عطوان: ماه عسل مصر و عربستان پایان یافت/ تعمیق اختلافات درباره سوریه

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، عبدالباری عطوان در مقاله امروز خود در روزنامه اینترنتی رای الیوم آورده است: مصر به طور علنی به اختلافات خود با عربستان درباره پرونده سوریه اذعان کرده و بر حمایت از باقی ماندن بشار اسد رئیس جمهور این کشور در قدرت تاکید کرد.

حال این سوال مطرح است که چرا اذعان مصر در این شرایط صورت گرفت و علل "رکود و سستی" در روابط بین مصر و عربستان چیست و سامح شکری وزیر خارجه مصر با ملاقات با محمد جواد ظریف همتای ایرانی خود در نیویورک چه پیامی می‌خواست بفرستد؟

کسی که استقبال گسترده از سلمان بن عبدالعزیز شاه سعودی در سفر آوریل گذشته به قاهره و امید و آرزوهای سیاسی، اقتصادی و نظامی زیاد نسبت به آن را دنبال کرد، این برداشت را داشت که دو کشور وارد یک ائتلاف منطقه‌ای محکم شده‌اند که می‌تواند ده‌ها یا دستکم سال‌ها ادامه یابد اما انتظارات و آرزوها یک چیز و واقعیت چیز دیگری است.

بعد از گذشت پنج ماه از این سفر که رسانه‌های سعودی و مصری آن را "تاریخی" توصیف کردند، شکاف در روابط بین دو کشور شروع به گسترده شدن کرد و وعده‌ها و توافقنامه‌های مالی و سیاسی تبخیر شد؛ به گونه‌ای که دیگر سخنی از پروژه احداث پل ملک سلمان بر فراز خلیج عقبه و ایجاد منطقه آزاد تجاری در منطقه سینای مصر نیست و چه بسا مدفون شد.

پارلمان مصر تاکنون موضوع "بازگرداندن" دو جزیره "صنافیر" و "تیران" در دهانه خلیج یاد شده به حاکمیت سعودی را تصویب نکرده است؛ باوجود اینکه هیئت وزیران سعودی آن را فوری تصویب کرد. جالبتر این است که دادگاه مصر در این توافق (ترسیم مرزهای آبی بین مصر و عربستان و دادن حاکمیت دو جزیره یاد شده به ریاض براساس آن) اشکال وارد کرده و دوبار آن رای به بطلان آن داده است و سومین بار نیز در راه است.

عبدالفتاح السیسی رئیس جمهور مصر که در زبان مسئولان سعودی و رسانه‌های آنها با عنوان "نجات دهنده مصر" شناخته می‌شد، این روزها اینگونه نیست بلکه هدف انتقادهای گسترده مستقیم و غیرمستقیم آنها قرار گرفته که تا سرحد ناسزاگویی نیز رسیده است.

ماه عسل مصر و عربستان بیش از سه ماه دوام نیاورد و بعد از آن، اقدامات طلاق آغاز شد. این امر در یک سری اقدامات مصر بازتاب یافت که برای شریک سعودی شوک آور و غیرمنتظره بود.

نخست، مشارکت گسترده مصر در اجلاس گروزنی در یک ماه قبل در چچن تحت عنوان "چه کسی اهل سنت و جماعت است" بود. مصر در این اجلاس که "وهابیت" را خارج از این تعریف دانست، شرکت کرد.

چهار نفر از مهمترین مرجع‌های اسلامی مصر شامل احمد الطیب شیخ الازهر، شوقی علام مفتی مصر و اسامه الازهری مشاور رئیس جمهور در امور اسلامی و علی جمعه مفتی سابق در این اجلاس شرکت کردند.

دوم، اظهارات عبدالفتاح السیسی رئیس جمهور مصر در حمایت از بشار اسد رئیس جمهور سوریه در جریان سخنرانی در سازمان ملل بود. وی در این سخنرانی تاکید کرد که جایی برای گروه‌های تروریستی در آینده سوریه نیست. این همان توضیحی بود که سامح شکری وزیر خارجه مصر بعدا به مطبوعات مصر گفت و در آن به تضاد دیدگاه کشورش با عربستان درباره سوریه بویژه درباره تغییر نظام حکومتی یا رهبری سوریه اذعان کرد. وی تاکید کرد که مصر با تغییر حکومت مخالفت است و رویکرد عربستان را در این چارچوب در دستور کار قرار نمی‌دهد.

سوم، عدم برگزاری هرگونه دیداری بین رئیس جمهور مصر و محمد بن نایف ولیعهد سعودی در جریان حضور آنها در صدر هیئت‌های اعزامی کشورهایشان در سازمان ملل بود. همین مسئله در مورد وزیران خارجه دو کشور هم صدق می‌کند؛ زیرا آنها فقط در نشست گروه حمایت از سوریه شرکت کرده و سر یک میز نشستند.

چهارمین اقدام که از نظر ما مهمترین به شمار می‌رود، دیدار وزیر خارجه مصر با محمد جواد ظریف همتای ایرانی در حاشیه نشست‌های مجمع عمومی سازمان ملل بود که در آن پرونده‌های زیادی از جمله پرونده سوریه بررسی شد. این نشست به تنهایی برای بروز حمله قلبی در عادل الجبیر وزیر خارجه سعودی و چه بسا مسئولان سعودی بالاتر از او کافی بود و بعید نمی دانیم که - در صورت درست بودن پیش بینی ها درخصوص برگزاری دیداری بین شکری و ولید معلم همتای سوری او در نیویورک- به سکته آنها نیز منجر شود.

شبکه "اسکای نیوز" امارات میزان کمک ها و سرمایه گذاری‌های عربستان در مصر در سالهای اخیر را 27 میلیارد دلار برآورد کرد و به نظر می‌رسد که این رقم در سایه سردی روابط بین قاهره و ریاض در همین سطح متوقف خواهد شد؛ مگر اینکه عربستان به کمک مالی و مشوق‌های چند میلیاردی به مصر دست زند؛ هرچند که وقوع این امر را بعید می دانیم؛ خصوصا که دولت مصر با شرایط دشواری به گرفتن وام 13 میلیارد دلاری از صندوق بین المللی پول متوسل شده است.

این ارزیابی رهبران عربستان اشتباه بود که فکر می کردند کمک های مالی به مصر باعث خواهد شد تا مصر به یک "دوست"، مطیع و دنباله روی عربستان تبدیل شود و همه نقشه های این کشور را اجرا کند و در کنار عربستان، وارد جنگ های این کشور شود و همه مواضع عربستان علیه ایران و دولت سوریه را تایید کند و همه دشمنان عربستان را - نظیر آنچه اکثر کشورهای عرب حوزه خلیج فارس انجام دادند- بایکوت کند. این اشتباه از "ارزیابی نادرست" رهبران عربستان در محاسبات خود و عدم درک آنها از ذهنیت مصر و تاریخ مملو از برخوردهای دو کشور در اکثر دوران ها حکایت دارد.

مسئولان مصری در اکثر اوقات از رسانه‌ها به جای کانال‌های دیپلماتیک سنتی برای رساندن پیام به کشورهای ذیربط استفاده می‌کنند و چه بسا گفتگوی اختصاصی شکری تنها با رسانه های مصری درباره تضاد در روابط مصر با عربستان یکی از شاخصه های روشن این رویکرد مصر باشد.

مسئولان مصری فاصله زیادی بین موضع خود و هم پیمان سعودی (سابق) خودشان در برخورد با مسئله سوریه ایجاد کرده‌اند؛ زیرا به خوبی درک می کنند که جایگزین نظام بشار اسد رئیس جمهور سوریه همان گروه اخوان المسلمین یا هرج و مرج خونین نظیر عراق و لیبی و یمن خواهد بود. این وضعیت تهدیدی برای امنیت مصر و ثبات آن و نظام حاکم در آن به شمار می رود. افزون بر آن، ائتلاف السیسی با ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه مقدم بر ائتلاف او با عربستان و سران آن است؛ لذا نمی‌تواند سیاست‌هایی در تضاد با سیاست های روسیه در خاورمیانه را در دستور کار خود قرار دهد.

دیپلماسی پشت کردن، بهترین توصیف برای روابط بین عربستان و مصر در این روزها است و به احتمال زیاد این دیپلماسی در حال گسترش به روابط مصر با سایر کشورهای عرب حوزه خلیج فارس است؛ زیرا سفرهای مسئولان مصری به پایتخت این کشورها این روزها بسیار اندک است. جالب توجه بود که عبدالخالق عبدالله از بارزترین مشاوران محمد بن زاید ولیعهد ابوظبی و حاکم فعلی آن نظر تحقیق تاریک مجله اکونومیست انگلیس درباره آینده اقتصاد مصر در سه هفته پیش را تایید کرد.

این تحقیق به السیسی توصیه کرد که برای انتخابات ریاست جمهوری سال 2018 میلادی نامزد نشود.

انتهای پیام/