جشن برای منفورترین رفتار شرعی
اینکه چرا انجام منفورترین رفتار شرعی با جشن و سر و صدا همراه شده است، چند دلیل مهم دارد، اول اینکه قبح این موضوع در جامعه شکسته شده و آمار بالای طلاق باعث از بین رفتن قبح آن شده است.
به گزارش گروه رسانه‌های خبرگزاری تسنیم،بررسی آسیبهای جشنهای نوپدید و راهکارهای تقویت باورهای مذهبی و فرهنگی جامعه از مهم‌ترین موضوعاتی است که دکتر جعفر بای، جامعه‌شناس، در جریان آسیبشناسی اجتماعی جشنهای نوپدید در جامعه ایرانی به آن اشاره کرده است.
آقای دکتر! بهنظر شما دلیل اصلی شکلگیری جشنهای نوپدید در جامعه چیست؟
تاثیرپذیری و تغییرات فرهنگی از مهم‌ترین عواملی است که چگونگی انجام مناسک، آیین، رسوم و سنتهای ما را تحت‌تاثیر قرار میدهد. تغییرات فرهنگی بر نحوه برگزاری همه مراسم و آیینهای ما تاثیرگذاشته و آنها را به تناسب شرایط روز تغییر داده است.
این موضوع هم تنها مربوط به شادی و مراسمهای جشن نیست بلکه عزاداریها، آیین باستانی مانند نوروز و بسیاری رسوم کهن را هم بینصیب باقی نگذاشته و در هر یک از این مناسک تغییر و تحولی خاص ایجاد شده است.
اینکه تغییرات متناسب با شرایط روز انجام می‌شود موضوعی مثبت است یا اینکه باید از تبعات جشنهای نوپدید نگران باشیم؟
پیشرفت بشر و دستیابی به تکنولوژیهای نو بدون شک در رفتار و تعامل انسان هم تاثیر خواهد گذاشت اما این همان شمشیر دولبهای است که هم میتواند مثبت باشد و هم اینکه آسیبهای خود را تحمیل کند. حفظ داشتهها و آیین و سنن برای هر جامعهای ارزش تلقی می‌شود و در تضاد با پیشرفت نیست اما زمانی که دامنه تغییرات به قدری گسترده شود که هدف و فلسفه وجودی مراسمها و آیین جامعهای را زیر سوال ببرد بدون شک دیدگاه ما نسبت به این تغییرات منفی است و باید منتظر تبعات آن در جامعه باشیم.
بهنظر شما چه زمانی زنگ خطر بروز تغییرات زیان‌بار درباره مراسم و آیینهای سنتی ما به صدا در میآید؟
مرز بین تغییرات هدفمند و تغییرات مخرب در تطابق فرهنگ و باورهای دینی با جشن و مراسمی نوپدید نمایان خواهد شد. در برخی موارد تغییر برخی جشنها در تضاد با فرهنگ اسلامی است یا اینکه با فرهنگ دینی ما متناسب نیست، این زمانی است که یک جشن نوپدید میتواند آسیبهایی را بهجامعه تحمیل کند. زمانی که مراسمی تازه در جامعه جایگاه فرهنگ یا باورهای دینی را متزلزل کند پدیده نو شدن به هیچ‌وجه مثبت به حساب نمیآید.
آقای دکتر! درباره برگزاری جشن تکلیف به شیوه نوپدید که با آرایش و بزم همراه شده است، کدامیک از این موارد مصداق دارد؟
بروز جشنهای نوپدید و تغییر مراسمهای باستانی مربوط به چند جشن خاص نیست و حتی در آیینی کهن مانند نوروز و جشنهای چهارشنبه سوری نیز نفوذ پیدا کرده است. این تغییرات که ماهیت و فلسفه وجودی این سنت را تحت‌تاثیر قرار داده نتیجه تضاد بین فرهنگ ایرانی و فرهنگ بیگانه است اما در برخی موارد این تغییرات فرهنگی، فرهنگ اسلامی را هم تحت‌تاثیر قرار داده و قوانین دینی ما متاثر از فرهنگ بیگانه تغییر ماهیت داده است که نتیجه آن پیدایش جشن تکلیفی جدید همراه با جلوه‌گری، تجمل و رقص و آواز است.
آقای بای! چرا درباره یک مراسم با زمینه و سابقه شرعی مانند جشن تکلیف باید شاهد بروز رفتارهایی باشیم که تناسبی با اصل و اساس این برنامه مذهبی ندارد؟
جشن تکلیف دروازه ورود به دنیای حجاب است اما اینکه چرا تغییراتی را در آن مشاهده میکنیم به غلبه فرهنگ تجمل امروزی مرتبط است. فرهنگ مدرن و جدید باعث شده است اعتنا به موضوعات شرعی در برگزاری جشن تکلیف ضعیفتر شود!
البته کم‌توجهی به باورهای دینی و اعتقادات هم در این موضوع نقش دارد. متاسفانه جشنی که فلسفه وجودیاش برای پاسداشت قواعد شرعی است در بخشهایی از جامعه و بین تعدادی از خانوادهها سر از ناکجاآباد در آورده است.
آیا موضوعاتی که دربارخ «جشن تکلیف» گفتید درباره این مراسم هم صادق است؟
جشن طلاق، جشن نوپدیدی است که در همین دهه بروز پیدا کرده است اما اینکه چرا انجام منفورترین رفتار شرعی با جشن و سر و صدا همراه شده است، چند دلیل مهم دارد. اول اینکه قبح این موضوع در جامعه شکسته شده و آمار بالای طلاق باعث از بین رفتن قبح آن شده است، طلاقی که مضموم و مغضوب بود، این روزها عادی شده و همین موضوع هم باعث شکلگیری جشن برای آن شده است.
دلیل دیگر هم اینکه ما مردمی هستیم که در گذران اوقات فراغت با فقدان نشاط مواجه هستیم و میخواهیم از هر موضوعی برای فراهم کردن نشاط و شادی استفاد کنیم، حتی موضوع ناراحت کنندهای مانند طلاق هم بهانهای برای شادی شده است. در واقع اینکه مطرح می‌شود «کارم از خنده گذشته است به آن میگریم» تبدیل شده است به «کارم از غصه گذشته است به آن میخندم!»
اما چرا در یک جامعه سنتی و مذهبی مانند ایران باید شاهد بروز جشنهای نوپدید باشیم؟
ضعف باورها و اعتقادات ما باعث شده است در برابر تغییرات فرهنگی آسیب‌پذیر باشیم. طبیعی است گذر زمان بر چگونگی برگزاری مناسک، آیین، رسوم و سنتها تاثیر میگذارد، البته این جریان فرهنگی باید مدیریت شود. لازم است شرایطی را فراهم کرد که مسیر این تغییرات خلاف چارچوبها و قواعد اجتماعی ما نباشد. در واقع این موضوع مدیریت‌پذیر است و سیاست‌گذاران کلان اجتماعی و برنامه‌ریزان فرهنگی میتوانند آن را مدیریت کنند.
با وجود این، مهم‌ترین ابزار هدایت تغییرات فرهنگی چیست؟
مهم‌ترین ابزار هدایت مسیر تغییر فرهنگی را میتوان در قالب تحول رسانهها ایجاد کرد. رسانه باید به شکل محسوس و نامحسوس تغییرات فرهنگی را مدیریت کند تا با چارچوبهای کلان اجتماعی ما در تناقض و تعارض نباشد. این هم موضوع مهمی است، اگر بیتوجهی کنیم و از کنار این تغییرات راحت بگذریم و تماشاگر باشیم باید منتظر تبعات آن در نسل جوان باشیم؛ چراکه این روزها بهدلیل پیشرفت تکنولوژیهای ارتباطی شاهد تغییرات برق‌آسا فرهنگی هستیم. اگر در جامعه سنتی تحولات فرهنگی در بازه زمانی 15 ساله به وقوع میپیوست در جامعه فعلی این زمان به پنج سال کاهش پیدا کرده است. این شتاب باعث شده است شکاف نسلی که در گذشته بین والدین و فرزندان وجود داشت، در حال حاضر بین فرزندان با اختلاف سنی پنج سال مشاهده شود.
آقای دکتر! چرا دامنه تحولات و تغییر رفتارهای اجتماعی به جشنها و مراسم سنتی رسیده است؟
به باور من در حال حاضر با جامعهای مواجه هستیم که مداوم در حال تغییر است. این موضوع بهویژه در حوزه فرهنگی و اجتماعی از سرعت قابل توجهی برخودار است. بهعلاوه اینکه سرعت رشد دانش بشر هم مزید بر علت شده است؛ در نتیجه دامنه تاثیرگذاریها تا جشنها هم پیشرفته است.
* پنجره
انتهای پیام/
خبرگزاری تسنیم: انتشار مطالب خبری و تحلیلی رسانه‌های داخلی و خارجی لزوما به معنای تایید محتوای آن نیست و صرفا جهت اطلاع کاربران از فضای رسانه‌ای بازنشر می‌شود.
