مبتلا به زردی
اکثر کتاب‌های موسوم به روان‌شناسی زرد خالی از هرگونه پژوهش علمی یا استناد آماری هستند. عموم این کتاب‌ها بر پایه نظریات و تجربیات شخصی تألیف می‌شوند.
به گزارش گروه رسانه های خبرگزاری تسنیم، بعد از قورت‌دادن قورباغه نوبت رسیدن به بوسیدن قورباغه: «قورباغه‌ات را ببوس»! این عنوان کتابی است از برایان تریسی که در ایران از سوی ٥ ناشر مختلف عرضه شده است؛ البته کتاب‌های زرد روان‌شناسی (sychology yellow) تنها به عناوین اینچنین محدود نمی‌شوند. درباره ثروت هم تضمین می‌دهند و در فرآیندی آمیخته به اعجاز شما را به ضیافت جهانی وسوسه‌برانگیز می‌خوانند. شیفتگی مردم به این کتاب‌ها را هم می‌توان در تیراژ و تعداد دفعات چاپ‌شان دید. وقتی از دکتر وحیده وطن‌خواه خواستم درباره این نوع کتاب‌ها برای‌مان توضیح بدهد، گفت: «این اصطلاح از روزنامه‌ها و نشریات به‌اصطلاح زرد به این حوزه تسری پیدا کرده است. درواقع همان اغراق‌ها و همان تعابیر فریبنده در روان‌شناسی زرد هم مورد استفاده قرار می‌گیرد. دقیقا شبیه آنچه در نشریات زرد اتفاق می‌افتد، در این نوع کتاب‌ها هم مصداق دارد. عموما محتوایی ندارند و مطالبی ارایه می‌کنند بدون ذکر منبع، بی‌استناد و ناموثق. اسامی فریبنده و پرطمطراقی هم دارند. ادعاهای گزافی هم در آنها مطرح می‌شود؛ مثلا این‌که در عرض یک روز مشکل اعتماد‌به‌نفس شما را حل می‌کنند. یا این‌که ادعا می‌کنند با خواندن این کتاب می‌توانید بر افسردگی و اضطراب خودتان غلبه کنید. از مثال‌های آن هم می‌توان به کتاب‌های آنتونی رابینز اشاره کرد.»
گفته‌های دکتر وطن‌خواه درواقع اشاره دارد به کلیدواژه‌هایی نظیر «موفقیت»، «ثروت»، «آرامش» و.... اگر این واژه‌ها را در سایت کتابخانه ملی جست‌و‌جو کنید، به تعداد کتابی بیش از 10هزار عنوان خواهید رسید. به‌عنوان مثال با جست‌وجوی واژه «موفقیت» به بیش از 600رکورد دسترسی پیدا خواهید کرد که تعدادی معادل با رقم تقریبی ٧هزار عنوان است. ضمن این‌که بعضی از آنها همراه هستند با پیشوند یا پسوندهای «ضمانت» مبتنی بر این فحوا که نسبت به آنچه ادعا می‌کنند، تضمین هم می‌دهند.
دکتر وحیده وطن‌خواه، روان‌شناس، مشاور خانواده و عضو انجمن روان‌شناسی ایران در ادامه گفت: «حتی بعضی از این کتاب‌ها ادعا دارند که می‌توانند اختلالات شخصیتی را ظرف زمانی کوتاه درمان کنند. متأسفانه آماری هم که از فروش این کتاب‌ها به گوش می‌رسد، نگران‌کننده است. آخرین آماری که از آن در ایران شنیده‌ام، فروش بالای آنها بعد از کتاب‌های مذهبی است که باعث تأسف است.»
وقتی درباره مولفان این کتاب‌ها پرسیدم، دکتر وطن‌خواه تأکید کرد: «نویسندگان این کتاب‌ها عموما روان‌شناس نیستند. تحصیلات‌شان در رشته‌های دیگر است و آنچه مطرح می‌کنند بیشتر مباحثی شبه‌روان‌شناسی هستند. سمینارها یا کارگاه‌هایی را هم برگزار می‌کنند که شرکت‌کنندگان با شرکت در آنها به شکل مقطعی احساس آرامش و شادی می‌کنند؛ اما بعد از چند روز، اوضاع آنها دوباره به روال سابق برمی‌گردد. کتاب‌های این گروه هم به همین شکل است. تأثیرات کوتاه‌مدت دارد؛ اما بدترین تأثیر این نوع کتاب‌ها این است که عوام فکر می‌کنند روان‌شناسی همین است و چون تأثیر روان‌شناسی زرد کوتاه و گذراست، به این نتیجه می‌رسند که پس روان‌شناسی نتیجه‌ای ندارد. مثلا مراجعه می‌کنند و می‌گویند: «من کلی هم کتاب خوندم ولی هیچ نتیجه‌ای نداشت!» چرا؟ چون نمی‌دانند چه کتاب‌هایی را به اسم روان‌شناسی خوانده‌اند. درواقع تأثیر مخرب این نوع کتاب‌ها، تخریب نگرش آنها نسبت به روان‌شناسی است.»
در کنار مواردی که دکتر وحیده وطن‌خواه بر آن تأکید دارد، می‌توان به موثق‌بودن کتاب به پژوهش‌ها و تحقیقات علمی هم اشاره کرد. اکثر کتاب‌های موسوم به روان‌شناسی زرد خالی از هرگونه پژوهش علمی یا استناد آماری هستند. عموم این کتاب‌ها بر پایه نظریات و تجربیات شخصی تألیف می‌شوند. وحیده وطن‌خواه در این‌باره گفت: «روان‌شناسی یعنی مطالعه علم رفتار. یکی از تعاریف ما هم از «علم» این است که قابل آزمایش باشد و آزمایش‌های انجام‌شده براساس آن نیز درباره اکثریت انسان‌ها جواب داده باشد. ضمن این‌که حتما باید منبع موثق داشته باشد. کدام دانشگاه؟ کدام موسسه؟ چه گروه تحقیقاتی درباره گزاره‌ای که کتاب ارایه می‌دهد، کار کرده‌اند؟ چند سال؟ مقصودم این است کتاب‌های روان‌شناسی باید توسط افرادی نوشته شود که تحصیلات عالی روان‌شناسی داشته باشند. البته متأسفانه اکثر کتاب‌های روان‌شناسی هم که در ایران در دانشگاه تدریس می‌شود، کتاب‌های ترجمه است.» دکتر وطن‌خواه درباره علت وفور و وثوق کتاب‌های ترجمه در این حوزه نیز گفت: «دسترسی ما به امکانات لازم بسیار محدود است. ما درواقع در هیچ دانشگاه و هیچ موسسه‌ای بودجه‌ای نداریم که بتوانیم کاری تحقیقاتی در حوزه‌های مختلف روان‌شناسی در ایران انجام بدهیم. برای همین هم اکثر کتاب‌هایی که در دانشگاه در این حوزه تدریس می‌شود، کتاب‌های ترجمه هستند.»
منبع: شهروند
