کرمانشاه، از سرزمین سنگ و آب تا گهواره تمدن

به گزارش خبرگزاری تسنیم از کرمانشاه این استان غربی ایران را با عباراتی همچون دروازه عتبات عالیات، گذرگاه راه ابریشم (مرز خسروی)، بزرگترین سکونتگاه قوم کرد، هندوستان ایران به لحاظ تنوع اقوام و مذاهب،‌ گهواره تمدن به‌دلیل کشف سکونتگاههای چند هزار ساله و پیش از آغاز تمدن در شهرهای هرسین، دینور و اورامانات و غیره خطاب کرده‌اند که هر کدام بر اهمیت این منطقه در طول تاریخ تأکید می‌کند.

آثار پیش از تاریخ استان کرمانشاه در بردارنده آثار پارینه سنگی شامل غارهای بیستون، پناهگاههای ورواسی و ورکینی و غیره؛ آثار نوسنگی و مس سنگی شامل تپه‌های چیاجانی، گنج دره، آسیاب و غیره؛ آثار عصر مفرغ و آهن شامل گودین تپه، تپه چغا گاوانه، تپه موسایی و غیره است.

البته آثار تاریخ باستان استان کرمانشاه شهرت بیشتری دارد که سنگ‌نگاره آنوبانی‌نی در سرپل‌ذهاب، گوردخمه‌های اسحاق‌وند، دکان داوود، سرخ ده و صحنه از دوران مادها و سنگ‌نوشته بیستون از دوران هخامنشی، تندیس هرکول از دوران سلوکیان، کتیبه گودرز از دوران اشکانیان و طاقبستان، طاق گرا، شکارگاه خسرو پرویز، معبد آناهیتا و فرهاد تراش از دوران ساسانیان امروزه علاوه بر ثبت ملی و جهانی مکانهایی برای بازدید علاقمندان به اینگونه آثار هستند.

در قرنهای اخیر نیز بازار سنتی کرمانشاه، مسجدهای عمادالدوله، حاج شهباز خان، شاهزاده، دولتشاه؛ تکیه‌های معاون‌الملک و بیگلربیگی به یادگار مانده است که در رده آثار دیدنی شهر کرمانشاه قرار دارند.

از سوی دیگر طبیعت چهار فصل استان کرمانشاه ظرفیتهایی برای بازدید گردشگران ایرانی و خارجی در طول سال به‌وجود آورده است که از جمله این آثار طبیعی می‌توان به منطقه گردشگری ریجاب در شهرستان دالاهو، سراب روانسر در این شهرستان، آبشار و سراب پیران در شهرستان سرپل‌ذهاب، سراب نیلوفر در شهرستان کرمانشاه و غیره اشاره کرد.

غارهای استان کرمانشاه نیز شهرتی جهانی دارند و اورست غارهای جهان به‌نام غار پراو در شمال شهر کرمانشاه، غار قوری‌قلعه به‌عنوان بزرگترین غار آبی خاورمیانه با پیشینهٔ 65 میلیون سال در 25 کیلومتری شهر روانسر، در دامنه کوه شاهو و مشرف بر جاده روانسر - پاوه و در همسایگی روستایی به همین نام جای گرفته و به‌عنوان یکی از هفت اثر طبیعی ملی ایران ثبت شده است.

آثار باستانی

محوطه تاریخی بیستون این محوطه با آثاری مربوط به دوران پیش از تاریخ ایران باستان تا دوران معاصر و در شهرستان هرسین واقع شده که مهمترین اثر این محوطه یعنی کتیبه بیستون به ثبت ملی و جهانی رسیده است.

کتیبه بیستون بزرگترین کتیبه جهان، نخستین متن شناخته شده ایرانی و از آثار هخامنشیان واقع در شهرستان هرسین در سی کیلومتری شهر کرمانشاه بر دامنه کوه بیستون است. سنگ نبشته بیستون یکی از مهمترین و مشهورترین سندهای تاریخ جهان و مهم ترین متن تاریخی در زمان هخامنشیان است که شرح پیروزی داریوش بزرگ را بر گوماته‌مغ و به بند کشیدن یاغیان را در سه زبان پارسی باستان، عیلامی و بابلی نشان می‌دهد.

محوطه تاریخی بیستون آثاری همچون غارهای شکاچیان، مرخریل، مرتاریک، مرآفتاب، مردودر، تپه نادری، سراب بیستون، بقایای گورستان قدیمی، دژ تاریخی مدفون، نیایشگاه شاهنشاهان ماد، نقش برجسته داریوش بزرگ، مجسمه هرکول، نقش برجسته میتریدات دوم اشکانی، نقش برجسته گودرز، سنگ بلاش، پرستشگاه شاهنشاهان پارتی، بقایای شهر باستانی هخامنشیان و پارتیان، بقایای بناهای ساسانی، کتیبه فرهاد کوه کن، بقایای پل ساسانی، بقایای سد ساسانی، سنگهای تراشیده ساسانیان، کاروانسرای ایلخانی، بناهای ایلخانی، کاروانسرا های صفوی،وقف نامه شیخ علیخان زنگنه و پل بیستون را در خود جای داده است.

محوطه تاریخی طاقبستان محوطه تاریخی طاقبستان در دامنه کوهی به همین نام و در کنار چشمه‌ای در شمال شهر کرمانشاه واقع شده که در این محوطه، آثاری از دوره ساسانی وجود دارد که شامل سنگ نگاره اردشیر دوم و دو ایوان سنگی به نامهای ایوان کوچک و بزرگ است.

طاق بزرگ با سنگ نگاره تاجگذاری خسرو پرویز مهمترین اثر در طاقبستان است. طاق کوچک در میان سنگ نگاره تاجگذاری اردشیر دوم و طاق بزرگ قرار دارد و مراسم تاجگذاری شاهپور دوم و سوم را به تصویر می‌کشد، این طاق دارای دو نقش در بالای دیواره طاق و دو کتیبه است. در بخش فوقانی دیوار سمت چپ ایوان بزرگ، سنگ نگاره‌ای از دوره قاجاریه همراه با کتیبه‌ای به خط نستعلیق حجاری شده است. این حجاری مجسمه محمد علی میرزا پسر فتحعلی شاه قاجار را نشان می‌دهد. در سمت راست طاق کوچک، سنگ‌نگاره‌ای وجود دارد که صحنه تاج‌ستانی اردشیر دوم، نهمین شاه ساسانی را نشان می‌دهد.

معبد آناهیتا دومین بنای سنگی ایران پس از تخت جمشید است که در شهر کنگاور قرار دارد. این بنا با 6/4 هکتار وسعت، بر پشت صخره‌ای و مشرف به دشت کنگاور ساخته شده است.

آناهیتا فرشته آب است و بقایای این پرستشگاه تاریخی ردیفی از ستون‌های سنگی بر پا بوده که بلندای هر ستون 54/2 متر است. وردی بنا به وسیله پلکان دو طرفه در جبههٔ جنوبی تعبیه شده و در جبههٔ شمال خاوری پلکان یک طرفه راه دسترسی به این مکان را ممکن ساخته ‌است. برخی از پژوهشگران نیز این بنا را کاخی ناتمام برای خسروپرویز معرفی کرده‌اند.

آثار فرهنگی

مسجد عمادالدوله، جامع، حاج شهبازخان،‌ دولتشاه، شاهزاده، شافعی و جلیلی از جمله مسجدهای قدیمی و مشهور کرمانشاه هستند که از آن جمله می‌توان به مسجد عمادالدوله که به‌دلیل نصب یکی از درهای حرم امیرالمومنین(ع) با نام «قاپی شاه نجف» شهرت دارد اشاره کرد. این مسجد در بازار سنتی کرمانشاه واقع شده و به صورت چهار ایوانی بنا شده که دارای سردر، صحن، ایوان، شبستان ستوندار و حجره‌های زیاد است.

یکی دیگر از مساجد قدیمی کرمانشاه مسجد حاج شهباز خان است که در قرن گذشته توسط حاج شهبازخان و شش برادر او بنا شده‌ است. این مسجد سالیان دراز محل درس طلاب علوم دینی و تبلیغات مذهبی بوده و امروز نیز به عنوان مدرسه علوم دینی مورد استفاده‌ است. مسجد جامع کرمانشاه نیز در بافت قدیم شهر کرمانشاه قرار دارد که از این مسجد تنها بخشی از شبستان آن باقی مانده است. این شبستان چهل و‎ ‎پنج طاق چشمه داشت و امروز تنها بیست و پنج طاق آن باقی مانده است. مسجد جامع کرمانشاه از نظر ساخت‎ ‎شبیه مساجد دوره زندیه است و طبق کتیبه موجود در سال 1196 ه.ق مصادف با حکومت «علی‎ ‎مرادخان زند» ساخته شد.

تکیه معاون‌الملک و بیگلربیگی از جمله تکیه‌های کرمانشاه هستند که معاون‌الملک یکی از بناهای به جای مانده از دور قاجاریه در شهر کرمانشاه است. کاشی‌های منحصر به فرد آن، این بنا را از دیگر تکایای شهر متمایز می‌کند. این بنا در بافت قدیم شهر، در محله آبشوران قدیم و در خیابان شهید حداد عادل قرار دارد. این تکیه به دستور حسن خان معروف به معاون‌الملک ساخته شد. این بنا از سه قسمت حسینیه، زینبیه و عباسیه تشکیل شده است.

تکیه بیگلربیگی در محله قدیمی فیض‌آباد شهر کرمانشاه قرار دارد. این تکیه که در دوره قاجاریه توسط عبدالله خان ملقب به «بیگلربیگی» ساخته شد، از لحاظ آیینه کاری در میان تکایای کرمانشاه بی نظیر است. در سمت غربی حیاط، تالار آیینه کاری بزرگی وجود دارد که به حسینیه معروف است. این تالار با تزیینات عالی و کتیبه‌های متعددی تزیین شده است. در دو سوی دیگر اتاق وسیع میهمان خانه بیگلربیگی قرار دارد.

بازار قدیمی شهر کرمانشاه نیز با قدمتی بیش از 150 سال در مرکز بافت تاریخی این شهر قرار دارد که در زمان خود از جمله طولانی‌ترین بازار‌های ایران به حساب آمده است. این بازار شامل سراهای متعددی همچون سرای کاشانی، سرای حکیم‌الدوله، سرای نور، سرای اصفهانی‌ها، سرای وکیل الدوله، سرای خرما فروش‌ها، سرای فراش باشی، سرای عماد‌الدوله، سرای سنگ‌تراش‌ها و سرای رنگ‌رزها است. بازار قدیمی کرمانشاه در سال 1376 توسط سازمان میراث فرهنگی با شماره 1944 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

آثار طبیعی

استان کرمانشاه به لحاظ طبیعی یکی از منحصر به فردترین نقاط کشور بوده که 26 اثر طبیعی این استان به ثبت ملی رسیده است.

سراب را سرچشمه یک رود کوچک یا بزرگ که معمولاً در دامنه کوهها وجود دارد معنی کرده‌اند که به‌واسطه کوهستانی بودن کرمانشاه و وضعیت مطلوب آب و هوا سرابهای متعددی همچون نیلوفر، طاقبستان، بیستون، روانسر، یاوری، صحنه، قنبر، برناج، فش، گروس، کنگرشاه، گلویج، گزنهله، ماران و غیره در سراسر این استان وجود دارد که امروزه به مناطق تفریحی و گردشگری تبدیل شده‌اند.

سراب نیلوفر که دریاچه کوچکی در 20 کیلومتری شمال غرب کرمانشاه و مملو از گلهای نیلوفر آبی است، سراب طاقبستان و بیستون به‌واسطه محوطه‌های تاریخی، سراب روانسر، صحنه و ریجاب از شهرت بیشتری برخوردار هستند.

غارهای منطقه تاریخی بیستون، غار پراو و غار قوری قلعه از جمله غارهای مشهور استان کرمانشاه هستند. اثر طبیعی ملی قوری قلعه در ارتفاع 1650 متری بر دامنه کوه شاهو هفتمین اثر طبیعی ملی ایران است. بنا بر گفته زمین شناسان قوری قلعه 65 میلیون سال قدمت و 3140 متر عمق دارد.

همچنین می‌توانید متن عربی این گزارش را در اینجا بخوانید.

انتهای پیام /