر می‌رسد حتی اگر تا حدی، احتمال بدهیم که محتوای برخی از این تبلیغات خلاف واقع باشند، بررسی صحت و سقم این تبلیغات، ضروری به نظر می‌رسد و نیازمند ساز و کار قانونی خاصی خواهد بود.

اگر عدّه‌ای بخواهند به قصد سودجویی و با سوء‌استفاده از نیازهای مردم، آنها را گمراه کنند و برای کسب "سودهای نامشروع" باعث حرص و ولع مصرف‌کنندگان در خرید کالاها و خدمات مختلف شوند، چه مرجعی و مسئولی و با استناد به چه قانونی باید بر این دنیای پر زرق و برق و پرفریب «تبلیغات» نظارت کند و در مواقع ارتکاب به اقدامات و شیوه‌های خلاف قانون، مقابل بانیان آن بایستد؟

پاسخ به این سؤالات را باید در قانون مهجور مانده و گرد و خاک گرفته «آئین‌نامه تأسیس و نظارت بر نحوه کار و فعالیت کانونهای آگهی و تبلیغاتی» مصوب 27 اسفند 1358 جست‌وجو کرد که این قانون توسط شورای انقلاب در 21 ماده تنظیم شده و طی سالهای بعد مشمول اصلاحاتی شده که آخرین بازنگری آن در سال 1392 انجام شده است.

با نگاهی اجمالی به قوانین تبلیغات از سویی و تبلیغات سطح شهر و رسانه‌های دیداری و شنیداری از سوی دیگر، متوجه فاصله‌ بسیار عمیق و عجیب نص صریح قانون با نوع تبلیغاتی که روزانه شاهد آن هستیم، می‌شویم.

اهمیت این مسئله و تخلفات بزرگ و رنگارنگی که روزانه در حوزه تبلیغات صورت می‌گیرد، باعث شد تا در قالب سلسله گزارشهایی با عنوان ثابت «کیش و مات قانون زیر سایه تبلیغات» به بازخوانی قانون تبلیغات کشوری و در ادامه در همین قالب به بررسی مصادیق این تخلفات رنگارنگ و پرتعداد بپردازیم.

در ادامه قصد داریم به بررسی بندهایی از قانون تبلیغات کشوری بپردازیم که به‌طور ویژه به موضوع بانوان و حفظ شأنیت آنان در نظام اسلامی پرداخته است.

زن به عنوان نیمی از پیکره اجتماع و نقش تعیین کننده‌اش در بقا و گسترش نسل انسانی و پرورش و تربیت فرزندان و مانند آن، همیشه مورد توجه اندیشمندان بوده است؛ در طول تاریخ، زن پا به پای مرد در فراز و نشیبهای زندگی و سازندگی مطرح است؛ گاه به طور مستقیم و گاه با ترغیب مردان و ایجاد انگیزه‌های لازم در آنان، نقش سازنده خود را در تاریخ انسانی نشان داده است.

با اینکه زن همیشه در کنار مرد، در تمدن‌سازی و رشد و شکوفایی جوامع انسانی ـ مستقیم یا غیر مستقیم ـ نقش‌آفرین بوده است اما از گذشته، مورد داوریهای غیرمنصفانه نیز قرار گرفته است؛ بسیاری از اندیشمندان و کارشناسان علوم انسانی و اجتماعی یا نخواستند یا نتوانستند، نقش حقیقی و جایگاه واقعی زن را در پیکره انسانی بشناسند.

به‌همین دلیل احتمالاً خواسته یا شاید هم ناخواسته کسانی همچون «ادوارد برنایز» خواهرزاده «زیگموند فروید» ـ روانشناس غربی ـ زمانی که به عرصه روابط عمومی و آنگاه به حوزه تبلیغات ورود پیدا کرد, از زنان به‌عنوان مهمترین ابزار برای تبلیغات بهره برد؛ مشاهدات تاریخی نشان می‌دهد در سال 1851 میلادی, زنان حتی در امریکا نیز سیگار نمی‌کشیدند و این عقیده که زنان و دختران می‌توانند سیگار را تجربه کنند، از نظر افکار عمومی کاملاً مطرود بود؛ حقیقت این بود که در شمال آمریکا و اروپا، استفاده از سیگار توسط زنان، به میزان زیادی با ضعف اخلاقی در ارتباط بود.

از جمله کارهای «ادوارد برنایز» این بود که با القای حس برتری مردان نسبت به زنان در جامعه, زنان را به بهانه اینکه سیگار نشانه مردانگی و برتری است به ورطه استفاده از سیگار کشاند و حدود نیمی از جامع امریکا که از سیگار استفاده نمی‌کردند به خاطر منافع مادی معتاد سیگار شدند.

با وجود این جوامعی همچون جامعه امریکا حقی ندارند که درباره موضوع حمایت از حقوق بشر و حق زنان حرف بزنند چون طبق سوابق تاریخی، حقوق زنان را به خاطر منافع مادی فروخته‌اند؛ با این اوصاف خالی از لطف نیست که ببینیم در نگاه دینی که تا این اندازه به جایگاه رفیع بانوان پرداخته شده است تا چه اندازه‌ای در مقررات تبلیغاتی کشور نمود داشته است.

در فصل دهم قانون تبلیغات کشوری درباره حضور بانوان در تبلیغات آورده شده: 

اصل 56 - زن در نظام مقدس اسلامی از موقعیت ویژهای برخوردار اسـت و قوانین و احکام مقدس اسلام برای زن جایگاه رفیعی را قائل است، لـذا استفاده از حضور خانمها در آگهی‌های رادیو تلویزیـونی مسـتلزم اعمـال دقتهای خاصی می‌باشد و باید جایگاه زن مسلمان و شئون او مـد نظـر باشد.

اصل 57 - حضور خانمها و دختر خانمها در آگهی‌های رادیو تلویزیـونی در صورت اقتضاء موضوع مورد آگهی بدون آرایش و بـا رعایـت کامـل حجاب اسلامی امکان‌پذیر است.

اصل 58 - حضور خانمها در آگهی‌هایی که وضعیت کـالا و مصـارف آن با نقش خانمها بستگی نداشته باشد مجاز نیست.

اصل 59 - آگهی‌های رادیو تلویزیونی نباید تداعی‌کننده این امر باشد کـه اشتغال و تلاش زن ایرانی محدود به امور منزل اسـت و در عرصـه‌های علمی و فرهنگی حضور ندارد و به‌طور کلـیزن مسـلمان ایرانـی نبایـد تحقیر شود.

اصل 60 – آگهی نباید تداعی‌کننده ترجیح بین جنس مذکر و مونث باشد.

اصل 61 - در آگهی‌هایی که در آن خانواده حضور دارند نباید نقش یکـی از اعضاء اعم از زن شوهر و فرزندان دختر یا پسر تحقیر شود.

اصل 62 - آگهی‌ها نباید تداعی‌کننده این فکر باشـد کـه زنهـا از مردهـا ناتوانترند و نقش هر کدام باید کامل و بی‌نقص مشخص شود.

اصل 63 - در آگهی نباید حسب تعبیر عوامانـه رفتارهـایی ماننـد غیبـت کردن، صحبت کردن طولانی با تلفن و ... به زنان نسبت داده شود یـا بـه تصویر کشیده شود.

همچنین در فصل هشتم قوانین و مقررات تبلیغات کشوری صراحتاً به این موضوع تأکید شده است که: «استفاده ابزاری از زنان، مردان و کودکان که نقش اصلی را در معرفی کالا و خدمات ایفا می‌نماید.» ممنوع است؛ در فصل نهم هم باز تأکید می‌کند که «هرگونه استفاده ابزاری از زن در تبلیغات ممنوع است.» و «آگهی‌ها نباید تداعی‌کننده ترجیح بین جنس مذکر و مؤنث باشد.»

باز هم در فصل نهم بند ب 5 تاکید می‌شود: «استفاده از جذابیتهای جنسی در تبلیغات ممنوع است.»

اما وجود تبلیغاتی در فضای تبلیغاتی کشور کمی سؤال برانگیز است.

انتهای پیام/