کامران باقری لنکرانی: رهبری از حامیان مستقیم تحقیقات سلول‌های بنیادی هستند

به گزارش گروه رسانه‌های خبرگزاری تسنیم،موجودات زنده در برابر آسیب‎ها توانایی ترمیم دارند و توجه به این توانایی بزرگ دانشمندان را به شناخت سلول‎‎های بنیادی رهنمون کرد.

امروزه می‎دانیم سلول‎‎هایی، حتی در بدن سالمندان، وجود دارد که توانایی بازسازی بافت‎های آسیب دیده را دارند. این سلول‎ها می‎توانند بر حسب نوع آسیب به سلول‎‎های تمایزیافته مورد نیاز تبدیل شوند و بافت آسیب دیده را ترمیم کنند. البته این فرایند همیشگی و همه‌جایی نیست و عوامل مختلفی در شکل‌گیری، توقف یا تسریع آن نقش دارند که از حوصله این مقال خارج است.
جنین‎شناسی و شناخت نحوه تمایزیافتن سلول‎ها و تشکیل بافت‎های مختلف و نهایتا خلق یک موجود با اندام‎های مختلف از یک سلول نیز در پیشرفت دانش بشری در زمینه سلول‎‎های بنیادی نقش مهمی داشته و دارد.
اکنون سلول‎‎های بنیادی در جنین، مغز استخوان و حتی بافت‎های تمایزیافته، موضوع تحقیقات دانشمندان فراوانی در جهان هستند.
پیوند، به‎ویژه پیوند مغز استخوان، از نتایج توجه به این رشته محسوب می‎شود. پزشکی ترمیم نیز در ارتباط تنگاتنگی با این تحقیقات قرار دارد. البته همه پزشکی ترمیمی استفاده از سلول‎‎های بنیادی نیست. تکثیر سلول‎‎های تمایزیافته نیز در پزشکی ترمیمی نقش مهمی را ایفا می‎کند اما پیشرفت این رشته نیز تا حد زیادی مرهون شناخت سلول‎‎های بنیادی بوده است.
در کشور ما از سال‎‎های پایانی دهه شست شمسی این رشته مورد توجه بوده است. در اویل دهه هفتاد شمسی این توجه جنبه اجرایی به خود گرفت و کار‎های تحقیقاتی در این عرصه آغاز شد. در این بین نقش محققان جوانی که در آن زمان کمتر مورد اعتنا قرار گرفتند، مثل مرحوم دکتر کاظمی آشتیانی، بسیار برجسته بود. نکته برجسته در این تحقیقات هدفمند بودن آن و توجه به نتیجه، به‎ویژه در عرصه‌هایی که به‎عنوان بن‌بست درمانی در پزشکی شناخته می‎شدند، بود. درمان زخم‎‎های قرنیه ناشی از جراحت‎‎های شیمیایی و درمان جانبازان قطع نخاع از نمونه‎‎های هدف‎گذاری شده در این عرصه بودند.
این تحرک که به نوعی خروج از مدار سنتی تحقیق بود، در ابتدا به‎شدت مورد مخالفت و انکار قرار گرفت و نوعی هم‌پیمانی بین محققان سنتی در برابر آن به‎وجود آمد، به‎نحوی که بیم آن می‎رفت این حرکت در آغاز خفه شود. اما دانشمندان جوانی چون مرحوم دکتر کاظمی و گروه همراه او، علی‎رغم همه بی‎مهری‎ها کار را پیش بردند و با حمایت مستقیم رهبر فرزانه انقلاب اسلامی، این تلاش‎ها کم‌کم به ثمر نشست.
نکته مهمی که در تحقیقات سلول‎‎های بنیادی ایران در مقایسه با سایر کشور‎ها حایز اهمیت است، این است که در همه کشور‎ها جز ایران رهبری‎‎های دینی نوعا مخالف با توسعه تحقیقات سلول‎‎های بنیادی هستند و همگام با محققان سنتی نوعی تقابل با این تحقیقات داشته‎اند. اما در ایران کار برعکس بود. مقام معظم رهبری حامی این تحقیقات و پشتوانه مهم گسترش و پیشرفت این رشته از علوم زیستی هستند، به‎نحوی که بسیاری از دانشمندان این رشته و عرصه‎‎های تحقیقاتی آن‎ها را به نام می‎شناسند و مورد حمایت قرار داده‎اند.
البته تحقیقات سلول‎‎های بنیادی با چالش‎‎های اخلاقی هم روبه‎روست که این امر، خوشبختانه از همان ابتدا در کشور ما مدنظر بوده است و تا حدودی برای جلوگیری از آن‎ها اقدام شده است.
کشور ما در این زمینه جزو 10 کشور برتر صاحب این فناوری در جهان است.
به یاد دارم در همایش‎‎های اولیه این رشته در ایران، به سختی محقق صاحب نامی حضور می‌یافت اما اکنون بسیاری برای یادگیری این رشته چشم به کشور ما دارند.
به این پیشرفت‎ها افتخار می‎کنیم اما این پیشرفت‎‎ها نباید ما را سرمست و غافل کند. این عرصه، عرصه‎ای پویاست. سال‌هاست که کشور ما از توجه صرفا نظری به این رشته عبور کرده اما هنوز در عرصه خدماتی از همه ظرفیت‎‎های آن بهره نبرده است.
تشکیل ستاد سلول‎‎های بنیادی در معاونت علمی ریاست‎جمهوری که اکنون نزدیک به یک دهه است که از عمر آن می‎گذرد، جایگاه مناسبی را برای برنامه‎ریزی راهبردی در این عرصه فراهم کرده است. به گمان من اکنون باید بیش از قبل بر تحقیقات هدفمند و نه صرفا تفننی در این عرصه تمرکز کرد. اکنون ما می‎توانیم در این عرصه به مرجعیت جهانی فکر کنیم اما لازم است تلاش‎‎ها مدبرانه‎تر و با هدفگذاری‎‎های مشخص و در عین حال واقع‌بینانه صورت پذیرد.
باید از ظرفیت بسیاری که در این زمینه داریم بهره ببریم و برای فارغ‌التحصیلان این رشته، شرایط کاری و تحقیقی فراهم کنیم.
البته با گسترش این رشته مخاطرات اخلاقی آن نیز افزایش می‎باید که در این زمینه هم باید هوشیارانه عمل کرد تا ضمن رعایت موازین اخلاقی، مانع‌تراشی هم نشود.

منبع:پنجره

انتهای پیام/