نقشه راه «رسانه» برای گفتمان‌سازی «اقتصاد مقاومتی»

** پرده اول: زمین بازی؛ جنگ تمام‌عیار اقتصادی

من شمشیر را کشیدم؛ مشغولیم؛ ما از چپ و راست داریم می‌زنیم؛ این‌جوری نیست؛ منتها نوع شمشیرِ امروز و نوع میدانِ امروز با نوع میدانِ آن سالهای اوّل تفاوت دارد؛ ما در جنگِ نرمیم؛ در جنگِ سیاسی هستیم؛ در جنگِ فرهنگی هستیم؛ در جنگِ امنیّتی و نفوذی هستیم؛ فکرها و اراده‌ها دارند با هم می‌جنگند.
رهبر معظم انقلاب – 31 خرداد سال جاری

چهارشنبه گذشته حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در دیدار با هیأت دولت، هفت سرفصل را به‌عنوان اولویت‌های اصلی کشور و نقشه‌ی راه دولت یازدهم بیان کردند. در این میان «مسائل اقتصادی و اجرای سیاست‌های اقتصاد مقاومتی»، اولین سرفصلی بود که رهبر انقلاب اسلامی بیان کردند و گفتند: امروز مشکلات و گره‌های اقتصادی، مسئله‌ اول کشور است که باید حل شوند و حل آنها در گرو اجرای صحیح و دقیق سیاست‌های اقتصاد مقاومتی است.

مقام معظم رهبری در این دیدار تاکید کردند: "با تکرار کلمه‌ی «اقتصاد مقاومتی» گفتمان‌سازی نمیشود، نباید کاری کرد که این کلمه حرف را همین‌طور این قدر تکرار کنیم که از دهن بیفتد؛ نه، بلکه با تبیین و با توضیح و مانند اینها بیان بشود."

اگر مفاهیم و ادبیات اقتصادی به‌کار گرفته شده در بیانات رهبر معظم انقلاب را از سال 68 تاکنون بررسی کنیم، روشن است که این ادبیات روز‌به‌روز به سطح بسیار تخصصی و فنی ارتقاء پیدا کرده است. دلیل اصلی این پدیده، جدی شدن روزافزون تقابل دو جبهه اسلام و کفر است. جعل و به‌کار بردن واژگان تخصصی در بیانات و اسناد منسوب به ایشان - مانند «جنگ تمام عیار اقتصادی»، «ساماندهی نظام ملی نوآوری»، «مردم‌بنیاد»، «جغرافیای مزیتهای مناطق کشور» و ... - نیز بر این ایده صحه می‌گذارد.

در این فضا یکی از فنی‌ترین رویکردهای ایشان، معرفی مفهوم و شاخصهای «اقتصاد مقاومتی» و پیگیری روز به روز آن است. درج قید «مقاومتی» در پس «اقتصاد»، نشان دیگری از تقابل جبهه اسلام و کفر است؛ گو اینکه مردم و نخبگان شاید به اندازه کافی دقت نکرده باشند که «مقاومت» باید در چه شرایطی و در برابر چه چیزی اتفاق بیفتد. از این دیدگاه باید رهبری را چند دهه از نخبگان اقتصادی و سیاسی پیشتر دانست.

** پرده دوم: وظیفه رسانه در قبال این گفتمان تخصصی

وظیفه اصلی رسانه در قبال این گفتمان تخصصی، شامل سه رویکرد کلان «رصد»، «تبیین و روشنگری در میان مردم و خواص» و «پیگیری و مطالبه‌گری از مسئولان» است؛ ضمن اینکه هرسه این موارد باید مبتنی بر «بصیرت رسانه‌ای» و «شاخصهای متقن» باشد. انجام این سه وظیفه در گرو موارد زیر است:

• رصد دقیق بیانات رهبری
• ترسیم و تحلیل منظومه فکری معظم‌له و تشخیص «ابَرمسئله‌ها»
• تعریف «نظام مسائل راهبردی» مرتبط با شاخصهای این منظومه فکری
• نظارت و بررسی نسبت این نظام مسائل کلان با سیستمها و زیرسیستمها - از جمله قوای سه‌گانه، وزارتخانه‌ها، نهادها، نوع برنامه‌ها، مدلها و تاکتیکهای ‌عملیاتی، قوانین و به همین ترتیب تا سطح نفرات.

** پرده سوم: ابَرمسئله‌ها و نقاط برجسته نظام فکری مقام معظم رهبری؛ 

1. «الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت» چارچوب جهت‌ساز

حضرت آیت الله خامنه ای برای نوبت چندم در جلسه رمضانی امسال با دانشجویان تأکید کردند: «بنده توسعه غربی را به هیچ وجه قبول ندارم چرا که پایه‌ها و مبانی آن غلط است و به همین علت، «گفتمان پیشرفت اسلامی ایرانی» را مطرح کرده‌ایم.»

سال 85 بود که رهبری گفتمان الگو را در برابر مدلهای توسعه‌ای که هم‌اکنون بر تمام پیکره نظام تقنین، اجرا و قضا سایه افکنده، طرح کردند. به‌صورت اجمالی این الگو در مرحله «دولت‌سازی اسلامی» در تلاش است مدل برنامه‌ریزی غربگرا (مبتنی بر فلسفه اصالت فرد و سود حداکثری) را به چالش بکشد و کمک کند که نظامهای اجتماعی ایران با شاخصهای بومی و مبتنی بر فلسفه «هدایت الهی» تعریف شوند.

گرچه شاید احساس نشود، اما بحث الگو ــ ضمن اینکه بسیار فنی است ــ ذیل همان «جنگ» بین غربگراها و نیروهای انقلاب با شدت وصف‌ناشدنی در جریان است. حرف در این زمینه بسیار است؛ اما پرونده الگو در تسنیم طی دو ماه به عدد 30 رسیده و نظر به اهمیت مسئله به فضل الهی تا سالها ادامه خواهد داشت.

2. اقتصاد مقاومتی

تمرکز بر بیانات رهبری معظم و بررسی سند 24 بندی اقتصاد مقاومتی کاملاً شاخصهای کلان و مسیر را روشن می‌کند. بنابراین حرکت بر مبنای این بندها باید وجهه همت رسانه‌ها قرار گیرد.

یک مثال: شفافیت

بند 19 ابلاغیه اقتصاد مقاومتی بر «شفاف‌سازی اقتصاد» تأکید دارد. این را می‌توان یک «مسئله کلان» نامید. ذیل این مسئله کلان، مسائل جزئی و جنبه‌های مختلف وجود دارد؛ همچنین نهادهای مختلفی با آن درگیر می‌شوند. برای مثال نظام مالیاتی، بانکها، مؤسسات مالی و اعتباری، بودجه دولت، معوقات بانکها، گمرکها، بیمه، فساد و رانت، قاچاق، مواد مخدر، تولید ملی و زمینه‌های دیگر نهادها و دستگاههایی هستند که با شفافیت اقتصادی کاملاً درگیر هستند.

بنابراین مسائل کلان اقتصادی باید حول این دو ابَرمسئله ــ الگو و اقتصادمقاومتی ــ بازتعریف شود. سپس با توجه ظرفیتها و محدودیتهای هر رسانه (اعم از توانایی خبرنگاران، لینکها و ... ) زیرمسائل آنها با اولویت بررسی شود.

** پرده چهارم: نسبت رسانه با نهادهای مختلف

عرض شد که وظایف رسانه‌ها در موضوع اقتصاد مقاومتی شامل سه رویکرد «رصد»، «تبیین و روشنگری در میان مردم و خواص»، و «پیگیری و مطالبه‌گری از مسئولان» است. اما نسبت رسانه‌ها با گروههای مختلف یکسان نیست. تصویر کلی نسبت رسانه‌ها با مراکز مختلف به این شکل است:

1. مراکز راهبردی و کلان: رسانه‌ها باید از نهادهایی مانند مرکز فرماندهی اقتصاد‌مقاومتی، سازمان پدافند غیرعامل، هر سه قوه به‌صورت کلان و از این قبیل – به‌عنوان مراکز راهبردی هدایت حرکت در مسیر اقتصاد مقاومتی – به‌صورت مداوم در بخش هدایت کلان و سیاستگذاریها و چارچوبهای کلان مطالبه‌گری داشته باشند.
2. مراکز و نهادهای اجرا کننده: نسبت رسانه‌ها با این مراکز «مطالبه و پیگیری» است. نهادهای اجرا کننده تنها شامل نهادها و دستگاههای اجرایی نیست؛ بلکه از سیاستگذاری و قانونگذاری تا اجرا و قضا را در همه سطوح دربرمی‌گیرد.
3. مراکز و نهادهای دانشی و نخبگانی: رسانه‌ها باید با دانشگاهها، حوزه‌ها، پژوهشگاهها و سایر مراکز نخبگانی ارتباط تنگاتنگی داشته باشند و  در نظریه‌پردازی و همچنین مدلسازی اجرایی از ظرفیت این نهادها استفاده کنند ــ گو اینکه خود رسانه نیز کانون نخبگانی است و وظیفه بخشی از مدلسازی به عهده خود اصحاب رسانه است.
4. جامعه و مردم: رسانه‌ها در نسبت با مردم، باید به روشنگری و آگاهی‌بخشی بپردازند. رهبر معظم انقلاب در این مورد از واژه «پایش و اطلاع رسانی دقیق» استفاده کردند.

** پرده پنجم: نمونه‌ای از مسائل قابل احصاء از سند 24 بندی اقتصاد مقاومتی

1. توسعه کارآفرینی
2. مشارکت حداکثری آحاد جامعه در اقتصاد
3. تأکید بر ارتقاء درآمد و نقش طبقات کم‌درآمد و متوسط
4. پیشتازی اقتصاد دانش‌بنیان
5. نظام ملی نوآوری
6. توانمندسازی نیروی کار
7. بهره‌وری
8. تقویت رقابت‌پذیری اقتصاد
9. به کارگیری ظرفیت و قابلیت‌های متنوع در جغرافیای مزیت‌های مناطق کشور
10. ارتقاء شاخص‌های عدالت اجتماعی
11. هدفمندسازی یارانه‌ها
12. سهم‌بری عادلانه عوامل در زنجیره‌ تولید تا مصرف متناسب با نقش آنها در ایجاد ارزش
13. افزایش سهم سرمایه انسانی از طریق ارتقاء آموزش مهارت، خلاقیت، کارآفرینی و تجربه
14. افزایش تولید داخلی نهاده‌ها و اقلام اساسی
15. اولویت دادن به تولید محصولات و خدمات راهبردی
16. ایجاد تنوع در مبادی تأمین کالاهای وارداتی
17. تأمین امنیت غذا و درمان و ایجاد ذخایر راهبردی با تأکید بر افزایش کمی و کیفی تولید (مواد اولیه و کالا)
18. اصلاح الگوی مصرف
19. برنامه ریزی برای ارتقاء کیفیت
20. اصلاح و تقویت همه‌جانبه‌‌ی نظام مالی کشور با هدف پاسخگویی به نیازهای اقتصاد ملی، ایجاد ثبات در اقتصاد ملی و پیشگامی در تقویت بخش واقعی
21. حمایت همه‌جانبه‌ هدفمند از صادرات کالاها و خدمات
22. استفاده از ساز و کار مبادلات تهاتری
23. ایجاد ثبات رویه و مقررات در مورد صادرات
24. توسعه حوزه عمل مناطق آزاد و ویژه‌ی اقتصادی کشور به منظور انتقال فناوری‌های پیشرفته، گسترش و تسهیل تولید، صادرات کالا و خدمات و تأمین نیازهای ضروری و منابع مالی از خارج
25. افزایش قدرت مقاومت و کاهش آسیب‌پذیری اقتصاد کشور
26. توسعه‌ی پیوندهای راهبردی و گسترش همکاری و مشارکت با کشورهای منطقه و جهان بویژه همسایگان
27. استفاده از دیپلماسی در جهت حمایت از هدف‌های اقتصادی
28. استفاده از ظرفیت‌های سازمان‌های بین‌المللی و منطقه‌ای
29. مقابله با ضربه پذیری درآمد حاصل از صادرات نفت و گاز از طریق:
30. انتخاب مشتریان راهبردی.
31. ایجاد تنوع در روش‌های فروش.
32. مشارکت دادن بخش خصوصی در فروش.
33. افزایش صادرات گاز.
34. افزایش صادرات برق.
35. افزایش صادرات پتروشیمی.
36. افزایش صادرات فرآورده‌های نفتی.
37. افزایش ذخایر راهبردی نفت وگاز کشور
38. تأکید بر حفظ و توسعه ظرفیت‌های تولید نفت و گاز، بویژه در میادین مشترک
39. تکمیل زنجیره ارزش صنعت نفت و گاز
40. توسعه تولید کالاهای دارای بازدهی بهینه
41. تأکید بر برداشت صیانتی از منابع
42. صرفه‌جویی در هزینه‌های عمومی کشور
43. تأکید بر تحول اساسی در ساختارها
44. منطقی‌سازی اندازه‌ی دولت و حذف دستگاه‌های موازی و غیرضرور و هزینه‌های زاید
45. اصلاح نظام درآمدی دولت با افزایش سهم درآمدهای مالیاتی
46. افزایش سالانه‌ سهم صندوق توسعه ملی از منابع حاصل از صادرات نفت و گاز تا قطع وابستگی بودجه به نفت
47. شفاف‌سازی اقتصاد
48. سالم‌سازی اقتصاد
49. جلوگیری از اقدامات، فعالیت‌ها و زمینه‌های فسادزا در حوزه‌های پولی، تجاری، ارزی و ...
50. تقویت فرهنگ جهادی در ایجاد ارزش افزوده، تولید ثروت، بهره‌وری، کارآفرینی، سرمایه گذاری و اشتغال مولد
51. اعطای نشان اقتصاد مقاومتی به اشخاص دارای خدمات برجسته در این زمینه
52. تبیین ابعاد اقتصاد مقاومتی و گفتمان سازی آن بویژه در محیط‌های علمی، آموزشی و رسانه‌ای و تبدیل آن به گفتمان فراگیر و رایج ملی
53. بسیج پویای همه‌ی امکانات کشور
54. شناسایی و بکارگیری ظرفیت‌های علمی، فنی و اقتصادی برای دسترسی به توان آفندی و اقدامات مناسب
55. رصد برنامه‌های تحریم و افزایش هزینه برای دشمن
56. مدیریت مخاطرات اقتصادی از طریق تهیه طرح‌های واکنش هوشمند، فعال، سریع و به هنگام در برابر مخاطرات و اختلال‌های داخلی و خارجی
57. شفاف و روان‌سازی نظام توزیع و قیمت‌گذاری و روزآمدسازی شیوه‌های نظارت بر بازار
58. افزایش پوشش استاندارد برای کلیه محصولات داخلی و ترویج آن

انتهای پیام/*