۲ «یوز» تا انقراض/ کمتر از ۴۰ یوزپلنگ در کل ایران باقی مانده است
رئیس انجمن یوزپلنگ ایرانی اعلام کرد: «از مجموع کل یوزپلنگ‌های موجود در ایران که تعداد آنها کمتر از ۴۰ قلاده است، تنها دو قلاده ماده هستند و این یعنی اگر اقدام مفیدی در این‌باره انجام نشود، قطعا در دهه ۹۰ این گونه ارزشمند منقرض خواهد شد».
به گزارش گروه رسانه های خبرگزاری تسنیم، بالای صفحه اول سایت پروژه حفاظت از یوزپلنگ آسیایی نوشته شده «این پروژه از سال ١٣٨ با همکاری سازمان حفاظت محیط زیست و بخش برنامه‌ریزی برای توسعه سازمان ملل در حال اجراست و هدف از آن نجات یوزپلنگ‌های آسیایی باقی‌مانده‌ای است که به‌شدت در خطر منقرض‌شدن هستند و اکنون تنها در ایران یافت می‌شوند»؛ گونه‌ای جانوری که به نام یوزپلنگ ایرانی هم شناخته می‌شود.
با این حساب، به نظر می‌رسد باید از الان، پروژه حفاظت از یوزپلنگ آسیایی را، با ١٦ سال سابقه، پروژه‌ای شکست‌خورده دانست. این در حالی است که طی این سال‌ها، تلاش‌های بسیاری برای حفاظت این گونه جانوری در ایران انجام شد، اما از آن‌سو، تخریب زیستگاه‌ها و دیگر مشکلاتی که در این راه به وجود آمد، به تلاش‌ها برای جلوگیری از انقراض یوزپلنگ‌های ایرانی در سرزمین ایران، امان نداده است و شرایط به‌سرعت به سمت بسته‌شدن این پرونده پیش می‌رود.
وضعیت نگران‌کننده
مرتضی اسلامی‌دهکردی، رئیس انجمن یوزپلنگ ایرانی می گوید: «از سال‌های گذشته همواره آمارهای مختلفی از جمعیت یوزها ارائه می‌شد، چون روش‌های آمارگیری متفاوت بود، ازاین‌رو نمی‌‌توان زیاد به آنها استناد کرد. نتیجه پایش‌ها نشان می‌دهد وضعیت یوزها بسیار نگران‌کننده است و زنگ خطر انقراض این گونه ارزشمند به صدا درآمده است؛ به‌عنوان‌مثال، از سال 90 ، پایش ملی یوزپلنگ ایرانی در کشور شکل گرفت و قرار شد هر دو سال یک بار، این پایش انجام شود که اساس کار، استفاده از دوربین‌های تله‌ای است.
چون با آنها آمارگیری با روشی یکسان انجام می‌شود و به نتیجه به‌دست‌آمده می‌توان استناد کرد. براین‌اساس، اولین مرحله پایش در سال‌های ٩ و ٩٢ و مرحله دوم در سال‌های ٩٣ و ٩٤ انجام شد و مرحله سوم نیز، از ابتدای سال ٩٥ در حال اجراست که نتیجه این پایش‌ها بسیار نگران‌کننده است و نشان از کاهش جمعیت یوزها، به‌ویژه یوزهای ماده دارد».
اسلامی افزود: «در مرحله اول از 20 قلاده یوزپلنگ که ١١ قلاده نر و هفت قلاده ماده بودند، تصویر‌برداری شد که جمعیت ماده‌ها در این پایش 35 درصد را نشان می‌دهد که با توجه به برآوردها، احتمال می‌رفت در آن سال، حدود ٤ قلاده یوز در کشور باشد، اما در مرحله دوم مجموع یوزهایی که شناسایی شد 23 قلاده بود که از این تعداد فقط چهار قلاده ماده، یعنی ١٧ درصد جمعیت را شامل می‌شد، اما وضعیت در مرحله سوم نگران‌کننده‌تر بود، چراکه نتایج پایش‌ها نشان می‌دهد اکنون فقط دو قلاده یوزپلنگ ماده در کشور وجود دارد که بااین‌حساب، این گربه‌سان ارزشمند فقط یک قدم تا انقراض فاصله دارد؛ یعنی جمعیت ماده از 35 درصد در مرحله اول، به ١ درصد در مرحله دوم کاهش یافته است».
طبق گفته رئیس انجمن یوزپلنگ ایرانی: «در زیستگاه میاندشت، طی سال گذشته فقط سه ماده و چهار یوز نر شناسایی شده است، این در حالی است که حوادثی مانند تصادفات جاده‌ای، همیشه در کمین یوزپلنگ‌هاست. در بهار امسال، یک ماده‌یوز که مادر پنج یوز و مادربزرگ سه یوز بود، در جاده عباس‌آباد در مسیر تهران - مشهد کشته شد، بارها توله این یوز در آن منطقه دیده شده، اما چون هنوز به سن استقلال نرسیده بود، نمی‌دانیم که اکنون زنده است یا تلف شده است».
به گفته وی، احتمال می‌رود یک یوز ماده هم در منطقه حفاظت‌شده توران باشد که البته زیاد هم مطمئن نیستیم». رئیس انجمن یوزپلنگ ایرانی گفت: «یوزها در پارک ملی میاندشت و توران، مرتب در حال تردد هستند و فاصله میان این دو منطقه، حفاظت‌شده نیست، بنابراین نقاط پرخطری هستند و تاکنون هفت یوز در این مسیر کشته شده‌اند که پنج قلاده از آنها، ماده بوده است.
در چنین شرایطی که وضعیت یوزپلنگ‌ها تا این حد بحرانی است، اگر اقدام مفید انجام نشود قطعا در دهه 90 این گونه ارزشمند منقرض خواهد شد. باید توجه داشت که یوزها موجوداتی هستند که مسافت‌های طولانی، حدود130 تا 210 کیلومتر را می‌پیمایند که در این مسیر خطرات زیادی متوجه آنها می‌شود؛ از این رو، حفاظت از کریدورهایی که یوزها در آن رفت‌وآمد می‌کنند، بسیار حائز اهمیت است که باید ایمن‌سازی شوند. به همین دلیل، اگر جاده عباس‌آباد به شکل اورژانسی ایمن‌سازی نشود، ممکن است تمام یوزهای زادآور نابود شوند».
وی درباره زیستگاه‌های جنوبی یوزپلنگ نیز گفت: «تا سال ٩١ فقط یک قلاده یوز نر در پارک ملی کویر مشاهده شد و بعد از آن دیگر یوزی دیده نشد. از این رو، به نظر می‌رسد این گونه ارزشمند در آن منطقه به صورت محلی منقرض شده باشد. یوزهای ماده بسیار مخفی‌کار‌تر از یوزهای نر هستند، بنابراین دیدن آنها مشکل‌تر است، به‌عنوان مثال، در مرحله اول پایش ملی یوزها در دره انجیر و بافق، از یک یوز نر شاید 30 بار عکس‌برداری شد اما از یک ماده سه تا چهار بار فیلم‌برداری شد؛ برای همین امید داریم تا پایان مرحله سوم نتایج خوبی به دست آید.»
هومن جوکار، مدیر پروژه حفاظت از یوزپلنگ آسیایی نیز، در این باره می گوید:«امروز شرایط یوز در زیستگاه‌های کشور، شرایطی خاص و متفاوت با گذشته است و مطالعات و شواهد دو سال گذشته به ما نشان می‌دهد که با وجود مشاهده پیوسته یوزپلنگ در بیشتر مناطق چهارگانه سازمان حفاظت محیط زیست و زیستگاه‌های تحت حفاظت پروژه، در مناطقی مانند استان یزد، یوزپلنگ‌های ماده کمتری مشاهده شده و زیستگاه‌های جنوبی با وجود شرایط نسبتا مناسب، با کاهش جمعیت شدیدتری روبه‌رو هستند.»
به گفته جوکار، پروفسور جورج شالر و دکتر استفان آستروفسکی، از نامدارترین چهره‌های حفاظت از حیات وحش جهان، پس از بررسی زیستگاه‌های استان یزد معتقد بودند که خشکسالی، شرایط زیستگاه را برای یوزپلنگ‌ها مساعدتر کرده است؛ چراکه گونه‌هایی مانند کل و بز برای یافتن منابع آب ،مجبور به پایین‌آمدن از ارتفاعات و حضور در دشت‌ها هستند و شکار این گونه‌ها برای یوز بسیار آسان‌تر از گونه‌های دشت‌زی است.
جوکار ادامه داد: «با این‌حال، جمعیت زیستگاه‌های یزد به اندازه‌ای پایین است که آسیب‌پذیری یوزپلنگ‌ها را تا حد زیادی افزایش داده است و به گفته پروفسور شالر، در جمعیت‌های بسیار کم و با تراکم پایین، گاهی ماده‌ها بر اثر عواملی کوچک مانند درگیری با سگ‌های اهلی یا تصادفات جاده‌ای، به‌سرعت از طبیعت حذف می‌شوند و جمعیت زیستگاه به سمت تک‌جنسیتی‌شدن می‌رود و به نظر می‌رسد که هم‌اکنون برای زیستگاه‌های یزد چنین واقعه‌ای رخ داده است.»
به گفته مدیر پروژه حفاظت از یوزپلنگ آسیایی، تعدد تلفات جاده‌ای در دهه گذشته، به خالی‌شدن زیستگاه کالمند-بهادران در استان یزد از جمعیت یوز منجر شده است. این مقام مسئول ضمن تأکید بر اینکه شرایط برای زیستگاه‌های دیگر متفاوت است، تصریح کرد: «از میان پنج زیستگاه نایبندان، میاندشت، توران، دربند راور و کویر، زیستگاه‌های میاندشت و توران، زیستگاه‌های زایای یوزپلنگ هستند و زادآوری یوز در آنجا انجام می‌شود.»
وی درباره پارک ملی کویر هم با بیان اینکه در مطالعات سال ١٣٨٩ مشخص شد فقط یک یوزپلنگ نر در این زیستگاه زندگی می‌کند که در یک سال گذشته، هیچ شواهدی از آن به دست نیامده است، اضافه کرد: «درباره دربند راور نیز اطلاعات دقیقی در دسترس نیست، چراکه پایش گسترده‌ای در این زیستگاه‌ها انجام نشده است. »
تاکنون در طبیعت ایران، دو گونه جانوری مهم شیر و ببر منقرض و برای همیشه از طبیعت ایران حذف شده‌اند، از گربه‌سانان مهم و گوشت‌خوار، تنها پلنگ‌ها و یوزپلنگ‌ها باقی مانده‌اند.
از این دو گروه نیز، یوزپلنگ‌ها با سرعتی غم‌انگیز به سمت انقراض پیش می‌روند. اگرچه در این سال‌ها تلاش‌های بسیاری برای شناساندن این گونه جانوری به مردم و مسئولان انجام شده است، اما به‌هرحال، به صورت میانگین، در هر سال تقریبا دو یوزپلنگ توسط انسان‌ها کشته می‌شوند؛ برخی در جاده‌ها و تصادفات و برخی توسط سگ‌های گله یا مردم محلی. ظاهراً، با توجه به وضعیت موجود، یوزهای ایرانی برای بقا به معجزه نیاز دارند.
منبع: خراسان
انتهای پیام/