تاثیرات منطقه‌ای توافق ترکیه و رژیم صهیونیستی

به گزارش سرویس بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، جمله‌ مشهور"one minute" رجب طیب اردوغان،‌ رئیس‌جمهور ترکیه در اجلاس جهانی اقتصاد داووس 2009، که موجب تیرگی روابط بین ترکیه – اسرائیل شده بود،‌ با حمله اسرائیل به کشتی حاوی کمک‌های انسان‌دوستانه «ماوی مرمره» در آب‌های بین‌المللی که منجر به شهادت 9 شهروند ترک شد، نقطه‌ پایانی بر روابط ترکیه – اسراییل گذاشت.

دولت ترکیه پس از عملیات ماوی مرمره‌ اسرائیل،‌ روابط دیپلماتیک خود را با این رژیم را به سطح پایین رساند و سفرای دو کشور متقابلاً خارج شدند. ترکیه، برای عادی شدن روابط دیپلماتیک خود با اسرائیل سه شرط اساسی داشت: عذرخواهی رسمی، پرداخت غرامت به خانواده افرادی که در حادثه‌ شهید شدند و برداشتن محاصره غزه.

ایالات متحده آمریکا، در زمانی که حادثه ماوی مرمره به وقوع پیوست و پس از آن به کرات خواستار عادی شدن روابط ترکیه – اسرائیل شد و به این منظور در وهله اول برای عذرخواهی از ترکیه پادرمیانی کرد.

با ورود اوباما،‌ رئیس‌جهور آمریکا به تل‌آویو در مارس 2013، بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل طی تماسی با رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه از وی عذرخواهی و پرداخت غرامت به خانواده‌ شهدای کشتی مرمره را تقبل کرد.

در آن زمان، این‌که نتانیاهو در مکالمه‌ تلفنی‌اش با اردوغان از کلمه عذرخواهی استفاده کرده یا نه و این‌که عذرخواهی به صورت رسمی انجام شده، بسیار مورد بحث واقع شد، اما نهایتاً باور عذرخواهی اسرائیل در مطبوعات بین‌المللی و اذهان مردم حاکم شد‌.

در ژوئن 2015، انعکاس خبر دیدار فریدون سینیرلی اوغلو معاون وزیر امور خارجه ترکیه با دوره گلد، مدیرکل وزارت خارجه رژیم صهیونیستی در شهر رم در مطبوعات، بر عادی شدن روابط ترکیه و اسرائیل صحه زد.

اگرچه سخنان عمر چلیک سخنگوی حزب عدالت و توسعه در دسامبر 2015، مبنی بر این‌که «دولت و مردم اسرائیل دوست ترکیه هستند» چون آب سردی بر سر ترکیه نشست، انعکاس اظهارات اردوغان در ژانویه 2016 ، با بیان این‌که «ما به اسرائیل و اسرائیل به ما نیاز دارد» از سوی مطبوعات ترکیه،‌ اساتید و نویسندگان ترکیه نوعی اجبار در مرحله عادی شدن روابط را نشان داد. به این صورت تلاش شد مخالفت‌ها با اسرائیل در ترکیه از بین برود یا به نحوی تقلیل یابد.

در 26 ژوئن 2016، و در آخرین نشست فریدون سینیرلی‌اوغلو و دوره گلد توافق مورد نظر حاصل شد. یک روز پس از آن بینالی ییلدیرم نخست‌وزیر ترکیه و بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر اسراییل طی سخنانی تقریباً به صورت همزمان از توافق ترکیه و اسراییل خبر دادند. در 28 ژوئن 2016، با امضای توافق‌نامه از سوی وزرای امور خارجه، روابط دو طرف به حالت عادی برگشت.

آیا شروط ترکیه محقق شد؟

در مارس 2013 تماس تلفنی بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر اسرائیل که نزد اوباما رئیس‌ جمهور آمریکا بود با رجب طیب اردوغان رئیس‌جمهور ترکیه به‌صورت خبر فوری در مطبوعات دنیا منعکس شد. درحالی‌که مطبوعات طرفدار اردوغان در ترکیه عذرخواهی نتانیاهو را سرتیتر خبرهای خود جا داده بودند،‌ رسانه‌های مخالف از این‌که عذرخواهی رسماً صورت نگرفته،‌ انتقاد کردند. در این میان، رسانه‌های اسرائیلی مانند رسانه‌های ترکیه به دو دسته تقسیم شده و به هر صورت این‌که عذرخواهی رسمی انجام گرفته یا نه، هرگز روشن نشد.

در مارس 2015،‌ جهان گوکدمیر، وکیل بنیاد حقوق و آزادی بشر، اعلام کرد: در قبال بستن پرونده‌ مربوط به حمله به کشتی ماوی مرمره بر علیه سربازان و درجه‌داران اسراییلی، با وساطت یک تاجر یهودی مبلغ یک میلیارد دلار غرامت درخواست شد.

روزنامه‌ها و کانال‌های تلویزیونی طرفدار دولت به‌صورت ویژه و تبلیغاتی به این موضوع پرداختند. با وجود گذشت یک سال از انتشار این خبر، هیچ تکذیبیه‌‌ای علیه اظهارات وکیل جهان گوکدمیر انجام نگرفت.

در این اثنی، دعاوی مختلفی در داخل کشور نیز در خصوص غرامات خانواده‌های شهدای کشتی ماوی مرمره مطرح شد که در نتیجه دولت جمهوری ترکیه، پرداخت مبلغ 20 میلیون دلار غرامت را به تصویب رساند.

یکی دیگر از شروط ترکیه به منظور عادی‌سازی روابط خود با اسرائیل شکستن حصر غزه بود. در نگاهی به مفاد توافق‌نامه، در این رابطه، ارسال کمک‌های انسان‌دوستانه از ترکیه به غزه از طریق بندر «اشدود» به صراحت بیان شد.

با از بین رفتن محاصره، امکان آمد و شد افراد (از خشکی و دریا) به غزه و هم‌چنین خروج از غزه میسر می‌شد. علاوه بر این، برچیده شده تحریم و از بین رفتن موانع موجود ارسال هرنوع کالای ضروری را بدون محدودیت ممکن می‌ساخت. نهایتاً، مفاد توافق‌نامه ترکیه – اسرائیل بر از بین رفتن محاصره و تحریم‌ها و یا اعمال حداقل تحریم‌ها را شامل می‌شد.

تاثیرات احتمالی توافق‌ بر منطقه

پروژه‌ی ائتلاف سنی از سوی دولت ایالات متحده آمریکا با مشارکت اسرائیل و با سردمداری عربستان سعودی ‌هم‌زمان با بهار عربی به اجرا درآمد.
گزارش رئیس اطلاعات اسرائیل (شین بت) امی آیالون در سال 2012 اگرچه در آن تاریخ مورد توجه واقع نشد، اما در ژانویه سال 2016 بازخورد به سزایی داشت.

در بخشی از این گزارش آمده است؛ ما باید آینده‌ خاورمیانه را شکل دهیم و به این منظور با رهبری ترکیه به ایجاد یک ائتلاف سنی نیاز داریم. ائتلاف سنی لزوماً می‌بایست به رهبری ترکیه ایجاد شود، اما سوال این‌جاست چرا ترکیه؟ چون نحوه مدیریت این کشور در خاورمیانه به الگویی تبدیل شده است. چنان‌چه در این ائتلاف آن‌هم با رهبری ترکیه اسرائیل حضور یابد، در خاورمیانه درگیری بزرگی بین شیعه و سنی ایجاد می‌شود و مساله فلسطین – اسرائیل به فراموشی سپرده می‌شود. برای اسرائیل در 10 سال آینده تشکیل این ائتلاف سنی بسیار حائز اهمیت است. اگر اسرائیل به تنهایی در برابر ایران بایستد، موفقیتی نخواهد داشت، اما زیر چتر ائتلاف سنی تهدیدی به نام ایران را از بین خواهد برد. بهار عربی فرصت مغتنمی برای اسرائیل محسوب می‌شود، در صورتی که گام‌های سنجیده برداشته شود شکل‌گیری خاورمیانه جدید به نفع ما خواهد بود.

مشکلات ترکیه در خاورمیانه و توافق‌ ترکیه – اسرائیل، ترکیه را به «ائتلاف سنی»، پروژه‌ مشترک اسرائیل – ایالات متحده آمریکا می‌تواند وارد کند. اگر همان‌طور که در گزارش آیالون آمده است،‌ یک ائتلاف سنی به رهبری ترکیه تصویر شود، امکان درگیری بین عربستان سعودی – ترکیه می‌تواند مورد بحث واقع شود.

توافق ترکیه - اسرائیل پس از کودتای ارتش در بهبود روابط ترکیه – مصر نقش مهمی ایفا خواهد کرد. نخست‌وزیر بینالی ییلدریم در مصاحبه‌ مطبوعاتی خود در خصوص توافق ترکیه – اسرائیل اشاره‌ای به این موضوع داشت. مولود چاووش‌اوغلو، وزیر امور خارجه نیز در اظهارات اخیر خود به این‌که «اولین قدم‌ها برای نزدیکی ترکیه – مصر در آینده نزدیک برداشته خواهد شد» اشاره داشت.

در یک مقاله تحلیلی در مورد توافق ترکیه – اسرائیل در وب‌سایت دبکا فایل که گفته می‌شود به منابع اطلاعات اسرائیل نزدیک است، با اشاره به تاثیر این توافق بر روابط ترکیه – مصر آمده است: همان‌طور که ترکیه در خاک خود به حماس اجازه اقدام علیه اسرائیل نداده است، اخوان المسلمین پدر حماس و دشمن اول سیسی نیز در خاک ترکیه اجازه فعالیت نخواهند داشت.

یکی دیگر از ابعاد این توافق‌نامه فراهم کردن امکان به اشتراک‌گذاری اطلاعات به شکلی جامع است. در این‌جا بحث از منبع وسیعی از اطلاعات است که شامل ترکیه – اسرائیل – مصر – اردن – عربستان سعودی – ایالات متحده آمریکا و روسیه می‌شود. انتظار می‌رود که روسای سرویس‌های اطلاعاتی این کشورها این منبع را به کار گیرند.

بنا بر تحلیل وب‌سایت دبکا فایل،‌ بر اساس توافق‌نامه ترکیه - اسرائیل یکی از مسائلی که در اولویت قرار گرفته است، همکاری ستاد اطلاعات و ارتش مابین ترکیه – اسرائیل و روسیه به منظور ایجاد امنیت در راه ارسال گاز اسرائیل از طریق ترکیه به اروپا می‌باشد.

در یک برنامه تلویزیونی،‌ آمین آیالون رئیس شین‌بت در پاسخ به سوال «مقصود شما از ائتلاف سنی کیست» که از سوی مجری برنامه مطرح می‌شود، گفت: «عربستان سعودی، ترکیه، اردن و مصر».

موافقت عبدالله شاه اردن با درخواست عبدالمجید زونعباد رهبر جنبش زمزم مبنی بر ثبت انجمن، اختصاص عنوان انجمن اخوان به جنبش زمزم و تلاش برای غیر مشروع کردن اخوان مشهور و در زمان‌های اخیر ایجاد تغییرات مهم در قانون اساسی اردن را می‌توان تلاشی در جهت آماده‌سازی اردن برای ورود در یک اتحاد منطقه‌‌ای که اسرائیل هم در آن حضور دارد، ارزیابی کرد. چرا که در انجمن اخوان که برای غیرمشروع نشان دادنش تلاش شد، تعداد زیادی فلسطینی و اردنی طرفدار حماس و جهاد اسلامی عضویت دارند.

بنا به گزارش دبکا فایل، اسرائیل،‌ قصد دارد منطقه‌ وسیعی از شاخ آفریقا گرفته تا دریای سرخ، از خلیج عقبه تا سواحل مدیترانه‌‌ای مصر و اسرائیل را تحت کنترل غیرمستقیم خود درآورد.

این هدف یکی دیگر از ابعاد توافق‌نامه ترکیه – اسرائیل محسوب می‌شود. به‌عبارت دیگر، یکی از تاثیرات منطقه‌ای این توافق، گیر انداختن، بی‌اثر کردن و حتی از بین بردن تمام گروه‌های خط مقاومت و پیش از همه ایران، حزب‌الله و حماس می‌باشد.

نزدیکی ترکیه – روسیه و عادی‌سازی روابط ترکیه - مصر درست در روز توافق ترکیه – اسرائیل مدرک روشنی دال بر این است که این توافق‌نامه تنها مربوط به روابط بین دو کشور نیست و تمام منطقه را به صورت جدی تحت تاثیر خود قرار خواهد داد.

نویسنده: رمضان بورسا، نویسنده و تحلیل گر ترک

انتهای پیام/