کشتار پرندگان وحشی و خطری که در کمین نشسته است

به دنبال اطلاعیه‌های سازمان دامپزشکی کل کشور در رابطه با مشاهده ویروس آنفلوآنزای فوق حاد پرندگان در سطح کشور، محمدعلی الله قلی، کارشناس محیط زیست و عضو هیئت مدیره کانون محیط بان در گفت‌و‌گو با خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم عوامل شیوع این بیماری و اقدامات موثر بر مهار آن را مورد بررسی قرار داد. متن این گفت‌و‌گو به شرح ذیل است:

تسنیم: منبع اصلی شیوع بیماری آنفلوآنزای مرغی چیست؟

الله‌قلی: در سال 2005 میلادى کارگروهی بین‌المللى به منظور بررسى شیوع آنفلوآنزای مرغى تشکیل شد که این شبکه بین‌المللى پژوهش، در حال حاضر هماهنگى و اطلاع‌رسانى درباره نقش پرندگان وحشى در اپیدمى آنفلوآنزای مرغى و پرندگان وحشى را بر عهده دارد. مهمترین دستاورد این کارگروه ویژه که در سال 2014 منتشر شده، حکایت از آن دارد که در تمامى موارد، ارتباط تنگاتنگى میان ویروس عامل آنفلوآنزاى فوق حاد پرندگان (HPAI) و صنعت مرغدارى و بازارهاى فروش گوشت مرغ وجود داشته و این بیمارى هرگز در میان پرندگان وحشى پیش از شیوع آن در مرغداری‌ها مشاهده نشده است. بنابراین پرندگان مهاجر صرفا ناقل و قربانى این ویروس بوده و منبع اصلى آن نیستند.

تسنیم: برای پیشگیری و کنترل این بیماری چه تدابیری در سطح جهان در نظر گرفته شده است؟

الله‌قلی: در گزارش کارگروه ویژه مطالعات آنفلوآنزاى مرغى و پرندگان وحشى که به درخواست برنامه محیط زیست سازمان ملل متحد، کنوانسیون پرندگان مهاجر (CMS)، سازمان خواروبار جهانى و متخصصانى از کشورهاى انگلستان، ایتالیا، دانمارک براى تبادل اطلاعات در ارتباط با معضل بروز آنفلوانزاى فوق حاد پرندگان تنظیم ‌و در وب سایت کنوانسیون رامسر (معتبرترین معاهده بین‌المللى تالاب‌هاى جهان) منتشر شده است اجراى تمهیداتى در راستای دور کردن پرندگان وحشى از مرغداری‌ها به منظور پیشگیرى از آلودگى و یا انتقال ویروس آنفلوآنزا توصیه شده است.

اولویت این تمهیدات، برقرارى امنیت مضاعف در زیستگاه‌هاى طبیعى پرندگان مهاجر به منظور جلوگیرى از پراکنده شدن پرندگان، جلوگیرى از شکار و صید و عرضه گوشت پرندگان وحشى است.
پایش مستمر و ضد‌عفونى کردن مرغداری‌ها در هنگام بروز بیمارى و همچنین قرنطینه و محدود کردن خرید و فروش و جابه‌جایى فراورده‌هاى مرغداریها نیز از دیگر اولویت‌هاى مهم کنترل و پیشگیرى از آنفلوانزاى مرغى قلمداد می‌شود.

تسنیم: آیا معدوم‌سازی پرندگان وحشی یا به کارگیری مواد ضدعفونی کننده در زیستگاه آنها می‌تواند گامی مؤثر برای کنترل بیماری آنفلوآنزای مرغی تلقی شود؟

الله‌قلی: خیر. این کارگروه، کشتار پرندگان وحشى را با توجیه پیشگیرى از انتشار ویروس آنفلوآنزای پرندگان ناکارامد دانسته و تأکید دارد استفاده از داروها یا مواد ضد‌عفونى در زیستگاه پرندگان وحشى، تهدیدی جدی برای حیات وحش و تنوع زیستى منطقه محسوب شده و حاصلی به غیر از پراکنده شدن پرندگان وحشى از زیستگاه‌ها در بر نخواهد داشت. در گزارش این کارگروه تأکید شده است معرفى پرندگان مهاجر با عنوان عامل شیوع بیمارى آنفلوانزا سبب می‌شود منابع اصلى و مهم انتشار ویروس آن طور که باید و شاید مورد بررسی قرار گرفته نشده و در نتیجه مسئولان ذیربط از کنترل دقیق بیمارى باز بمانند.
به همین دلیل از رسانه‌ها و متولیان درخواست می‌کنیم این پدیده با دقت و مسئولیت پذیری مضاعف مورد بررسی قرار داده و در صورتی که هیچ مستندی دال بر اینکه منبع بیماری، پرندگان وحشی هستند وجود ندارد، حیات وحش را عامل شیوع این بیمار جلوه ندهند.

تسنیم: آیا ممنوعیت شکار پرندگان وحشی رویکردی مؤثر در مواجهه با این بیماری است؟

الله‌قلی: بله. بدون شک کشتار پرندگان وحشی و مهاجر و خرید و فروش گوشت آنها به شیوع این بیماری دامن می‌زند. طی هفته گذشته وزارت کشاورزى و توسعه پایدار کشور فرانسه، با انتشار مصوبه‌اى شکار در مناطق مشکوک به شیوع ویروس آنفلوآنزاى فوق حاد پرندگان (زون‌هاى خطر) را به طور کل ممنوع اعلام کرده است. در هلند نیز به دنبال مشاهده لاشه بیش از هزار و دویست پرنده وحشى، طى روز‌هاى اخیر شکار پرندگان وحشى (شامل غازها و اردک‌ها) به طور کامل ممنوع اعلام شده است.

تسنیم: منشاء اصلى شیوع بیمارى آنفولانزاى فوق حاد پرندگان چیست؟

الله‌قلی: منشاء اصلى و ابتدایى شیوع بیمارى آنفلوانزاى فوق حاد پرندگان بازمی‌گردد به مرغداری‌هاى صنعتى کشورهای چین و کره جنوبى. پس از شیوع این بیمارى کشنده در مرغداری‌ها و انتشار آن در محیط خارج ‌که به آلوده شدن پرندگان وحشى منجر شد، ویروس مادر آنفلوانزاى پرندگان، از طریق پرندگان مهاجر، ابتدا به سایر کشورهاى آسیایى منتقل شد و پس از آن به بخش‌هاى وسیعى از قاره اروپا رسید.

گزارش ماه گذشته اتحادیه اروپا درباره شیوع ویروس آنفلوانزاى فوق حاد پرندگان که در مرکز پیشگیری و کنترل بیماری اتحادیه اروپا منتشر شده است حکایت از آن دارد که ویروس تحت تیپ H5N8 که از سال 2010 بارها در مرغداری‌هاى کشورهاى چین، کره جنوبى و ژاپن دیده شده، اخیراً در بخش‌هایی از قاره آسیا و اروپا منتشر شده است.

طبق نخستین گزارش سال جاری، در اروپا، ویروس زیر رده H5N8 ‌در 27 اکتبر 2016 (٦ آبان ٩٥) در کشور مجارستان ثبت شد که در میان قوهاى وحشى نیز تلفات محدودى را  به دنبال داشت. پس از آن در میان سایر کشورهاى اروپایى از جمله اتریش و آلمان نیز موارد متعددى از انتشار این ویروس تواماً در مرغداری‌ها و در میان پرندگان وحشى گزارش شده است. در لهستان، کروواسى، دانمارک و سوییس و هلند نیز مواردى از ابتلاى پرندگان وحشى به ویروس تحت تیپ H5N8 گزارش شده است. در مرغداری‌هاى آلوده کشورهاى یاد شده پرندگان بیمار به طور کامل شناسایى و معدوم شده و زون حفاظتى در اطراف تمام مرغداری‌ها ایجاد شده است. نظارت دقیق و انجام آزمایش‌هاى منظم هم در زیستگاه‌هاى پرندگان مهاجر که قربانیان این ویروس مهلک هستند و هم در مرغداری‌هاى صنعتى و دامدارى‌هاى روستایى نقش مهمى در پیشگیرى از انتشار ویروس تیپ H5N8 ایفا کرده است. شیوع این ویروس که در سال جاری پیش از اروپا در روسیه، تایوان و کره جنوبى گزارش شده بود، نسبت به سال‌های گذشته تلفات بیشتری در میان پرندگان وحشی به جا گذاشته است.

تسنیم: شیوع این بیماری در سطح کشور چه عواقبی در بر خواهد داشت؟

الله‌قلی: ویروس آنفلوآنزاى پرندگان براى پرندگان وحشى و مهاجر تهدیدی جدى به شمار می‌رود و در صورت اپیدمى می‌تواند تلفات گسترده‌اى را در تنوع زیستى کشور پى داشته باشد چرا که با توجه به مهاجرت پرندگان به داخل مرزهاى ایران از کشورهاى همسایه به ویژه روسیه و کشورهاى اروپایى خطر انتشار ویروس آنفلوآنزاى فوق حاد پرندگان فوق حاد پرندگان در کشور وجود دارد و به ویژه در استان‌هایى مانند مازندران و تهران احتمال شیوع این بیماری در مرغداری‌ها دور از ذهن نخواهد بود. بنابراین اهمال در پیشگیرى و در نتیجه شیوع این بیمارى به خصوص در مرغداری‌هاى صنعتى، علاوه بر قطع صادرات فراورده‌هاى مرغداری‌هاى صنعتى به خارج از کشور،  افزایش شدید و ناگهانى قیمت گوشت مرغ و تخم مرغ را به دنبال خواهد داشت.

تسنیم: آیا این بیماری با انسان مشترک است؟

الله‌قلی: احتمال آلوده شدن به ویروس آنفلوآنزاى فوق حاد پرندگان براى شکارچى‌ها و صیادان پرندگان وحشى، دامپزشک‌ها، کارگران مرغداری‌ها و مزارع و اشخاصى که با گوشت تازه و لاشه و پر پرندگان (وحشى و اهلى) تماس فیزیکى یا تنفسى دارند، وجود دارد. در حال حاضر در کشورهاى اروپایى آسیب دیده تمهیداتى از جمله توزیع ماسک و دستکش و در برخى کشورها واکسن آنفلوآنزاى فصلى براى پیشگیرى از ابتلا مردم به این بیمارى اجرا شده است. زمان نظارت افراد مشکوک به آلودگى براى بررسى علایم و سیمپتومهاى این بیمارى 10 روز است.

با این حال احتمال انتقال ویروس تیپ H5N8 به انسان ضعیف است و تا ماه گذشته موردی از آلوده شدن انسان از طریق این ویروس در هیچ کجا وجود گزارش نشده است. گرچه به نظر می‌رسد احتمال انتقال این ویروس به انسان در اروپا با توجه به اجراى تمهیدات دقیق نظارت، کنترل و پیشگیرى در زیستگاه‌هاى پرندگان وحشى و مرغداری‌ها بسیار اندک باشد اما زیر رده ویروس H5N8 می‌تواند با تعییر در RND در شرایطى به انسان سرایت کرده و به بیماری منجر شود.

این در حالی است که علی‌رغم هشدارهای سازمان دامپزشکی کل کشور، خبر کشتار پرندگان مهاجر و خرید و فروش گوشت آنها در استان‌های شمالی کشور همچنان به گوش می رسد، به نظر می‌رسد با توجه به عملکرد ضعیف سازمان حفاظت محیط زیست در برخورد با صیادان، زمان آن رسیده که به منظور جلوگیری از شیوع این بیماری هم که شده شاهد ورود دیگر نهادها در راستای جلوگیری از قتل عام پرندگان مهاجر در شمال کشور باشیم. قتل عامی که سالهاست کمر به قتل سلامت جامعه و وجهه کشور در مجامع بین‌المللی بسته است.

انتهای پیام/