ویژگی های امام جماعت درمسجد تراز انقلاب اسلامی

به گزارش گروه رسانه های خبرگزاری تسنیم، به دیگر سخن، نقطه آغاز هر فعالیت تعالی‌بخشی در جامعه اسلامی را باید در مسجد جست‌وجو کرد. نگاهی به تاریخ اسلام نشان می‌دهد که در عصر پیامبر اکرم(ص) و پس از آن، در هر دوره‌ای که مسئولیت جامعه اسلامی برعهده افراد صالح بوده‌، مسجد، پایگاه اصلی و کانون بی‌بدیل تمام اجتماعات مسلمانان محسوب می‌شده‌است. این‌ها نکاتی است که حجت‌الاسلام و المسلمین روح‌ا... رضایی تهرانی، مدرس حوزه و پژوهشگر مؤسسه مطالعات راهبردی علوم و معارف اسلام، مطرح می‌کند. به اعتقاد او، امام جماعت مسجد، نقش مهمی در تبدیل یک مسجد به مسجد تراز انقلاب اسلامی دارد. حجت‌الاسلام رضایی تهرانی به ویژگی‌های امام جماعت در مسجد تراز انقلاب اسلامی نیز، اشاره و راهکارهایی را برای بهبود شرایط فعلی ارائه می‌کند.

موضوع گفت‌وگوی ما، مسجد تراز انقلاب اسلامی است. به نظر شما، چنین مسجدی را، با چه ویژگی‌هایی می‌توان شناخت؟

ببینید، حرکت جامعه اسلامی باید به سوی تعالی توحیدی باشد. مرحوم علامه طباطبایی، فرموده‌اند که اگر تمام احکام اسلام را جمع و بررسی کنیم، خواهیم دید که جهت‌گیری همه آنها توحیدی است. بر همین اساس، می‌توان گفت که در جامعه اسلامی، باید همه فعالیت‌ها، رنگ و بوی توحیدی داشته باشد. از دوران رسول‌خدا(ص) تا امروز و تا برقراری حکومت سراسر عدالت امام زمان(عج)، هرگاه حکومت در دست افراد صالح باشد، مشی و روش آنها در اداره امور، مبتنی بر سوق دادن جامعه به سوی توحید بوده، هست و خواهد بود. حال اگر به این امر واقف شویم که در این رویکرد، مسجد، نقش محوری و بی‌بدیلی دارد، می‌توانیم به تعریفی از مسجد تراز انقلاب اسلامی دست پیدا کنیم. به شهادت تاریخ، در جامعه اسلامی، مسجد پایگاه هر حرکت توحیدی بوده است؛ خواه این حرکت فکری باشد یا عبادی یا فرهنگی یا اجتماعی یا حتی نظامی. بنابراین، به اعتقاد من، مسجد تراز انقلاب اسلامی که در حقیقت، همان مسجد تراز جامعه اسلامی است، مسجدی است که در فعالیت‌های توحیدی و الهی جامعه، نقش نیروی محرکه اولیه و قلب را بازی می‌کند. مسجد، قلب جامعه اسلامی است. هر قدر این قلب تپنده‌تر و فعال‌تر باشد، حرکت جامعه در مسیر تعالی بهتر و سریع‌تر خواهد بود.

برای آن‌که بتوانیم مسجدی در تراز انقلاب اسلامی داشته باشیم، نیازمند هماهنگی ارکان مسجد، یعنی امام جماعت، هیئت امنا و خادمان، در این زمینه هستیم.در این میان، پیشنماز مسجد، نقشی مهم و محوری برعهده دارد. برخی معتقدند که هم اکنون، تعدادی از ائمه جماعات، مسئولیتشان را برای تحقق مسجد تراز انقلاب اسلامی، به طور کامل انجام نمی‌دهند. به نظر شما، اولاً، ویژگی‌های امام جماعت در مسجد تراز انقلاب اسلامی چیست؟ ثانیاً، در این زمینه با چه چالش‌ها و معضلاتی روبه‌رو هستیم و راه عبور از این مشکلات، کدام است؟

ابتدا باید یادمان باشد که «پیشنمازی» شغل نیست. این تعبیری است که مقام معظم رهبری در بیانات اخیرشان به کاربرده‌ و بزرگان حوزه نیز بر آن تأکید کرده‌اند. به یاد دارم که مرحوم آیت‌ا...مجتهدی تهرانی به مزاح می‌گفت که اگر پیشنمازی شغل است، پس‌نمازی هم باید شغل باشد! امام جماعت، همان‌طور که از معنای عبارت آن استفاده می‌شود، رهبری جمع را برعهده دارد؛ رهبری جمعی را که به هر دلیلی وارد مسجد می‌شوند. اشاره کردم که مراجعه مردم به مسجد، تنها برای انجام امور عبادی نیست و مسجد، قلب جامعه اسلامی است. اگر با این دید به مسئولیت امام جماعت بنگریم، ویژگی‌های او هم معلوم می‌شود. امام جماعت مسجد تراز انقلاب اسلامی، در درجه اول، باید یک مدیر فرهنگی باشد.

او باید اصول مدیریت را بداند؛ مهارت‌های یک مدیر را داشته باشد. در همین زمینه، امام جماعت باید مفهوم مهندسی فرهنگی را بشناسد و بتواند لایه‌های فرهنگ را شناسایی کند. او باید به عنوان مدیر فرهنگی، مقتضیات زمان را بشناسد. افزون بر این‌ها، امام جماعت باید با مهارت‌های تبلیغ آشنا و از تقوا و سعه صدر مناسب برخوردار باشد. کار امام جماعت، به مراتب از یک مدیر فرهنگی سخت‌تر است؛ چون جامعه هدف او را افراد مختلف با سلایق متعدد تشکیل می‌دهند و برنامه‌ریزی برای چنین جمعی، اصلاً ساده نیست و به توانایی‌های ویژه نیاز دارد.

فکر می‌کنم باید ویژگی‌های ظاهری و کلامی امام جماعت هم با وظیفه‌ای که برعهده دارد، همخوانی داشته باشد.

بله! دقیقاً. اتفاقاً مقوله‌ای که به آن اشاره کردید، بسیار مهم و حساس است. در روایتی از معصومین(ع) داریم که یکی از عوامل عدم توفیق در برخی مساجد، این است که مأمومین نسبت به امام جماعت مسجد، کراهت داشته باشند. به دیگر سخن، جذابیت، اعم از جذابیت ظاهری، کلامی و رفتاری امام جماعت، در حدی نباشد که باعث محبوبیت وی در میان مردم شود. این مسئله، بسیار مهم است. فرض کنید امام جماعت فرد عادلی است و مردم او را به عدالت قبول دارند، اما به هر دلیل، شخصیت امام جماعت، برای کسانی که به مسجد آمد و رفت دارند، فاقد جذابیت است و دلچسب نیست.

در این‌جا امام(ع) می‌فرمایند که این مسجد و جماعتی که در آن حاضر می‌شوند، مجموعه زیبایی را نخواهند ساخت. یکی دیگر از ویژگی‌های امام جماعت در مسجد تراز انقلاب اسلامی، عالم و عامل بودن اوست. امام جماعت باید به روز باشد و دائم علمش را افزایش بدهد، در غیر این صورت، بعد از مدتی، دیگر نمی‌تواند جوابگوی نیازهای مردم باشد. از سوی دیگر، عامل بودن او هم مهم است. یکی از دلایل موفقیت برخی امامان جماعت قدیمی، مانند مرحوم «آیت‌ا... برهان»، که در مسجد «لُرزاده» تهران نماز اقامه می‌کرد و مدیر حوزه علمیه این مسجد هم بود، عامل بودن آنهاست؛ البته عامل بودنی که به چشم مردم بیاید.

امام جماعت نباید فقط در ساعات اقامه نماز در محله ظاهر شود و بعد هم تا نوبت بعدی نماز، دنبال کار خودش برود. امام جماعت موفق، امام جماعتی است که در محله‌ای که در مسجد آن نماز اقامه می‌کند، ساکن باشد تا مردم بتوانند تجسم عینی آموزه‌های اسلامی را در رفتار و گفتار وی، شاهد باشند. افرادی مانند مرحوم آیت‌ا... برهان، با چنین شیوه‌ای در میان مردم نفوذ داشتند و امور یک محله را اداره می‌کردند. البته منظور ما این نیست که روحانی مسجد درس و بحثش را رها کند و فقط دنبال مسائلی که اشاره کردم باشد، نه! منظور این است که امام جماعت، باید کارها و برنامه‌هایش را طوری تنظیم کند که به مسئولیت اصلی او، آسیبی وارد نشود.می‌رسیم به چالش‌ها و معضلاتی که در این عرصه با آنها روبه‌رو هستیم.

به اعتقاد من، در بحث ائمه جماعات و نقش آنها در تبدیل مساجد به مساجد تراز انقلاب اسلامی، با سه گروه روبه‌رو هستیم. دسته‌ای از این بزرگواران نسبت به نقششان در مساجد، آگاهی لازم را ندارند. گروهی دیگر، آگاهی دارند، ولی قادر به انجام آن نیستند و دسته سوم هم، شامل افراد معدودی می‌شود که هم می‌دانند و هم می‌توانند، اما به هر دلیلی، مایل به انجام وظایفشان نیستند. دسته نخست را باید به وظایفشان آشنا کرد. دوره‌هایی که اخیراً برای ائمه جماعات برگزار می‌شود، می‌تواند نقش مهمی در این راستا داشته باشد. دسته دوم که توانایی این کار را ندارند، باید در عرصه دیگری خدمت کنند.

خدمت به دین و تبلیغ آن، تنها در امام جماعت شدن خلاصه نمی‌شود. من فضلای فراوانی را در حوزه علمیه سراغ دارم که در درس و بحث کم‌نظیرند، اما تا به حال امام جماعت مسجدی نبوده‌اند. چرا؟ چون احساس کرده‌اند که در عرصه‌ درس و بحث بهتر و بیشتر می‌توانند به دین خدمت کنند. در مورد گروه سوم، کار کمی دشوارتر است. به اعتقاد من، نهاد نظارت بر امور مساجد، قوی عمل نکرده است. زحمات فراوانی کشیده شده و می‌شود، اما مؤثر و کارساز نیست. این امر می‌تواند ناشی از کمبود نیرو و بودجه یا فقدان برنامه لازم باشد، اما به هر حال، نظارت بر ائمه جماعات، خیلی دقیق و تأثیرگذار نیست. نهاد نظارت بر امور مساجد باید ائمه جماعات را، به طور مداوم، ارزیابی کند. اگر در این ارزیابی‌ها با امام جماعتی برخورد کرد که در دسته سوم قرار می‌گرفت و حاضر به تغییر روش هم نبود، باید فکری برای جایگزین کردن وی کنند.

این ارزیابی چگونه باید انجام شود؟

ارزیابی کردن مشکل نیست. کافی است ارتباط نهاد نظارتی با مردم نزدیک‌تر شود و مردم بتوانند نظراتشان را به صورت مؤثر، در اختیار مسئولان امر بگذارند.

و پیشنهاد شما برای بهبود بخشیدن به شرایط فعلی؟

افزون بر مسئله ارزیابی و آموزش، نشان دادن مصادیق موفق هم بسیار مؤثر است. ائمه جماعاتی که موفق عمل کرده‌اند، می‌توانند الگویی مناسب برای دیگران باشند. نمونه‌اش، مرحوم «آیت‌ا... برهان» که ظاهراً درباره ایشان کتابی هم به رشته تحریر در آمده است.

منبع: خراسان

انتهای پیام/

بازگشت به سایر رسانه‌ها