از دید اسلام چه کار کنیم تا مردم تفریح کنند و سرحال باشند؟

پرونده «الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت» در خبرگزاری تسنیم به شماره 28 رسید. خبرگزاری تسنیم درصدد است با این پرونده مبانی نظری و همچنین مدلهای اجرایی تحقق این الگو را به‌صورت مستمر بررسی کند. با توجه به ابعاد مسئله به نظر می‌رسد فرایند گفتمان‌سازی و همچنین پرونده الگو، مشمول یک فرایند مستمر چند ساله باشد.

در این راستا اخیراً یکی از بهترین دوره‌های آموزش نظری و همچنین مدلسازی مبتنی بر الگو با عنوان «دوره تبیین مدیریت شهری با نگاه به الگو» برگزار شد. در این دوره 11 روزه که طی ماه رمضان گذشته در حوزه علمیه مروی تهران برگزار شد، علی کشوری، پژوهشگر برجسته الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت مدل برنامه‌ریزی توسعه‌گرای فعلی را در حوزه مدیریت شهری به‌تفصیل به چالش کشید. وی تأثیرگذارترین نهاد متکفل تربیت را «خانواده» دانست و بحث مدیریت شهری را با محوریت تناقضات و اشکالات مدیریت شهری در حوزه خانواده - به عنوان مهمترین نهاد تربیتی - پی گرفت.

به این ترتیب هجده بخش از گزارش این دوره تقدیم خوانندگان شد. بخش نوزهم گزارش - که پیش روی شماست، جمع‌بندی و خلاصه حجت‌الاسلام و المسلمین کشوری از بخشهای قبل است. برای مرور مفاهیم مطرح‌شده در بخشهای قبلی از پرونده «الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت» خبرهای مرتبط (در پایان متن) را ببینید یا به صفحه پرونده ویژه اقتصادی تسنیم مراجعه کنید.

**********************************

حجت‌الاسلام و المسلمین کشوری با بیان اینکه «تأمین هر‌مهای چهارگانه نیاز خانوار، راههای ارتقاء توحید است» تأکید کرد: «فرح» و «خوشحالی» در صدر نیازهای خانوار قرار دارد و نباید حداقلی معنا شود. به دلیل اینکه انسانها برای تأمین دیگر نیازهای خود نیاز به انگیزه و سکینه دارند.

وی تصریح کرد: اگر «هرم نیازهای تفریحی» را اصل قرار ندهید، انگیزه انسانها برای تحرک در جامعه به چالش کشیده خواهد شد. در این شرایط مشاهده می‌کنید که فرد سر کار حاضر می‌شود، اما بهره‌وری‌اش پایین است. زیرا انسانهایی که در آن مجموعه کار می‌کنند با همدیگر تعاملات مناسبی ندارند. چراکه سرحال نیستند و دچار مشکلات جدی هستند.

کارشناس الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت ادامه داد: در این شرایط مجبورید این مشکل را با «تئوریهای بهره‌وری» حل کنید. از مرسوم‌ترین تئوریهای بهره‌وری این است که کارفرما، کارگرها را جمع می‌کند و می‌گوید اگر شرکت مثلاً 10 درصد سود کرد، دو درصد آن را بین شما تقسیم می‌کنم؛ یعنی کارفرما برای ایجاد بهره‌وری، کارگران خود را تحریک مادی می‌کند؛ اما ظرفیت تحریک مادی پایین است. حتی در جایی سود سرمایه‌دار با سود کارگرانش تعارض ایجاد می‌کند که تحریک مادی هم متوقف خواهد شد.

وی با اشاره به اینکه «تفریح از نظر اسلام عامل ارتقاء انگیزه است»، «شوق» را پایه حرکت همه بخشها دانست و خاطرنشان کرد: حالا باید ببینیم که براساس این تعریف، تفریح را در یک محله چگونه تعریف کنیم.

دبیر شورای راهبردی الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت متذکر شد: تفریح باید از معنای حداقلی خود خارج شود؛ مثلاً شهرداری فکر می‌کند اگر یک پارک بسازد کار تمام است؛ اما نباید تفریح را حداقلی تعریف کرد.

وی در پاسخ به این سؤال که «چه کاری انجام دهیم تا انسانها فرح پیدا کنند و سرحال باشند؟» گفت: اولین توصیه‌ اسلام این است که به فرزند اجازه دهید تا در هفت‌سالِ اول بازی کند. بازی‌کردنِ فرزندانتان در هفت‌سال اول را متوقف نکنید. اولین مؤلفه مؤثر در تفریح فرزندان در هفت‌سال اول، رفتار پدر و مادر است، نه وسایل بازی؛ حتی خیلی تفاوتی ندارد وسایل بازی وجود داشته باشند یا نه؛ نکته مهم این است که پدر و مادر به هیچ بهانه‌ای فرزند خود را از بازی‌کردن منع نکنند.

پژوهشگر الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت با ذکر دو حدیث «الوَلَدُ سَیّدٌ سَبعَ سِنینَ» و «الغُلامُ یلْعَبُ سَبْعَ سَنین» ادامه داد: اگر شما آقایی فرزندتان در هفت‌سال اول را به رسمیت شناختید، دچار عقده‌های کوری نمی‌شود که تا آخر حیات با او باشد.

وی «امیال شدیدِ منع شده» را دلیل اصلی عقده‌های درونی افراد دانست و خاطرنشان کرد: انسانها امیالی دارند درحدی که قرآن می‌فرماید: «شُحّ» ــ به معنای میل تمام‌نشدنی ــ دارند. حالا انسانی تازه متولد شده و از طرفی میل شدیدی برای ارتباط با محیط اطراف وجود دارد که جزء فطرت فرد است. از طرف دیگر یکی از چیزهایی که امیال را کنترل می‌کند عقل و تشخیصِ درونی است که در هفت‌سال اول، وجود ندارد. لذا میل شدید بدون قوه‌ کنترلِ درونی وجود دارد.

حجت‌الاسلام و المسلمین کشوری افزود: به همین دلیل وقتی پدر و مادر با بازیِ بچه‌ مقابله می‌کنند فرزند فکر می‌کند در مقابل او مقاومت صورت گرفته است. اگر این امر دائمی شود فرزند احساس می‌کند همواره در بیرون چیزی با او مقابله می‌کند؛ چون از طرفی نمی‌تواند امر و نهی‌های شما را تحلیل کند و از طرفی میل به ارتباط شدید دارد. اگر کنترلها تدوام پیدا کند و تشدید شود کودک از همان دوران کودکی به چالش درونی کشیده می‌شود.

وی ادامه داد: دیده‌اید برخی از بچه‌ها وقتی از محیط خانه بیرون می‌آیند، مثل اینکه «انفجار تحرّک» در آنها اتفاق افتاده است؛ چون پدر و مادر او را منع کرده‌اند و حالا محیطی یافته‌ و به‌سرعت شروع به دویدن می‌کند؛ این نتیجه رفتار پدر و مادرِ این کودک است.

کارشناس الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت با تذکر نسبت به اینکه موضوع بحث «فرح» و «تفریح» است، تصریح کرد: اولین بحث در مورد تفریح این است که پدر و مادر اجازه ندهند بازی فرزندان در هفت‌سال اول به چالش کشیده شود. ولی در شهر مدرن بچه به مهد کودک سپرده می‌شود و پدر و مادر حضور ندارند. خانمی که متصدّی مهد کودک است با این استدلال که ممکن است آسیبی به امانت مردم برسد، کودک را شدیداً کنترل می‌کند. لذا هرچقدر هم دیوار مهد کودک را زیبا و رنگ‌آمیزی کنند باز هم مهد کودک محیط خوبی برای بچه‌ها نیست.

وی در ادامه روایتی از پیامبر گرامی اسلام نقل کرد که «بازی‌کردن با خاک برای کودکان، مانند «بهار» برای بزرگسالان است.» و افزود: دیدید که انسانها در بهار چه حالتی پیدا می‌کنند؟ نسبت کودک با خاک‌بازی، اینگونه است. البته الآن آقایان می‌گویند: خاک‌بازی خلاف بهداشت است. ما باید بعداً برای این مسائل پایان‌نامه بنویسیم که چه چیزی در خاک وجود دارد که چنین اثری دارد؛ اینها سرفصلهایِ تحقیقاتی بعدی است.

دبیر شورای راهبردی الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت با بیان اینکه «اگر این توصیه‌ها را نادیده بگیریم حرکت خود ما به چالش کشیده می‌شود» خاطرنشان کرد: مادرانی که اشتغال را انتخاب می‌کنند درواقع فرح فرزند خود را به چالش می‌کشند؛ چون فقط مادر حواسش به این جزئیات هست و حاضر است برای این جزئیات سرمایه‌گذاری کند.

وی در این بخش از سخنان گفت: ان‌شاءالله وقتی خانواده‌ها احیا شدند و خانواده به معنای اسلامی خود واقعاً جدی گرفته شد، نسل بعدی ما انسانهایی خواهند بود که به لحاظ توانمندی‌های جسمی، روحی، فکری، عقلی و خلاقیت در سطح بسیار بالایی قرار دارند.

پژوهشگر الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت ادامه داد: برادران گرامی! داستان عصر ما، داستان عجیبی است؛ برخی از اوقات پدر و مادرها به‌گونه‌ای رفتار می‌کنند که استخر رفتن برای فرزند آنها تبدیل به آرزو می‌شود؛ چون برای او زمان صرف نمی‌کنند. شما تصور کنید که این نوع رفتار پدر و مادر، فرزندان را چقدر کوچک می‌کند.

وی افزود: حالا شما فرزندانی را تصور کنید که مثلاً در دوره کودکی خود بازی متنوعی داشته‌اند. من هنوز هم وقتی سکانسهای دوران کودکی خود را به یاد می‌آورم برایم آرامش‌بخش است؛ ما در محیطی زندگی می‌کردیم که رودخانه‌‌ای در اطرافمان قرار داشت و بین رودخانه و منزل ما نیز جنگل کوچکی بود. این محیط تقریباً محیط اصلی بازی ما و همسن‌وسالان ما بود؛ یعنی ما باید از این جنگل با تمام هیجانات و اتفاقاتِ ریز و درشتش عبور می‌کردیم.  در کنار  این رودخانه و جنگل نیز تپه‌ای با هیجانات خاص قرار داشت.

حجت‌الاسلام و المسلمین کشوری ادامه داد: من سه یا چهار سال خاطره خاص از این محیط دارم؛ ما در رودخانه شنا می‌کردیم و رفیقی داشتیم که می‌خواست ماهی‌گیری در رودخانه را به ما یاد بدهد؛ ما می‌خواستیم از رودخانه ماهی زنده بگیریم. می‌دانید که اگر ماهی را محکم بگیرید پولکهای او دست شما را پاره می‌کند؛ چون آب، محیط حرکت و زمین بازی ماهی است. وقتی شما بلد نباشید ماهی بگیرید دست شما مجروح می‌شود و ماهی نیز از دست شما فرار می‌کند. به همین دلیل ما کلی آموزش می‌دیدم تا بدانیم که وقتی به آب می‌رویم باید با ماهی بازی کرده و مدتی با او همراهی کنیم تا احساس نکند که قفل جدی‌ای به حرکت او زده شده است و عکس‌العمل شدید نشان دهد. مثلاً شما باید 30 ثانیه با ماهی حرکت می‌کردید و سپس آن را از آب به بیرون پرت می‌کردید. حالا شما این نمونه را با بازیهای امروزی مقایسه کنید.

وی با اشاره به فرمایش رهبر معظم انقلاب مبنی بر احیای بازیهای سابق، خاطرنشان کرد: شما این بازی را با بازیِ امروزی که بچه‌های در گیم‌نت‌ها بازی می‌کنند مقایسه کنید و بیینید چه کسی فرح بیشتری می‌برد؟ خود شنا تمام بدن انسان را درگیر می‌کند. واقعاً ما از غذاخوردن در دوره کودکی لذت می‌بردیم و غذای ما نیز از غذاهای فعلی نبود که هزار نوع اسانس و سس بزنند تا آن را لذیذ کنند؛ در منطقه‌ ما غذای اصلی آبگوشت و آش بود، ولی به دلیل تحرّکهای جدی‌ای که داشتیم غذا نیز برای ما لذت‌بخش بود.

کارشناس الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت بچه‌های شهر فکر می‌کنند من الآن دارم رمان بسیار جذابی را تعریف می‌کنم در حالی که اینها داستان زندگی ما در شهرستانها بود. پدر و مادر ما نیز پدر و مادری بودند که روی تربیت فرزندشان حساس بودند ولی بازی را منع نمی‌کردند.

وی افزود: اصلاً معنای فرح، معنایی غیر از شرایط فعلی بود. الآن بازی اصلی چیست؟ همین بازی‌ای که کارکرد امنیتی پیدا کرده است و برای فتح تهران انجام می‌شود.

حجت‌الاسلام و المسلمین کشوری در بخشهای بعدی، معنای «تفریح» در اسلام را به تفصیل تبیین می‌کند.

انتهای پیام/*