شمارش معکوس زوال موسیقی مقامی خراسان؛ وقتی هنگام مرگ به یاد پیشکسوتان میافتیم
این روزها موسیقی مقامی خراسان حال و روز خوشی ندارد و هر از چندگاهی خبر فوت یکی از اساتید موسیقی مقامی را می‌شنویم.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از مشهد مقدس، موسیقی مقامی خراسان میراثی ماندگار از فرهنگ و هنر اصیل مشرق زمین است؛ بنا به گفته پژوهشگران این عرصه، موسیقی خراسان همواره به‌عنوان نقطه عطف موسیقی ایران یاد شده چرا که موسیقی مقامی از جمله موسیقی‌های قابل احترام در نواحی مختلف و قومیت‌های مختلف کشور است.
با وجود سابقه تاریخی و نقش بسزای موسیقی مقامی خراسان در تکامل موسیقی دستگاهی ایران، متاسفانه شاهد این هستیم که هنرمندان پیشکسوت و صاحب سبک این عرصه در نزدیکی ما در اثر بیماری و غمِ کم‌توجهی، آرام و یکی پس از دیگری از دنیا می‌روند و تنها پس از درگذشت این بزرگان به یاد آنان میافتیم. هنرمندانی قریب که غریب ماندند و غریب می‌روند.
تر و خشک با هم می‌سوزند
محسن سمیع؛ سرپرست دفتر موسیقی اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان‌رضوی درباره برنامه‌های حمایتی این اداره از هنرمندان موسیقی مقامی می‌گوید: حمایت از هنرمندان در چند قالب انجام می‌شود که از آن جمله می‌توان به بیمه هنرمندان پیشکسوت بالای 60 سال اشاره کرد که در هیچ صندوق بیمه‌ای نمی‌گنجد و با شرایط خاصی بیمه می‌شوند.
وی می‌افزاید: هنرمندانی که در 60 سال اول زندگی خود بیمه نشدند مشمول این بیمه می‌شوند علاوه بر آن هنرمندان تحت پوشش بیمه تکمیلی قرار می‌گیرند. هنرمندان تحت پوشش صندوق اعتباری هنر مستمری می‌گیرند و اگر مشمول درجه هنری یک شوند که معادل دکتری است حقوق و مزایای ویژه‌ای برای آنها در نظر گرفته می‌شود.
سرپرست دفتر موسیقی اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان‌رضوی با بیان اینکه مستمری‌ها به عنوان کمک هزینه هنرمندان است، ادامه می‌دهد: اداره کردن زندگی با مستمری بین 300 تا 600 هزار تومان مسلماً امکان‌پذیر نیست به ویژه هزینه‌های درمان برای پیشکسوتان هنرمند ما که عمدتا درآمد دیگری نیز ندارند.
وی می‌افزاید: استاد مرحوم شریف‌زاده را مدتی پیش از دست دادیم اما از چند ماه پیش در نظر داشتیم برنامه‌ای در باخرز برای بزرگداشت ایشان ترتیب دهیم که به علت مشغله استاندار خراسان‌رضوی محقق نشد. البته مدتی پیش برای احوالپرسی خدمت ایشان رسیدم و مبلغ 3 میلیون تومان برای درمان و بازسازی منزل تقدیم‌شان شد که کافی نیست اما بضاعت دولت بیش از این نیست.
سمیع درباره جایگاه موسیقی مقامی خراسان در دیپلماسی فرهنگی رویداد مشهد 2017 تصریح می‌کند: سیاستگذاران 2017 مباحث فرهنگی، اجتماعی و هنری را در نظرمی‌گیرند اما وضعیت موسیقی در استان ما با چالش روبه‌رو است به ویژه وقتی بحث مشهد پیش می‌آید این نگاه سختگیرانه‌تر می‌شود و به عبارتی دور موسیقی خط گرفته می‌شود.
سمیع خاطرنشان می‌کند: هیچ تفاوتی بین موسیقی سنتی، فاخر و مناجات با انواع دیگر موسیقی در نظر گرفته نمی‌شوند و تر و خشک باهم می‌سوزند.
سرپرست دفتر موسیقی اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی با بیان اینکه به مسئولان کمیته فرهنی هنری 2017 اعلام آمادگی کرده‌ایم، می‌گوید: پیشنهادات و درخواست‌هایی نظیر ساخت سمفونی بزرگ مشهد، سرود وحدت موسیقی سنتی و مقامی برای اشاعه فرهنگ خراسانی با درون مایه ایرانی و اسلامی مطرح کرده‌ایم اما جوابی دریافت نکردیم.
پیش‌بینی‌های ویژه برای ضبط آثار هنرمندان پیشکسوت
ناصر نبی‌زاده معاون هنری اداره‌کل فرهنگ و ارشاد خراسان‌رضوی با بیان اینکه یکی از اصول اساسی سیاست‌های موسیقیایی ما توجه عمیق‌تر به موسیقی مقامی است، می‌گوید: در جلسات اتاق گفت‌وگو فرهنگ و هنر بحث بزرگداشت پیشکسوتان موسیقی را بررسی و انجام داده‌ایم به نحوی که بزرگداشت استاد محمدپرست در خواف و جشنواره پیران چنگی پس از 8 سال برگزار شد.
وی می‌افزاید: طرح‌های تجلیل از مفاخر جام و بخش شمال خراسان در درگز را نیز در نظر داریم تا پایان سال برگزار کنیم.
نبی‌زاده تصریح می‌کند: استاد شریف‌زاده را مدتی پیش از دست دادیم اما یک هفته پیش از درگذشت ایشان مقدمات پاسداشت اساتید حوزه موسیقی مقامی باخرز انجام شد و درجه یک هنری استاد شریف‌زاده نهایی و تصویب شد.
نبی‌زاده با بیان اینکه پیگیری و پیش‌بینی‌های ویژه برای ضبط آثار این هنرمندان پیشکسوت در دست اقدام است، ادامه می‌دهد: کوشش‌هایی در راستای اخذ رتبه‌‌های هنری هنرمندان پیشکسوت و اهدای رتبه درجه یک به استادان این عرصه انجام شده است تا از این طریق از بیمه پزشکی بهره‌مند شده و مزایایشان افزایش یابد.
معاون هنری اداره کل فرهنگ و ارشاد خراسان‌رضوی درباره جایگاه موسیقی مقامی خراسان در دیپلماسی فرهنگی رویداد مشهد 2017 تصریح می‌کند: برنامه‌ریزی‌هایی در این زمینه انجام شده و در این سال هفته‌های فرهنگی مشهد در کشورهای هدف برگزار می‌شود که ارائه موسیقی مقامی در جریان برنامه‌های این هفته‌ها در نظر گرفته شده است.
وی ادامه می‌دهد: محوریت مشهد 2017 بر مشهد است اما در نگاهی کلی‌تر عرضه ظرفیت‌ها و توانمندی‌های موسیقی مقامی در کشورهای مختلف مورد توجه قرار گرفته است بنابراین در اعزام‌ها پیش‌بینی می‌کنیم که با محوریت اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی، موسیقی مقامی و سنتی ما به دیگر کشورها ارسال شود.
نبی‌زاده خاطرنشان می‌کند: اصرار و اولویت ما بر موسیقی نواحی و مقامی ما است چراکه نماینده شایسته‌ای برای استان و کشور در زمینه هنر موسیقی است.
هنرمندی که هنرش جریان نداشته باشد، کم می‌آورد
مجتبی قیطاقی پژوهشگر موسیقی مقامی خراسان با بیان اینکه این روزها بیشتر از اینکه تماشاگر اجرای هنر هنرمندان پیشکوست باشیم شاهد مرگ آنان هستیم، می‌گوید: این مرگ‌ها طبیعی نیست؛ هنرمندی که هنرش جریان نداشته باشد کم می‌آورد. هنرمندان پیشکسوت موسیقی مقامی ما در چنین شرایطی زندگی می‌کنند. غم و غصه این وضعیت سبب می‌شود که دق می‌کنند و از بین می‌روند.
وی می‌افزاید: وقتی هنرمند در خانه بماند و هنرش برای مردم معرفی نشود، سبب زوال هنرمندان می‌شود. همانطور که در روزهای اخیر شاهد بودیم یکی از ستون‌های اصلی و خیمه موسیقی جنوب و شرق خراسان استاد محمدابراهیم شریف‌زاده که میراث‌دار موسیقی خراسان بود را از دست دادیم.
قیطاقی تصریح می‌کند: در سال 42 استاد شریف زاده به نمایندگی از ایران در عربستان و ایتالیا به اجرای برنامه پرداخت در واقع هم موسیقی ما و هم هنرمندان ما شهرت جهانی دارد.
پژوهشگر موسیقی مقامی خراسان با انتقاد از نحوه و زمان برگزاری مراسم بزرگداشت هنرمندان می‌گوید: زمانی که هنرمند در طراز اول موسیقی فعال است این بزرگداشت‌ها برگزار نمی‌شود بلکه زمانی که رو به افول است به یاد هنرمندان میافتیم تا بگوییم قبل از درگذشت آنان کاری کرده‌ایم.
وی ادامه می‌دهد: استاد شریف زاده پیش از برگزاری مراسم بزرگداشتش از این دنیا رفت چرا که هنرمندان وقتی تصمیم بگیرند بروند، می‌روند حسین سمندری زوج هنری و نوازنده استاد شریف‌زاده مدتی پیش از ایشان درگذشت. این شمارش معکوس گرفتن برای هنرمندان سبب درد و اذیت آنان است.
قیطاقی خاطرنشان می‌کند: 70 سال برای هنرمندانی که در روستا و شرایط سالم آنجا زندگی کرده‌اند سن بالایی نیست. توجه بیجا و یا بی‌توجهی از جانب مردم و مسئولان سبب رنجش هنرمندان می‌شود.
وی با بیان اینکه هنرمندان امروزی اغلب از حمایت دولت برخوردارند گفت: شیوه معرفتی و شأن این هنرمندان اجازه نمی‌دهد که بگویند به من کمک کنید؛ این ما مردم هستیم که باید این گنجینه‌ها را در راستای حفظ سنت و هنر ایرانی کشف و حفظ کنیم.
پژوهشگر موسیقی مقامی خراسان خاطرنشان می‌کند: استاد شریف زاده و بسیاری از پیشکسوتان موسیقی مقامی در یک بستر مذهبی و عرفانی بزرگ شده‌اند. استاد شریف‌زاده چاوشی خوان و مناجات خوان ممتازی بود که در ماه مبارک رمضان آثار از بلندگوی مسجد محل زندگی‌اش پخش می‌شد. علاوه بر آن مولودی ائمه اطهار(ع) و مدح حضرت رسول (ص) وغیره را در کارنامه خود دارد.
وی درباره ظرفیت موسیقی مقامی خراسان برای رویداد مشهد 2017 می‌گوید: در این زمینه باوری وجود ندارد. موسیقی وقتی می‌تواند کاری انجام دهد که آن را باور کنند اما اصل موسیقی را در این رویداد برای مشهد و استان باور ندارند.
قیطاقی خاطرنشان می‌کند: مشهد به عنوان پایتخت فرهنگ اسلامی انتخاب شده و اگر به پیشینه عقیدتی و فرهنگی خراسان بنگریم، می‌بینیم که موسیقی مقامی در توسعه و تبلیغ اسلام بسیار موثر بوده است اما اکنون این باور وجود ندارد.
پژوهشگر موسیقی مقامی خراسان خاطرنشان می‌کند: وقتی موسیقی ما در قلب اروپا فرهنگ و هنر آنها را به لرزه در می‌آورد مسلماً در اینجا نیز بسیار موثر خواهد بود به شرطی که باورش کنند.
وی می‌افزاید: به هر کدام از کشورهای اسلامی که سر بزنید رد پای موسیقی ایرانی و خراسانی می‌بینید چون بخشی از تبلیغ دین در این موسیقی و اشعار نهفته است که دیگر کشورها از آن بهره برده‌اند اما ما توجه لازم را نداریم.
استاد شریف‌زاده 20 سال زودتر از پیش ما رفت
حسین‌علی مردان‌شاهی از نزدیکان استاد محروم ابراهیم شریف‌زاده درباره عظمت جایگاه ایشان در هنر موسیقی مقامی خراسان می‌گوید: استاد شریف‌زاده آخرین بازمانده از نسل استادان پور عطایی، عسگریان و کریمی بود که فرهنگ شفاهی خطه خراسان را در سینه داشتند.
وی می‌افزاید: هنر ایشان بی‌بدیل و غیر قابل تقلید بود و هست. استاد شریف‌زاده صاحب اثر «خون پاژ نغمه ریز» که با صدای ایشان، نوازندگی یار دیرینش مرحوم حسین سمندری و اشعار اخوان ثالث پرفروش‌ترین آلبوم موسیقی محلی ما بوده است. سرو خرامان و دلبر رعنا از آثار مشهور و شنیدنی این استاد فقید است.
مردان‌شاهی درباره زندگی شخصی استاد شریف‌زاده می‌گوید: استاد شریف زاده 20 سال زودتر از پیش ما رفت. تنهایی بر او فشار آورد و سبب شده بود از آلزایمر رنج ببرد که در نهایت این ضایعه عظیم به موسیقی محلی کشور وارد شد.
وی ادامه می‌دهد: ایشان یکی از ماندگارترین اساتید موسیقی مقامی خراسان بودند که شدت مظلوم واقع شدند و گنجینه بزرگی را از دست دادیم.
مردان‌شاهی خاطرنشان می‌کند: تنها محسن سمیعی سرپرست دفتر موسیقی اداره‌کل ارشاد خراسان رضوی پیگیر کار برگزاری بزرگداشت ایشان بود و سایر مسئولان توجهی نداشتند و در نهایت به دلیل روال اداری و تاخیرات به وجود آمده سبب شد هیچ اتفاقی نیفتد. استاد شریف زاده نیز مثل همه هنرمندان موسیقی محلی ما غریب بودند و غریب رفتند.
گزارش از فرزانه زنگی
انتهای پیام/
