توسعه انسان‌محور باید در برنامه ششم مبنا باشد/ برنامه‌های بودجه‌محور راه به جایی نمی‌برد
کارشناس سازمان امور اداری و استخدامی بودجه‌محور بودن و تمرکز بیش از اندازه بر مسائل مالی را مهمترین علل ناکامی برنامه‌های توسعه در کشور دانست و گفت: در تهیه سیاستها و اهداف برنامه ششم باید نگاه بودجه‌محور به نگاه انسان‌محور تغییر یابد.
به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، بعد از دو پاره شدن سازمان مدیریت و برنامه ریزی و ایجاد دو سازمان جدید برنامه و بودجه و امور اداری و استخدامی موضوع نیروی انسانی در ساختار اداری و تشکیلاتی کشور بار دیگر مورد توجه قرار گرفت. در این باره با یکی از کارشناسان سازمان امور اداری و استخدامی به گفتگو نشستیم، تا از نگاه مجموعه‌ای که وظیفه برنامه ریزی برای ساختار اداری و نیروی انسانی کشور را به‌عهده دارد، نکات مغفول درباره سرگردانی نیروی انسانی در ساختار اداری کشور مورد بازبینی قرار گیرد.
قادر میرزایی در پاسخ به سؤالی درباره چگونگی بالا بردن و افزایش بهره‌وری نیروی انسانی در اداره‌ها و سازمانهای کشور می‌گوید، تنها راه، دست کشیدن افراد متنفذ سیاسی از ساختار برنامه ریزی و مدیریتی کشور است.
وی با اشاره به بودجه‌محور بودن تدوین برنامه ششم توسعه، تأکید دارد به‌جای این رویکرد از نگاه انسان‌محور در تدوین برنامه‌های توسعه کشور استفاده شود، چراکه ناکارآمدی تدوین برنامه‌های توسعه از طریق تدوین با الگوهای صرفاً کمی موضوعی مورد وثوق است.
تسنیم ــ نقش منابع انسانی در سازمانها در پیشبرد اهداف اقتصادی کشور را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
مجموعه دستاوردهای علمی نشان می‌دهد از ساده‌ترین لوازم گرفته تا پیشرفته‌ترین فناوری‌های پیچیده، محصول خلاقیت و نوآوری اندیشمندانی بوده که طی سال‌های متمادی بر اساس دانش و ارتقای فکری انسان خلق شده است. بنابراین پایه اصلی ثروت هر کشور را منابع انسانی تشکیل می‌دهد که از آن به‌عنوان عامل اصلی فعال یاد می‌شود و منابع طبیعی و مادی به‌عنوان عوامل تبعی نامیده می‌شوند. با این شرایط، نقش منابع انسانی نه‌تنها در سطح سازمانی بلکه به‌صورت کلی از سطح یک واحد کوچک اقتصادی تا سطح ملی ارتقا و گسترش پیدا کرده است.
عناصر متعددی نظیر بهره‌وری، برابری، توانمندسازی و ... در الگوی توسعه نقش انسان لحاظ می‌شود که هر یک از این عوامل به‌سهم خود در ارتقای شغلی، اشتغال، مشارکت فعال، دسترسی متوازن به فرصت‌ها، توسعه و رشد بر اساس دانش‌محوری مردم و ذخیره سازی منابع برای نسل‌های بعدی مؤثر است.
تسنیم ــ برخی کارشناسان معتقدند مدیریت نیروی انسانی در ساختار اداری کشور با چالشهای جدی روبه‌رو است، به‌نظر شما برای عبور از چالش ناکارآمدی مدیریت چه باید کرد؟
در هر سازمانی، مدیر سازمان متولی فرهنگ و الگویی است که رفتار دیگر کارکنان از آن نشئت می‌گیرد و کارکنان، همان‌طور با مشتری رفتار می‌کنند که مدیر با آنها رفتار می‌کند. در اصل ثمره خشنودی کارکنان، خشنودی مشتریان است و نقش مدیران در ایجاد و بسط شادی بهره‌ور در کارکنان یا به‌عبارت دیگر مشتریان درون‌سازمانی، مهم و تأثیرگذار است. از طرفی کنار رفتن مدیران سیاسی که عنایتی به نگاه کارشناسی در بدنه سازمانها ندارند خود مشکل بزرگی است که در اولویت قراردادن برطرف کردن آن نقش مؤثری در بهبود روابط و ارتقای فرهنگ سازمانی کارکنان ایفا می‌نماید. اگرچه رفتار نامناسب و ناهنجاری‌های رفتاری نشان از سهل‌انگاری کارکنان دارد، لیکن بازتابی از نوع برخورد مدیریت سازمان با مشتریان درون‌سازمانی است، ضمن اینکه مهارت‌های ارتباط با مشتریان شاکی، کم‌هزینه‌ترین و البته سودمندترین تدبیری برای نیل به موفقیت است.
بی‌شک مدیران و برنامه‌ریزان سازمان‌هایی که به آینده‌نگری و برنامه‌ریزی درازمدت شهره‌اند از نقش مهم منابع انسانی در رشد و توسعه مطلع می‌باشند. مدیران ژرف‌اندیش به‌خوبی می‌دانند که سازمان یعنی جمعی از کارکنان با روحیات، علایق، افکار، دانش و شرایط فیزیکی متفاوت که بدون آنها سازمان هرگز وجود خارجی پیدا نمی‌کند. این تداوم حیات سازمانی و بالندگی آن وابسته به زمینه‌هایی چون خلاقیت، نوآوری و توسعه است که می‌تواند منجر به نفوذ روزافزون سازمان در جامعه شود. تحقق چنین شرایطی به علل و عوامل گوناگونی بستگی دارد که از جمله مهمترین این عوامل جایگاه و نقش انکارناپذیر و ویژه نیروی انسانی می‌باشد بنابراین اگر بهترین راهبردهای مدیریتی و فناوری نوین در سازمان به کار رود، اما سازمان فاقد راهبرد صحیح منابع انسانی باشد هرگز محصول و فرآیند مطلوبی در خروجی آن به دست نخواهد آمد.
تسنیم ــ برای در اختیار داشتن نیروی انسانی مطلوب که بتواند برای خروج از وضعیت رخوت‌زده سازمانی در اقتصاد کشور ایفای نقش کند، شما چه پیشنهادی دارید؟
آنچه موجب حضور نیروی انسانی موفق و کارآمد می‌شود مستلزم پیش‌شرط‌هایی نظیر: جذب، تربیت و آموزش و حفظ و نگهداری آنهاست. برای انتخاب و استخدام نیروی انسانی جلب توجه برترینها امری ضروری است. بنابراین در یک زمان سالم علاوه بر موضوعاتی همانند منابع مالی، تجهیزات و غیره به نقش نیروی انسانی بر اساس دانش‌محوری اهمیت فوق‌العاده‌ای داده می‌شود. در جذب نیرو شرایط را باید به‌گونه‌ای فراهم کرد که افراد با علاقه و افتخار در محل کار خود حضور یابند. در حقیقت سلامت، تعالی، رشد و توسعه سازمان رابطه مستقیمی با شرایط فیزیکی، روانی، تعلق خاطر، امنیت شغلی و تأمین مالی نیروی انسانی دارد.
در نگرش سازمانهای پیشرفته، آموزش و تربیت نیروی انسانی نه‌تنها هزینه محسوب نمی‌شود بلکه نوعی سرمایه‌گذاری برای آینده تلقی می‌شود. آموزش و تربیت به‌عنوان یک ضرورت سازمان را از حالت ایستایی خارج خواهد کرد و به‌سمت پویایی پیش خواهد برد. تلاش برای تربیت افراد با قابلیت‌های قابل قبول در تمام سطوح سازمانی امری انکارناپذیر است که این مهم سازمان را در رسیدن به اهدافش بسیار یاری و کمک خواهد نمود.
تسنیم ــ امروز در حوزه کلان یکی از چالشهای اقتصادی ناکارآمدی نیروی انسانی در پیشبرد اهداف مشخص شده است، برای حل معضلات سازمانی پیشنهاد شما چیست؟
در تئوری و راهبرد منافع ملی، سازمانی و حتی فردی، اصل حفظ و نگهداری به‌عنوان نقطه‌ای استراتژیک محسوب می‌شود. این مهم در محاوره‌ها و گفت‌وگوهای اجتماعی نیز بیان می‌شود که نگهداری چیزی مهم‌تر از به دست آوردن آن است. حال اگر با این بینش به حفظ و نگهداری نیروی انسانی کارآمد توجه شود بسیاری از مشکلات سازمان حل خواهد شد. معمولاً سازمانها و شرکتها پس از طی یک فرآیند دشوار و طولانی موفق به جذب و آموزش نیروی انسانی ماهر و کارآمد می‌شوند اما متأسفانه در برخی شرایط قادر به حفظ این سرمایه نیستند و آن را به‌راحتی از دست می‌دهند.
از طرفی، نگاه جامع به نیروی انسانی شاغل در بخش دولتی و جذب و به‌کارگیری نیروهای زبده و باانگیزه یکی از راهکارهای مؤثر در برون‌رفت از مشکلات موجود نظام اداری است، ضمن اینکه استفاده از توان کارشناسی و مشارکت دادن کارکنان در انجام امور، علاوه بر اینکه نشان از درایت مدیریتی در سطوح مختلف دارد، شیوه‌ای پسندیده در اداره امور و تحقق اهداف و آمال بخشهای مختلف است. این مهم در منشور اخلاقی دولت یازدهم مورد توجه قرار گرفته و در بند 10 این منشور به استفاده از نظرات کارمندان و مدیران اشاره دارد.
تسنیم ــ موضوع عملکرد نامطلوب نیروی انسانی در ساختار اداری کشور تنها به ایران مربوط می‌شود، یا نمونه‌های دیگری نیز می‌توان برای آن یافت؟
در شرایط کنونی در بسیاری از کشورهای جهان سوم الگوی استفاده از منابع انسانی در ساختارهای سازمانی از جایگاه و ارزش واقعی خود فاصله گرفته و مشاهده می‌کنیم که از همه توان نیروهای انسانی اعم از مدیر و کارشناس و کاردان بر اثر اختلاف سلیقه‌های جزیی استفاده مطلوب نمی‌شود و در پاره‌ای از شرایط دشوارتر آنان مجبور به ترک سازمان می‌شوند، حال آنکه سازمان برای هر عنصر انسانی خود هزینه زیادی نموده تا بتواند در زمان مقتضی از بازده مطلوب آن برخوردار شود. این جریان خسارت فراوان پنهانی را از خود به جای می‌گذارد که نتایج آن در درازمدت هویدا می‌شود، در حالی که این موضوع در کشورهای پیشرفته و حتی برخی کشورهای در حال توسعه، از وضعیت بهمراتب مناسب‌تری برخوردار است.
تسنیم ــ آیا دولت در لایحه برنامه ششم توسعه به موضوع نیروی انسانی و راهکارهای افزایش بهره‌وری در ساختاری اداری کشور پرداخته است؟
ببینید، بنده این گونه به سؤال شما پاسخ می‌دهم، "توسعه پایدار"، توسعه‌ای است که نیازهای زمان حال را بدون اینکه توانایی نسل‌های آینده در تأمین نیازهایشان را به مخاطره اندازد، فراهم کند، به‌عبارت دیگر توسعه پایدار، می‌بایست برنامه ریزی برای ایجاد و استمرار توسعه بین‌نسلها باشد. هرچند برنامه‌ریزی و تدوین برنامه‌های توسعه در کشور ما، به‌رغم فراز و نشیب‌های آن، از سابقه نسبتاً طولانی برخوردار است، لیکن نتایج حاصله نشان می‌دهد اهداف مورد نظر در برنامه‌های توسعه، آن‌چنان که مورد انتظار بوده محقق نشده است و به‌رغم انجام هزینه‌های گوناگون، نتایج حاصل از اجرای این برنامه‌ها، در انطباق کامل با سیاستها و اهداف مورد نظر صورت نگرفته است.
تسنیم ــ برنامه‌ریزی‌های بلندمدت کشورهای دیگر در مقایسه با ایران به چه شکل بوده است؟
بررسی اجرای برنامه‌های توسعه در سایر کشورهایی که دارای وضعیت مشترکی با ما بوده و یا شاخصهای توسعه در آنها بهمراتب از کشور ما ضعیفتر بوده، عملکرد موفقتری را در اجرای برنامه‌های توسعه و افزایش رشد کشور داشته و زمان مصروفه برای انجام آن نیز بهمراتب از کشور ما بسیار کوتاه‌تر بوده است.
نگاهی اجمالی به علل ناکامی و تحقق نیافتن اهداف مورد نظر در برنامه‌های توسعه کشور در قبل و پس از پیروزی انقلاب اسلامی و آسیب‌شناسی اجرای این برنامه‌ها، نشان می‌دهد رویکرد غالب در تدوین برنامه‌های توسعه کشور، استفاده از ابزار بودجه و تکیه بر توانایی‌های مالی و درآمدها توسط برنامه نویسان، برای توسعه کشور بوده است. اگرچه نقش و اهمیت منابع مالی برای اجرای برنامه‌های توسعه غیر قابل انکار است، لیکن عدم تحقق اهداف و خواسته‌ها و یا انحراف فاحش از آنها، نشان می‌دهد صرف تکیه بر منابع مالی و یا رویکرد غالب در این زمینه، امکانات و مقدورات لازم برای ایجاد و استمرار توسعه کشور را فراهم نمی‌نماید و می‌بایست نگاهها به منابع بااهمیت دیگری معطوف گردد.
بر این اساس، به نظر می‌رسد یکی از دلایل عمده عدم تحقق اهداف برنامه‌های توسعه، توجه ناکافی به نیروی انسانی و یا به‌عبارت دیگر، تدوین برنامه‌های توسعه با "عدم محوریت نیروی انسانی" است. اگرچه اجرای برنامه‌های توسعه نیازمند امکانات مختلفی از قبیل منابع مالی و ... است، لیکن اجرای برنامه، سازوکارهای عملیاتی آن و استفاده بهینه از منابع با کمترین هزینه، توسط نیروی انسانی صورت می‌گیرد و در این میان انگیزه، عزم و تدبیر مورد نیاز در مراحل و گام‌های مختلف را، نیروی انسانی کشور تأمین می‌کند.
تسنیم ــ پیشنهاد شما برای در ریل قرار گرفتن برنامه ششم از لحاظ توجه به نیروی انسانی کارآمد در فرایند پیشرفت کشور چیست؟
به‌نظر بنده با توجه به اهمیت و نقش نیروی انسانی در تحقق برنامه‌ها و به‌منظور جبران و رفع حلقه‌های مفقوده در توسعه کشور، پیشنهاداتی را می‌توان ارائه کرد، به‌شرطی که انگیزه‌ای برای شنیده شدن آنها وجود داشته باشد.
مثلاً در تدوین و تصویب برنامه ششم توسعه و نیز در تهیه سیاستها و اهداف، نگاه بودجه‌محور به نگاه انسان‌محور تغییر یابد و به‌عوض تکیه بر منابع مالی در برنامه‌ها، منابع انسانی کشور به‌طور اعم، منابع انسانی بخش دولتی به‌صورت اخص و توان و بنیه کارشناسی سازمان مدیریت به‌صورت ویژه مورد توجه قرار گرفته، توسعه کشور با رویکرد "انسان‌محور"، جایگزین توسعه "بودجه‌محور" شود.
همچنین می‌توان در تدوین برنامه‌های توسعه و جایگاه این سازمان مرتبط برای اصلاح نظام اداری کشور با بهره‌گیری از امکاناتی نظیر شورای عالی اداری، که منشأ انجام اصلاحات اساسی در سایر بخش‌ها خواهد بود، انجام فعالیتهای مربوط به توسعه در ابعاد نیروی انسانی، طرحهای عمرانی، تهیه و به‌روزرسانی زیرساخت‌های مورد نیاز و...، مورد توجه مراجع و سازمانهای ذی‌ربط قرار گیرد و محور توسعه مبنای مدیریت نیروی انسانی و توجه ویژه به سرمایه‌های انسانی کشور باشد.
انتهای پیام/*
